Cần đồng bộ hóa hạ tầng phục vụ giao thông xanh

PGS.TS. Hoàng Anh Lê (Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, phần lớn xe máy sử dụng nhiên liệu xăng hiện nay không được trang bị hệ thống xử lý khí thải. Khí thải được phát trực tiếp qua ống xả, khiến mức độ ô nhiễm cao hơn nhiều so với ô tô vốn đã được trang bị hệ thống lọc khí thải tiêu chuẩn.

Tại khu vực nội đô, đặc biệt là khu vực trong Vành đai 1 - nơi tập trung nhiều nút giao thông dày đặc và mật độ phương tiện cao, tốc độ di chuyển trung bình chỉ khoảng 35km/h. Đây là một trong những nguyên nhân khiến lượng nhiên liệu tiêu thụ tăng lên, đồng thời làm phát thải khí độc hại gia tăng.

Trước thực trạng trên, mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg về một số nhiệm vụ cấp bách nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Chỉ thị chỉ rõ, ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn đang ở mức nghiêm trọng, đặc biệt tại các khu vực đông dân cư, làng nghề và khu sản xuất - kinh doanh dịch vụ. Theo đó, Thủ tướng yêu cầu TP. Hà Nội thực hiện lộ trình đến ngày 1/7/2026 sẽ không còn xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong khu vực Vành đai 1.

Hạ tầng đáp ứng thì giao thông xanh mới có thể phát triển

Tại TP. Hồ Chí Minh, chính quyền thành phố cũng đã xây dựng lộ trình chuyển đổi phương tiện cá nhân theo hướng giao thông xanh, kéo dài trong 2 năm. Cụ thể, đến cuối năm 2026, thành phố đặt mục tiêu thay thế 30% lượng xe máy chạy xăng. Tỷ lệ này sẽ tăng lên 80% trong năm 2027 và hoàn tất 100% vào năm 2028. Từ đầu năm 2029, tất cả xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ bị cấm hoạt động trong lĩnh vực giao hàng và xe ôm công nghệ.

Những động thái quyết liệt từ Chính phủ và chính quyền các địa phương cho thấy, phát triển giao thông xanh và chuyển đổi sang phương tiện sử dụng điện là một xu hướng tất yếu, nhằm giảm ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa lộ trình này một cách bền vững, nhanh chóng và hiệu quả, việc đầu tư phát triển hạ tầng phù hợp là yếu tố then chốt.

Không ít người dân sống tại một số khu chung cư phản ánh, việc bố trí chỗ đậu xe riêng dành cho xe điện (cả xe máy và ô tô) là khó thực hiện bởi diện tích không cho phép. Đáng chú ý, xe máy điện thì được xếp chung xe máy xăng nhưng không được sạc ở tầng hầm bởi từ những lo ngại về phòng cháy chữa cháy. Hay một số người làm nghề giao hàng chia sẻ, họ rất muốn đổi sang đi xe điện để chuẩn bị cho những quy định mới của thành phố, nhưng lại gặp khó khăn trong việc gửi xe, tìm chỗ sạc điện.

ThS. Lê Thanh Hải - Giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng kinh tế thuộc Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh thực tế, hiện hạ tầng trạm sạc cho xe điện tại thành phố còn thiếu, chưa có dự án nào xây dựng hệ thống trạm sạc công cộng đồng bộ.

Trong khi đó tại Hà Nội, nhiều ý kiến cũng bày tỏ lo ngại rằng lộ trình cấm xe xăng trong Vành đai 1, vốn là tuyến đường huyết mạch đi qua các điểm nóng như Trần Khát Chân, Đại Cồ Việt, Xã Đàn, Đê La Thành, Hoàng Cầu, nếu không được chuẩn bị kỹ càng về hạ tầng thay thế sẽ gây xáo trộn lớn trong đời sống người dân.

Trong khi đó, hiện cũng chưa có quy chuẩn chung cho trạm sạc, đầu sạc; việc sử dụng chung trạm giữa các hãng xe điện hiện vẫn rất khó khăn. Mặt khác, Hà Nội cũng chưa có quy hoạch tổng thể cho hệ thống điện và mạng lưới trạm sạc, đặc biệt ở khu vực nội đô, nơi có nhu cầu lớn nhưng quỹ đất hạn chế.

Trước những bất cập nêu trên, các chuyên gia khuyến nghị, các đô thị lớn cần sớm xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển mạng lưới trạm sạc, nên được bố trí tại khu dân cư đông đúc, đầu - cuối các tuyến vận tải, bến xe, trung tâm thương mại và các trục đường chính. Các địa phương cần khảo sát liên ngành để chọn vị trí phù hợp lắp đặt thí điểm trạm sạc, đảm bảo kỹ thuật, an toàn và khả năng kết nối.

Ngoài ra, chính sách khuyến khích xã hội hóa đầu tư trạm sạc cần được đẩy mạnh thông qua cơ chế linh hoạt trong sử dụng đất và đơn giản hóa thủ tục cấp phép xây dựng. Việc ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về đầu sạc, quy trình vận hành, bảo trì trạm sạc cũng là điều kiện tiên quyết để đồng bộ hóa hạ tầng phục vụ giao thông xanh.