Chỉ thị CSRD và những tác động đến doanh nghiệp Việt

Chỉ thị CSRD nhận được nhiều sự chú ý trong cộng đồng doanh nghiệp toàn cầu bởi nó mang tính bắt buộc thay vì tự nguyện như các tiêu chuẩn và khung hướng dẫn báo cáo Sáng kiến Báo cáo Toàn cầu (GRI), Lực lượng Chuyên trách các Báo cáo Tài chính liên quan đến Khí hậu (TCFD), Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Bền vững (SASB)...

Quan trọng hơn, Chỉ thị CSRD sẽ có ảnh hưởng đến doanh nghiệp trên toàn thế giới, không chỉ trong phạm vi châu Âu. Một trong những bước tiến lớn của Chỉ thị CSRD trong việc đẩy mạnh thực hành phát triển bền vững là thay vì chỉ tập trung vào dấu chân môi trường của bản thân doanh nghiệp, CSRD nhấn mạnh vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp, vốn là yếu tố chính góp phần tạo ra các tác động của doanh nghiệp lên môi trường và xã hội. Như với ngành hàng tiêu dùng, trên 90% tác động về môi trường của ngành này thực tế nằm trong chuỗi cung ứng của doanh nghiệp.

Các nước Châu Âu quan tâm phát triển bền vững

Chỉ thị CSRD có ảnh hưởng gián tiếp đến nhiều công ty thuộc chuỗi giá trị toàn cầu của các doanh nghiệp có hoạt động tại châu Âu. Bởi vì, các công ty này sẽ cần cung cấp dữ liệu phát triển bền vững cho đối tác hoặc công ty mẹ tại châu Âu để đảm bảo việc tuân thủ với CSRD.

Chỉ thị CSRD đề cao tính minh bạch trong việc công bố thông tin phát triển bền vững vì yêu cầu thực hiện đảm bảo số liệu báo cáo bởi bên thứ ba độc lập ở mức đảm bảo có giới hạn. Trong tương lai, Chỉ thị CSRD sẽ tiến đến yêu cầu thực hiện đảm bảo hợp lý, tương đương với mức độ đảm bảo cho báo cáo tài chính. Với tính phức tạp và đa chiều của các chủ đề liên quan đến phát triển bền vững, yêu cầu này giúp nâng cao tính chính xác, đầy đủ và khách quan trong thông tin được đưa vào báo cáo của doanh nghiệp, tránh tình trạng chỉ báo cáo những mặt tích cực, bỏ sót thông tin hay nhấn mạnh quá mức.

Với những yêu cầu báo cáo mới và khắt khe, Chỉ thị CSRD cũng như Tiêu chuẩn Báo cáo ESRS sẽ tạo áp lực để chính doanh nghiệp cũng như toàn bộ chuỗi giá trị thay đổi cách thức hoạt động, kéo theo các ảnh hưởng về thuế và pháp lý. Nhất là đối với một số tình huống có thể kể đến như thay đổi nhà cung ứng từ nước ngoài sang nội địa dẫn tới cấu trúc thuế doanh nghiệp thay đổi như điều chỉnh mô hình chuyển giá do nhu cầu đóng cửa các cơ sở hạ tầng thiếu tính bền vững hay tiến hành chuyển đổi trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp.

Chuyển đổi sang các mô hình kinh doanh mới dẫn đến các thay đổi về nghĩa vụ thuế doanh nghiệp. Doanh nghiệp cũng cần đảm bảo sự nhất quán giữa thông tin công bố trong báo cáo phát triển bền vững theo CSRD và báo cáo cho cơ quan thuế hay hải quan; thực hiện báo cáo rủi ro về mặt tài chính từ tác động liên quan đến thuế các-bon cho mặt hàng xuất khẩu theo Cơ chế CBAM.

Trên thực tế, Chỉ thị CSRD đang và sẽ có tác động mạnh mẽ tới doanh nghiệp Việt Nam vì trong bối cảnh hiện nay, kim ngạch thương mại hai chiều EU - Việt Nam ngày càng có nhiều chuyển biến tích cực. Kể từ khi Hiệp định EVFTA được ký kết, 25/27 nước thành viên EU đã đầu tư hơn 22 tỷ USD vào hơn 2.000 dự án FDI tại Việt Nam.

Ở chiều ngược lại, Việt Nam đang là đối tác thương mại lớn thứ 16 của EU, đồng thời xếp thứ 11 trong các nước cung ứng hàng hóa lớn nhất vào thị trường này. Với việc một lượng lớn doanh nghiệp Việt Nam nằm trong chuỗi giá trị của các doanh nghiệp hoạt động tại châu Âu, sự ra đời của Chỉ thị CSRD cũng như Tiêu chuẩn báo cáo ESRS sẽ đòi hỏi các doanh nghiệp phải đẩy mạnh việc chuẩn bị số liệu và lập báo cáo phát triển bền vững để cung cấp cho công ty mẹ hoặc doanh nghiệp đối tác tại châu Âu khi có yêu cầu.

Đối với doanh nghiệp FDI có điểm mạnh là nguồn lực sẵn có cùng chiến lược phát triển bền vững đã được định hướng từ công ty mẹ, các đối tượng trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp FDI vì thế cũng có sự đồng hành sát sao của một đối tác có hiểu biết về cả phát triển bền vững lẫn môi trường kinh doanh trong nước, qua đó có cơ hội được nâng cao năng lực trong quá trình hợp tác. Với việc công ty mẹ của doanh nghiệp FDI thường là các tập đoàn quy mô lớn, có nhiều khả năng phải bắt đầu báo cáo theo Chỉ thị CSRD từ năm tài chính 2024, doanh nghiệp FDI sẽ cần thu thập dữ liệu kịp thời theo thời hạn. Doanh nghiệp FDI cũng nên chủ động cập nhật với công ty mẹ về thời gian cần tuân thủ theo Chỉ thị CSRD để có kế hoạch triển khai phù hợp.

Theo PwC, nhóm doanh nghiệp nhà sản xuất Việt Nam thuộc chuỗi giá trị trực tiếp của các doanh nghiệp châu Âu sẽ cần thực hiện nhiều công tác chuẩn bị hơn để đáp ứng các yêu cầu từ doanh nghiệp đối tác tại châu Âu nhằm tuân thủ theo Chỉ thị CSRD. Một trong những lý do chính là không có sự hướng dẫn trực tiếp từ các đối tác có hiểu biết về môi trường kinh doanh và việc thực hành phát triển bền vững tại Việt Nam.

Do hạn chế này, doanh nghiệp nên trao đổi với các đối tác châu Âu về việc họ có cần tuân thủ CSRD hay không và nếu có thì thời hạn phải tuân thủ là khi nào để có thể lên kế hoạch phối hợp một cách phù hợp. Tuy việc thu thập dữ liệu báo cáo trong nhóm doanh nghiệp này không cấp thiết như doanh nghiệp FDI, việc này vẫn nên được cân nhắc và đầu tư, đặc biệt nếu doanh nghiệp muốn tiếp tục tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp châu Âu từ năm 2024 trở đi.