Cho thuê tài chính: Định vị đúng mới có thể kiến tạo chính sách phát triển

Từ hành lang pháp lý...

Hơn 30 năm kể từ khi Công ty CTTC đầu tiên thành lập (1992), đến nay thị trường Việt Nam có khoảng 10 Công ty CTTC đăng ký còn hoạt động. Dư nợ cung cấp cho khách hàng trong nền kinh tế đạt gần 40 nghìn tỷ đồng (theo con số tổng hợp của 8 công ty thành viên và liên kết trong Hiệp hội CTTC), chỉ bằng 0,33% dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế. Trong khi tại các nền kinh tế như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, có tới trên 90% doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) đi thuê tài sản, máy móc thiết bị, dây chuyền để sản xuất kinh doanh.

Lý do CTTC chậm phát triển được các chuyên gia chỉ ra một phần là từ tâm lý an toàn muốn sở hữu tài sản thay vì cho thuê của người Việt Nam, song nguyên nhân quan trọng hơn cả là từ hành lang pháp lý quy định về hoạt động của CTTC cũng như chính sách về thuế, phí. Ông Nguyễn Thiều Sơn - Tổng giám đốc Công ty CTTC TNHH BIDV SuMi TRUST Leasing (BSL) chỉ ra: Luật Các TCTD quy định không được bổ nhiệm người quản lý của ngân hàng mẹ giữ vị trí quản lý tại công ty, chưa cho phép Công ty CTTC được góp vốn, mua cổ phần, thành lập công ty con, công ty liên kết dưới mọi hình thức. Đặc biệt là việc không được vay từ 01 năm trở lên tại các TCTD (trừ ngân hàng mẹ) là vướng mắc lớn nhất của các công ty CTTC hiện nay khi cấp tín dụng trung dài hạn nhưng chỉ được vay ngắn hạn ở các TCTD khác.

Ông Alex Yang - Phó tổng giám đốc Chailease Holding cũng chỉ ra một trong những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư nước ngoài không mặn mà với CTTC tại Việt Nam là do những vướng mắc mà doanh nghiệp trong nước đang gặp phải tại Luật Các TCTD, Thông tư 30/2015/TT-NHNN Nghị định 39/2014/NĐ-CP là Công ty CTTC chỉ được cho vay bổ sung vốn lưu động đối với tài sản thuê và dư nợ cho vay chiếm tối đa là 30% tổng dư nợ cấp tín dụng. Công ty CTTC không được phép chuyển đổi thành công ty tài chính tổng hợp.

Bên cạnh đó là những vướng mắc về thuế phí, các tỷ lệ an toàn ngang NHTM trong khi rủi ro của CTCT khác NHTM. TS. Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia đề xuất, có một chương riêng tại Luật Các TCTD quy định về hoạt động CTTC để thúc đẩy loại hình tín dụng trung và dài hạn, chung tay cùng hệ thống các TCTD hỗ trợ nền kinh tế. Ông Sơn kiến nghị cần có các chính sách nhằm khuyến khích phát triển thị trường thuê tài chính thông qua việc khuyến khích sử dụng dịch vụ/tài sản thuê tài chính, có giải pháp tăng cường truyền thông, phổ biến về dịch vụ thuê tài chính đến thị trường.

…đến kiến tạo chính sách phát triển

Theo các chuyên gia đến từ IFC, về lâu dài cần định vị rõ vị trí của CTTC trong hệ thống tài chính tín dụng quốc gia và vai trò của CTTC với nền kinh tế, từ đó kiến tạo chính sách phù hợp. Ông Sudhir Amembal - Chuyên gia hàng đầu về tài chính quốc tế, Tổng giám đốc công ty

Amembal&Halladay cho biết, cho thuê thiết bị có thể lên tới 1.500 tỷ USD mỗi năm chiếm 1,5 GDP toàn cầu, tuy nhiên ở Việt Nam mới chỉ chiếm 0,25% GDP. Hơn thế, nhìn vào 6 giai đoạn phát triển của thị trường CTTC quốc tế thì Việt Nam mới ở giữa giai đoạn 3 và 4, nghĩa là giữa CTTC sáng tạo và cho thuê hoạt động.“Đây là một tin tốt lành cho chúng ta nhìn về tương lai với nhiều dư địa tăng trưởng song cũng có nhiều yếu tố cần phải làm mà các quốc gia đã trải qua”, ông nói.

Từ kinh nghiệm quốc tế và kinh nghiệm bản thân 40 năm trong lĩnh vực CTTC, ông Sudhir Amembal khuyến nghị 4 trụ cột phát triển CTTC tại Việt Nam gồm thuế, hành lang pháp lý, quy định quản lý và kế toán. Trong đó về hành lang pháp lý, ông cho rằng các nước phát triển không cần có luật riêng về CTTC vì nó đã phát triển, nhưng với thị trường mới nổi, đặc biệt các nước đang phát triển, ông tư vấn: Nếu muốn CTTC phát triển thì phải tự hỏi đó là một sản phẩm, hay một ngành cung ứng vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế. Và nếu là ngành kinh doanh cần có luật riêng để đảm bảo tính gắn kết, rõ ràng, tạo nên sự sẵn sàng và tự tin khi thực hiện cho các công ty CTTC. Cấu phần của Luật cần làm rõ định nghĩa để bảo đảm rõ ràng và phân biệt CTTC với cho thuê bất động sản (thông thường).

Ông Jinchang Lai - Chuyên gia trưởng, Nhóm phát triển Cơ sở hạ tầng tài chính khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nhóm tư vấn các định chế tài chính IFC cũng cho rằng, cần nhìn nhận đúng đắn về vai trò các tổ chức cho vay/tài trợ không nhận tiền gửi (NDTL), trong đó có CTTC, trong nền kinh tế và phải có cách quản lý khác ngân hàng và các định chế tài chính nhận tiền gửi. “Cần có luật và tư duy khác đi. Nếu gộp chung trong một luật, cần tách bạch rõ yêu cầu quản lý và giám sát đối với các NDTL”, ông Lai khuyến nghị. Bởi theo ông, NDTL sẽ là điểm tựa cho 40% các doanh nghiệp dưới chuẩn cho vay của các ngân hàng hiện nay nhưng vẫn có cơ hội phát triển. Bên cạnh đó là 5,2 triệu hộ kinh doanh phi nông nghiệp… nhu cầu về vốn, nhất là vốn trung dài hạn rất cao. Kinh nghiệm trên thế giới cho thấy con số lý tưởng của các NDNL nhiều hơn 10 lần các định chế tài chính nhận tiền gửi. “Nếu những ý tưởng cơ bản này về NDTL chưa bén rễ trong nền kinh tế, ngành CTTC khó có thể phát triển tốt”, ông nói. Về lâu dài, cần có Luật CTTC riêng. Nếu không, tối thiểu là một mục riêng và rõ ràng về CTTC trong Bộ Luật dân sự.