Đây là thời điểm sử dụng chính sách tài khóa nghịch chu kỳ

Covid-19 vẫn khó lường

Quốc hội đã thống nhất đồng ý với ý kiến của Chính phủ là chưa điều chỉnh các mục tiêu kinh tế - xã hội 2020 như Nghị quyết Quốc hội đã đặt ra, nhưng cần nỗ lực ở mức cao nhất để các chỉ tiêu này đạt được mức cao nhất có thể.

Nhưng việc điều hành chính sách lại phụ thuộc vào mục tiêu. Đơn cử như như tăng trưởng ở mức nào sẽ đi kèm với mức nợ công, bội chi ngân sách là bao nhiêu, từ đó mới có thể tính toán xem có thể giãn, miễn, giảm thuế ở mức nào để hỗ trợ cho sản xuất kinh doanh, có thể vay nợ bao nhiêu để bù đắp ngân sách… Vì thế theo các chuyên gia kinh tế cần dự báo tốt với các kịch bản khác nhau và điều hành theo dự báo đó.

Chính sách giãn, giảm thuế thu nhập DN chỉ có tác dụng với những DN có doanh thu để nộp thuế

Theo báo cáo của Chính phủ gửi tới Quốc hội, tuy đến nay các hoạt động của đời sống kinh tế, xã hội đang được khôi phục trong trạng thái bình thường mới, tình hình đã có những chuyển biến tích cực. Nhưng trên thế giới đại dịch Covid-19 tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, tác động tiêu cực của dịch bệnh đến các mặt của đời sống kinh tế - xã hội còn tiếp tục kéo dài, chưa thể đánh giá hết hậu quả.

Để chủ động trong điều hành, và căn cứ vào các dự báo, Chính phủ đã xác định 2 kịch bản điều hành: Theo kịch bản 1, trường hợp tăng trưởng GDP khoảng 4,5%, thu NSNN dự kiến giảm khoảng 163 nghìn tỷ đồng. Nếu thực hiện các biện pháp tiết kiệm chi, quản lý chặt chẽ và sử dụng các nguồn lực hợp pháp để bảo đảm cân đối ngân sách địa phương thì bội chi NSNN không quá 309,8 nghìn tỷ đồng, tương ứng khoảng 4,73% GDP (tăng 75 nghìn tỷ đồng so với dự toán đầu năm); nợ công khoảng 55,5% GDP.

Còn với kịch bản 2, trường hợp tăng trưởng GDP khoảng 3,6%, thu NSNN dự kiến giảm khoảng 190 nghìn tỷ đồng, bội chi NSNN không quá 324,8 nghìn tỷ đồng, tương ứng khoảng 5,02% GDP (tăng 90 nghìn tỷ đồng so với dự toán); nợ công khoảng 56,4% GDP.

Dự báo của nhiều chuyên gia kinh tế uy tín cũng rất gần với 2 kịch bản điều hành Chính phủ đã đưa ra. Theo các chuyên gia, chưa biết tình hình dịch bệnh trên thế giới sẽ tiếp tục tác động đến Việt Nam ở mức nào, nên ở thời điểm này chưa thể xác định sẽ điều chỉnh mục tiêu thế nào. Vì thế cần điều hành theo các dự báo. Đơn cử như với 2 kịch bản dự báo của Chính phủ thì Quốc hội nên cho phép Chính phủ chủ động điều hành cân đối NSNN trong khoảng như kịch bản. Dĩ nhiêu, yêu cầu đặt ra với Chính phủ là cần chủ động chỉ đạo, điều hành để phấn đấu đạt mức cao nhất các chỉ tiêu đã đề ra, bảo đảm các cân đối lớn và bảo đảm an sinh xã hội, sinh kế, việc làm, đời sống nhân dân.

Sử dụng chính sách tài khóa ngược chu kỳ

Các chuyên gia cũng đồng tình với lời đệ trình của Chính phủ với Quốc hội cho phép không căn cứ vào các chỉ tiêu mà Nghị quyết Quốc hội đặt ra cho năm 2020 mà đánh giá dựa trên tình hình thực tiễn trước những tác động, ảnh hưởng lớn của đại dịch và nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức của cả hệ thống chính trị, cộng đồng DN và nhân dân cả nước để đánh giá kết quả thực hiện năm 2020.

Theo TS.Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, dù chỉ tăng trưởng ở mức 4,5% như dự báo của Chính phủ thôi thì các giải pháp hiện nay chưa đủ mạnh để đạt mức tăng trưởng này. Theo đó, trong khi chính sách tiền tệ có vẻ mạnh mẽ hơn, thì hiện chính sách tài khóa vẫn còn khá dè dặt, chủ yếu mới chỉ dừng lại ở việc giãn, hoãn thời hạn nộp thuế, phí cho DN. “Với mức nợ công hiện tại là 56% GDP thì vẫn còn dư địa để thực hiện các biện pháp giãn, hoãn cắt, giảm thuế với liều lượng mạnh hơn”, ông Lộc đề xuất.

Cũng có những ý kiến tương đồng như vậy, TS.Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung ương cho rằng, về định hướng chính sách thì các giải pháp hỗ trợ người dân, DN, thể hiện tại Chỉ thị 11, Nghị định 41, Nghị định 42, Nghị quyết 84… là phù hợp. Nhưng mức hỗ trợ trên thực tế không thấm vào đâu so với thiệt hại mà DN phải hứng chịu. Thậm chí có những chính sách không có nhiều giá trị thực tế. Chẳng hạn chính sách giảm thuế, gia hạn nộp thuế chỉ có giá trị với DN vẫn còn doanh thu để nộp thuế mà không ý nghĩa gì với những DN khó khăn nặng nề đến mức không có doanh thu.

TS.Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cũng cho rằng, cần dựa trên các đánh giá đúng sức chống chịu của nền kinh tế, sức chống chịu của ngân sách, sức chống chịu của DN và cả của người dân để có những phương án, kịch bản và giải pháp phù hợp. Vì vậy cần có thêm các giải pháp “ra tấm ra món” để tăng nguồn lực cho DN, để nền kinh tế phục hồi nhanh chóng.

Các vị chuyên gia này cùng chung quan điểm cho rằng, trong tình hình không bình thường thì cũng cần giải pháp không bình thường và cách thức quy trình ra quyết định cũng không nên theo cách bình thường. “Lúc này là thời điểm sử dụng chính sách tài khóa nghịch chu kỳ, tức là giảm nợ công trong giai đoạn kinh tế phát triển thuận lợi nhưng tăng nợ công trong giai đoạn kinh tế gặp khó khăn”, TS.Vũ Tiến Lộc phát biểu. Cũng cùng quan điểm TS.Trần Đình Thiên nói: “Khi nền kinh tế tốt, chi tiêu công ít, dành đất cho khu vực tư nhân. Khi nền kinh tế yếu, khu vực tư nhân khó khăn, thì ngân sách phải chi ra, đầu tư công phải trở thành động lực”.

Nhưng vấn đề là đầu tư công đang rất trì trệ và khả năng sẽ còn trì trệ nếu không vượt qua những quy định đang cài răng lược, cản trở nhau, nếu không vượt qua được những nguyên tắc, quy trình đã làm khó đầu tư công nhiều năm nay thì kinh tế khó phục hồi sớm, ông Thiên nói.