Đẩy mạnh quy hoạch đô thị để phát triển bền vững

	Đi tìm định nghĩa “Đô thị xanh” trong thời đại mới
	Thành phố thông minh phải lấy con người làm trung tâm

Trải qua gần 35 năm đổi mới, quá trình đô thị hóa của Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng: tỷ lệ đô thị hoá tăng nhanh, đạt khoảng 40%, với 870 đô thị phân bố tương đối đồng đều trên cả nước. Đô thị hóa đã từng bước gắn kết với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, không chỉ tạo ra tăng trưởng GDP mà còn góp phần quan trọng vào chuyển dịch mô hình tăng trưởng trong dài hạn. Mà còn đóng vai trò trung tâm thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, đào tạo và y tế; từng bước tạo nên sự phát triển hài hòa giữa các khu vực, góp phần giải quyết các vấn đề về nông nghiệp, nông thôn.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng, bên cạnh những kết quả tích cực, phát triển đô thị tại Việt Nam còn đối mặt với một số hạn chế: số lượng đô thị tăng lên nhưng chất lượng đô thị chưa được quan tâm đúng mức. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội không đồng bộ và quá tải. Tình trạng ô nhiễm môi trường và mất cân bằng sinh thái ngày càng nghiêm trọng; việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên và năng lượng chưa hiệu quả, gây phát thải lớn. Cùng với đó, hệ thống đô thị Việt Nam đang phải đối diện nhiều thách thức mới nảy sinh do tác động của biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19, nhất là nhận thức về các rủi ro từ thiên tai, biến đổi khí hậu và dịch bệnh… còn hạn chế. Đây là những thách thức lớn, đặt ra nhiều vấn đề mới trong công tác quy hoạch, xây dựng và phát triển đô thị hiện nay.

Cần có quy hoạch đô thị mang tính dài hạn

Về định hướng quan trọng của Đảng và Nhà nước trong phát triển đô thị, Chính phủ Việt Nam đặc biệt quan tâm đến công tác quy hoạch và phát triển đô thị. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt, triển khai nhiều đề án, chương trình cho giai đoạn 2021–2030, trong đó có Kế hoạch phát triển đô thị thông minh bền vững, Đề án Phát triển các đô thị Việt Nam ứng phó với biến đổi khí hậu, Kế hoạch nâng loại đô thị toàn quốc. Sắp tới, Bộ Chính trị sẽ ban hành Nghị quyết về “Đô thị hóa, phát triển đô thị và phát triển kinh tế đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Từ nghị quyết này, Chính phủ sẽ cụ thể hóa bằng những chính sách phát triển đô thị, tái thiết đô thị và dành nguồn lực xứng đáng cho công tác này.

Để phát triển hệ thống đô thị theo hướng nâng cao chất lượng, góp phần thực hiện các cam kết của Chính phủ Việt Nam tại Hội nghị COP 26, cũng như hiện thực hóa các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam trong giai đoạn 2021-2030, Việt Nam cần xây dựng mô hình phát triển đô thị phù hợp với điều kiện thực tiễn, đáp ứng các yêu cầu phát triển bền vững, Thứ trưởng Lê Quang Hùng nhấn mạnh.

Đề cập về các thách thức mới trong phát triển đô thị tại Việt Nam, ông Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, quá trình quy hoạch và xây dựng phát triển đô thị hiện nay còn hạn chế về công tác lồng ghép thích ứng biến đổi khí hậu, thiếu đánh giá, phân tích những tác động của biến đổi khí hậu. Vẫn còn tồn tại các quy hoạch mở rộng xây dựng đô thị vào các khu vực có nguy cơ thiên tai, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong khi hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu phát triển đô thị. Đồ án quy hoạch chung xây dựng đô thị chủ yếu chú trọng về kỹ thuật và tổ chức không gian, chưa chú trọng vấn đề bảo vệ môi trường và hiệu quả kinh tế đô thị nhằm hỗ trợ các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu.

Hơn nữa, nhiều địa phương chưa đánh giá lựa chọn đất xây dựng, quy hoạch sử dụng đất, đề xuất mô hình đô thị, cấu trúc không gian đô thị, hạ tầng kỹ thuật ứng phó với biến đổi khí hậu. Các giải pháp quy hoạch chủ yếu tập trung khai thác triệt để nguồn lực đô thị, gia tăng sử dụng đất, thiếu chú trọng tới phát triển bền vững và bảo vệ môi trường sinh thái.

Từ thực tiễn của Việt Nam hiện nay, khi quỹ đất trong các đô thị đang cạn dần. Trong khi các đô thị đang phải đối mặt với những vấn đề mới về thiên tai, dịch bệnh. Cụ thể hơn, qua đợt bùng phát dịch Covid lần thứ 4 mới đây, nhiều địa phương đã phải trưng dụng cả nhà tái định cư, trường học, sân vận động, khu liên hợp thể thao… để làm nơi cách ly, bệnh viện dã chiến, cho thấy các đô thị cần phải có không gian, quỹ đất dự trữ, để ứng phó với rủi ro về thiên tai và dịch bệnh ở quy mô lớn. Đây là vấn đề các nhà quy hoạch cần đặc biệt quan tâm trong quá trình lập quy hoạch và phát triển đô thị, ông Trần Ngọc Chính phân tích thêm.

Vì vậy, để phát triển bền vững, giảm thiểu hậu quả thiên tai, dịch bệnh, cần có góc nhìn tổng thể, lồng ghép được các yêu cầu mới như biến đổi khí hậu, nước biển dâng trong quy hoạch và phát triển đô thị trên cả ba phương diện kinh tế, xã hội và môi trường, cũng như cần phải giải quyết tốt bài toán cân bằng nhu cầu sử dụng đất.

Theo đó, với các đô thị nhỏ, phi tập trung, mật độ dân cư thấp, cần xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội phát triển theo hướng văn minh, hiện đại, đảm bảo có đủ không gian xanh, không gian giải trí cho người dân, đáng chú ý cần có không gian sơ tán trong trường hợp khẩn cấp. Đối với các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh cần tăng cường phát triển đô thị vệ tinh, nơi có điều kiện phát triển mới theo hướng xanh hơn, bền vững hơn, mang lại nhiều giá trị sống tốt hơn cho con người, đồng thời tạo cơ hội giãn dân nội đô.