Đề xuất sửa đổi quy định về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi quy định về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Bộ Tài chính cho biết, trong thời gian qua, việc thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư tồn tại một số vấn đề sau:

Thứ nhất, có một số ý kiến đề xuất bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư để giảm rào cản đầu tư do đây là thủ tục không rõ mục tiêu quản lý, không hiệu quả, không thể tiên liệu trước và chồng chéo, trùng lặp với nhiều quy định khác… Tuy nhiên, bên cạnh đó, cũng có nhiều ý kiến cho rằng nếu bỏ thủ tục này sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro về quản lý nhà nước, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Thứ hai, hiện nay, trong bối cảnh các quy định của pháp luật liên quan đến đầu tư kinh doanh như đất đai, đấu thầu, quy hoạch, nhà ở, kinh doanh bất động sản, điện lực, khoa học công nghệ… được sửa đổi, bổ sung tương đối toàn diện, trình tự thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện như:

(i) Vướng mắc trong việc xác định trường hợp phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư (như dự án cụm công nghiệp, dự án khai thác khoáng sản, dự án thuộc trường hợp dự án chỉ có một nhà đầu tư quan tâm sau khi đã thực hiện thủ tục xác định số lượng nhà đầu tư quan tâm theo quy định của pháp luật đấu thầu có phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư hay không…);

(ii) Vướng mắc liên quan đến nội dung thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư (như việc xác định thế nào là sự phù hợp của dự án đầu tư với quy hoạch, việc thẩm định nội dung về công nghệ, nhu cầu sử dụng đất, năng lực tài chính của nhà đầu tư, nội dung liên quan đến pháp luật về nhà ở…) dẫn đến việc thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư còn phức tạp, kéo dài;

(iii) Hiện nay pháp luật đấu thầu đã bổ sung 02 hình thức lựa chọn nhà đầu tư bao gồm chỉ định nhà đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt. Tuy nhiên, pháp luật về đầu tư chưa quy định việc lựa chọn nhà đầu tư trong các trường hợp này…

Thứ ba, các Điều 30, 31, 32 Luật Đầu tư quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, UBND cấp tỉnh. Mặc dù các Luật số 03/2022/QH14, 57/2024/QH15, 90/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung Luật Đầu tư số 67/2020/QH14 đã phân cấp về cơ bản thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư. Tuy nhiên, nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, có thể tiếp tục nghiên cứu phân cấp triệt để hơn các dự án thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng chính phủ.

Về vấn đề này, Bộ Tài chính nhận thấy thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư có vai trò như sau:

Thứ nhất, chấp thuận chủ trương đầu tư là cơ sở, văn bản pháp lý ghi nhận, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư trong việc thực hiện dự án đầu tư, bảo đảm việc thực hiện các cam kết của nhà nước với nhà đầu tư về ưu đãi đầu tư, các chính sách đặc biệt đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận; đồng thời quy định các yêu cầu, điều kiện để thực hiện dự án đối với nhà đầu tư.

Thứ hai, việc chấp thuận chủ trương đầu tư là công cụ sàng lọc các dự án nhạy cảm, có tác động, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, môi trường, là công cụ để kiểm soát, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia (trong đó bao gồm Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Australia, Trung Quốc…) đều duy trì cơ chế rà soát/cấp phép tương tự như thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án đầu tư theo các tiêu chí nêu trên, đặc biệt là đối với các dự án đầu tư nước ngoài.

Thứ ba, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục tích hợp các nội dung liên quan đến quy hoạch, đất đai, môi trường, xây dựng... Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư thẩm định đồng thời các nội dung này ngay từ giai đoạn chuẩn bị thực hiện dự án nhằm cắt giảm thời gian và chi phí thực hiện so với việc thực hiện từng thủ tục độc lập về đất đai, quy hoạch, xây dựng…

Bên cạnh đó, việc thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư giúp cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư có thể xem xét tổng thể dự án đầu tư trong mối quan hệ với các pháp luật chuyên ngành để đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội, tính khả thi của dự án đầu tư. Trường hợp không thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư mà chỉ thực hiện thủ tục theo pháp luật chuyên ngành, cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành chỉ có thể đánh giá dự án đầu tư theo khía cạnh quản lý nhà nước của cơ quan đó mà thiếu tính tổng thể, đồng bộ, chưa thực sự đảm bảo được hiệu quả, tính khả thi của dự án.

Thứ tư, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục đầu vào của các thủ tục hành chính để thực hiện các thủ tục tiếp theo để triển khai thực hiện dự án đầu tư như thủ tục giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, giao khu vực biển, cấp phép xây dựng, môi trường… Việc bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ dẫn đến yêu cầu sửa đổi căn bản toàn bộ hệ thống pháp luật có liên quan đến đất đai, xây dựng, môi trường, đấu thầu, nhà ở…, làm mất ổn định môi trường đầu tư kinh doanh do sự thay đổi chính sách, pháp luật.

Thứ năm, thủ tục quyết định chủ trương đầu tư tại Luật Đầu tư tạo ra tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, tránh tình trạng "trăm hoa đua nở" về trình tự, thủ tục thực hiện dự án của các luật chuyên ngành, tạo môi trường đầu tư minh bạch, rõ ràng, dễ tiếp cận cho nhà đầu tư.

Thứ sáu, quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư là công cụ để thực hiện việc kiểm tra, giám sát, đánh giá đầu tư của nhà đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư.

Do vậy, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục cần thiết trong quản lý hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam. Tuy nhiên, cần tiếp tục sửa đổi để hoàn thiện quy định này nhằm tháo gỡ các khó khăn vướng mắc và đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với quy định của pháp luật có liên quan.

Tại dự thảo, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng:

(i) Quy định cụ thể các trường hợp không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư để đơn giản hoá thủ tục và giải quyết các vướng mắc trong quá trình thực hiện thủ tục này. Theo đó, Điều 26 dự thảo Luật quy định về các trường hợp không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư gồm:

- Dự án đầu tư đã được xác định cụ thể về tên dự án; quy mô; mục tiêu; địa điểm; nhà đầu tư (nếu có); tiến độ, thời hạn (nếu có) tại quy hoạch ngành quốc gia hoặc quy hoạch tỉnh;

- Dự án đầu tư được lựa chọn nhà đầu tư thông qua hình thức đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án đầu tư có sử dụng đất (bao gồm cả trường hợp nhà đầu tư được chỉ định thầu; trường hợp khu đất tổ chức đấu giá, đất thầu có sự khác biệt về mục đích sử dụng đất trước và sau khi đấu giá, đấu thầu);

- Nhà đầu tư trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản;

- Nhà đầu tư được giao đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp theo quy định pháp luật về quản lý, phát triển cụm công nghiệp;

- Trường hợp khác theo quy định của Chính phủ.

(ii) Thu hẹp diện dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư và chỉ thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường hoặc tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường; dự án ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh; dự án đầu tư trong các lĩnh vực quan trọng như cảng biển, sân bay…

Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đề xuất quy định UBND cấp tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư đối với các dự án sau:

- Dự án đầu tư thuộc trường hợp được Nhà nước giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất, không thuộc trường hợp nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất;

- Dự án đầu tư có đề nghị cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, trừ trường hợp giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân không thuộc diện phải có văn bản chấp thuận của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh theo quy định của pháp luật về đất đai;

- Dự án đầu tư công trình kết cấu hạ tầng quan trọng, dự án có quy mô lớn, tác động lớn, ảnh hưởng đến môi trường, an ninh, quốc phòng khác và dự án khác theo quy định của Chính phủ (bao gồm các dự án như cảng hàng không, cảng biển, khu công nghiệp, khu đô thị...);

- Dự án đầu tư thực hiện tại đảo và xã, phường, thị trấn biên giới; xã, phường, thị trấn ven biển; khu vực khác có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh;

Đồng thời, dự thảo Luật đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Chủ tịch UBND cấp tỉnh thay cho UBND cấp tỉnh để đảm bảo phù hợp với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Theo đó, Ủy ban nhân dân ở cấp chính quyền địa phương hoạt động theo chế độ tập thể Ủy ban nhân dân kết hợp với đề cao trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân.

(iii) Chỉ quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh và phân cấp toàn bộ dự án thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ để đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục, trong đó, đối với những dự án quan trọng, cần có cơ chế, chính sách đặc thù chưa được quy định tại luật hoặc dự án theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban bí thư Trung ương Đảng, Đảng uỷ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư sau khi được sự đồng ý của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.

(iv) Sửa đổi, bổ sung khoản 4 Điều 29 Luật Đầu tư để xử lý các vướng mắc trong quá trình thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư theo hướng:

- Quy định cụ thể việc chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư trong "trường hợp khác không thuộc diện đấu giá, đấu thầu" là trường hợp"nhà đầu tư thực hiện dự án thuộc trường hợp được nhà nước giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án có sử dụng đất" để khắc phục những khó khăn vướng mắc của nhiều địa phương trong thời gian qua phát sinh từ quy định này, tránh cách hiểu khác nhau giữa các cơ quan áp dụng pháp luật.

- Bổ sung quy định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư trong trường hợp nhà đầu tư được lựa chọn trong trường hợp đặc biệt theo quy định của pháp luật về đấu thầu để đảm bảo đồng bộ với quy định của pháp luật về đấu thầu trong việc lựa chọn nhà đầu tư.

(v) Quy định tại dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật về nội dung thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng lược bỏ, đơn giản hoá một số nội dung thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư có phạm vi rộng, trùng lặp với nội dung thẩm định ở các bước triển khai thực hiện dự án hoặc không thực sự cần thiết phải xem xét ngay ở giai đoạn chấp thuận chủ trương đầu tư như nội dung thẩm định liên quan đến công nghệ, nhà ở tiến độ…; xác định nội dung đánh giá sự phù hợp của dự án với quy hoạch có liên quan trực tiếp đến đề xuất thực hiện dự án (như quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh…) nhằm đơn giản hoá nội dung thẩm định chấp thuận chủ trương đầu tư.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.