Di sản quốc gia nghề gốm Thanh Hà

Theo các tài liệu để lại, làng được thành lập khoảng thế kỷ XVI, XVII do một số thợ thủ công từ Thanh Hóa, Nghệ An đến sinh sống làm ăn lập nên làng gốm. Trong lịch sử, làng gốm chủ yếu chế tác các sản phẩm đồ gốm phục vụ sinh hoạt, tín ngưỡng, gia dụng, nhất là gạch, ngói xây dựng các công trình kiến trúc cổ Hội An. Sản phẩm gốm Thanh Hà được triều đình nhà Nguyễn ghi vào sách Đại Nam nhất thống chí phần thổ sản Quảng Nam.

Ảnh minh họa

Có thể nói, sự phát triển của làng gốm Thanh Hà thế kỷ XVII-XVIII đi liền với sự thịnh vượng của đô thị thương cảng Hội An. Làng gốm Thanh Hà phát triển một phần xuất phát từ nhu cầu của cảng thị Hội An, ngược lại chính sự phát triển của làng gốm làm cho thương cảng ngày càng thịnh vượng. Làng gốm Thanh Hà là một phần cấu trúc không gian của đô thị thương cảng Hội An. Sự phân bố của làng nghề đóng vai trò quan trọng trong việc lý giải cấu trúc không gian thời kỳ thương cảng Hội An phát triển thịnh vượng. Với thương cảng Hội An, làng gốm Thanh Hà là nơi chuyên sản xuất các đồ đựng phục vụ cuộc sống của người dân thành thị tại cảng mậu dịch thế kỷ XVII-XVIII, đồng thời còn là làng nghề kiểu thành thị được hình thành nhằm sản xuất các dụng cụ sinh hoạt phục vụ đời sống người dân tại khu vực dân cư nước ngoài, dinh trấn Quảng Nam và cả căn cứ thủy quân của chúa Nguyễn.

Những năm gần đây, sản phẩm gốm Thanh Hà không còn bó hẹp thị trường trong nước mà đã theo chân khách đến khắp nơi trên thế giới thông qua các hoạt động du lịch. Giỗ tổ nghề gốm được tổ chức hàng năm vào ngày 10/7 âm lịch. Truyền thống này được người dân làng duy trì hàng trăm năm qua. Làng gốm Thanh Hà hiện có khoảng 32 cơ sở đỏ lửa. Trước dịch Covid - 19, bình quân mỗi năm làng gốm thu hút gần 1 triệu lượt khách đến tham quan, trải nghiệm trở thành một trong các làng nghề thu hút đông đảo khách du lịch của Việt Nam.

Nằm bên sông Thu Bồn, làng gốm Thanh Hà vốn được biết đến là công viên gốm lâu đời với 500 tuổi đời. Công viên đất nung tại làng gốm có diện tích lên đến gần 6000m2 - là công viên gốm lớn nhất tại nước ta. Đây cũng chính là nơi bảo tồn, lưu giữ những sản phẩm gốm của làng gốm Thanh Hà để giới thiệu sản phẩm gốm Việt Nam đến với khách du lịch trong nước và quốc tế. Công viên gốm được chia làm 2 khu riêng biệt, một khu là tòa nhà úp là nơi lưu giữ các hiện vật gốm từ thời xa xưa. Khu còn lại là tòa nhà ngửa là nơi triển lãm và giới thiệu các sản phẩm gốm mới. Điểm nhấn nổi bật của công viên gốm này chính là chúng y hệt như một thế giới thu nhỏ khi sở hữu hàng trăm công trình kiến trúc đẹp mắt được điêu khắc bằng gốm hoàn toàn như: tháp nghiêng Pisa, nhà Trắng, Kim Tự Tháp, nhà thờ Đức Bà Pari, Chùa Một Cột, Tháp Rùa, lăng Bác...

Theo những nghệ nhân lâu năm ở làng gốm Thanh Hà, quy trình để làm ra một sản phẩm đúng chất gốm Thanh Hà đòi hỏi một kỳ công và tâm huyết, cũng như tài hoa bàn tay người thợ để thổi được cái hồn tinh túy nhất vào đất. Từ khâu chọn đất, làm đất cho đến lên khuôn trên bàn vuốt, những đôi bàn tay nhào nặn như đưa cả tâm trí tập trung vào từng vòng quay của chiếc bàn xoay, rồi đến khi ra sản phẩm cuối cùng đòi hỏi nhiều công đoạn tinh vi, tỷ mẩn và công phu. Khi sản phẩm đã thành hình lại tiếp tục trải qua nắng rát, mực vẽ hoa văn rồi mới được đưa vào lò nung. Công đoạn nung thì quan trọng nhất là lửa, độ lửa và thời gian đều phải chính xác nếu không sẽ hỏng cả mẻ gốm, bao công sức sẽ trở thành gốm vụn.

Tại đây có một điều đặc biệt là cứ mỗi một du khách ghé thăm làng gốm Thanh Hà sẽ được nhận một món quà kỷ niệm thay cho lời cảm ơn của các hộ dân làng gốm dành cho du khách. Ngoài ra, tại khu vực trong làng gốm còn có nhiều địa chỉ bán các vật phẩm lưu niệm bằng gốm. Nếu bạn muốn mua quà tặng bạn bè sau chuyến du lịch, đây sẽ là gợi ý tuyệt vời mà bạn có thể tham khảo. Ngoài việc được quan sát trực tiếp các công đoạn để tạo ra một sản phẩm đồ gốm, đến với làng gốm Thanh Hà, bạn còn có cơ hội tự tay tham gia vào hoạt động sáng tạo riêng cho mình những sản phẩm độc đáo. Bạn có thể thử tạo ra những món đồ thông dụng với những hình dáng khác nhau. Và cũng đừng quá lo lắng nếu không thể thực hiện được, bởi vì khi bạn thực hiện sẽ có những nghệ nhân gốm ngay bên cạnh để hướng dẫn tận tình, giúp bạn có được sản phẩm hoàn thiện và đẹp mắt nhất.