Doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu gạo: Không tỉnh táo, “đu đỉnh” sẽ dẫn đến “già néo đứt dây”

Kiểm soát giá, không gây xáo trộn đời sống người dân

PGS.TS. Ngô Trí Long nhìn nhận giá cả các loại hàng hóa nói chung và gạo nói riêng phụ thuộc vào quan hệ cung - cầu. Vì vậy, hiện nay các thị trường lớn về xuất khẩu gạo như Thái Lan, Ấn Độ có những chủ trương lớn liên quan đến gạo, như Ấn Độ tạm dừng xuất khẩu gạo, Thái Lan khuyến cáo nông dân giảm diện tích trồng lúa do hạn hán... và điều đó đã tác động trực tiếp đến giá gạo xuất khẩu trong thời gian gần đây.

Giá gạo xuất khẩu tăng vọt đã đẩy giá gạo tại nhiều quốc gia tăng cao. Tuy nhiên tại Việt Nam, những ngày qua giá gạo bán ra trên thị trường không có nhiều biến động. Đặc biệt là ở các siêu thị và điểm bán hàng bình ổn giá.

“Có được điều này một phần là do thời gian qua, hệ thống các siêu thị và điểm bán hàng bình ổn giá đã thực hiện nghiêm chỉ đạo của Bộ Công Thương trong việc bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu”, ông Long nhận định.

Ảnh minh họa

Theo đó, để đảm bảo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) không tăng quá cao, liên tục trong các buổi họp Tổ điều hành thị trường trong nước hàng tháng, Bộ Công Thương đã đề nghị các địa phương thực hiện tốt các giải pháp đảm bảo cung cầu các mặt hàng thiết yếu, trong đó có nhóm mặt hàng lương thực, thực phẩm; đồng thời nghiêm túc triển khai chương trình bình ổn giá chứ không đợi đến thời điểm cuối năm hay dịp lễ, tết.

Ngay trong những ngày cả thế giới sục sôi trước thông tin Ấn Độ tạm dừng xuất khẩu gạo khiến giá gạo tăng vọt, Bộ Công Thương đã có văn bản số 5102/BCT-TTTN gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc phối hợp triển khai công tác bình ổn thị trường thóc gạo.

Theo đó, Bộ Công Thương đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phối hợp chỉ đạo Sở Công Thương đôn đốc các doanh nghiệp tham gia Chương trình Bình ổn thị trường trên địa bàn có phương án về nguồn hàng thóc, gạo để đảm bảo cung ứng cho thị trường từ nay đến cuối năm 2023 và giai đoạn Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024 với giá bình ổn; Bên cạnh đó, chỉ đạo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trên địa bàn duy trì lượng thóc, gạo dự trữ bình ổn thị trường theo quy định để sẵn sàng cung ứng ra thị trường khi cần thiết.

Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 5/8/2023 về việc đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia và thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu gạo bền vững trong giai đoạn hiện nay…

Kết quả là mặc dù giá gạo thế giới đang tăng mạnh, song giá gạo trong nước về cơ bản vẫn rất ổn định, thậm chí nhiều thời điểm có xu hướng giảm nhẹ…

“Có thể nói đây là dấu ấn đáng ghi nhận của Chính phủ nói chung và đặc biệt là Bộ Công Thương, đã nắm chắc diễn biến cũng như dự báo đúng tình hình trong thời gian qua, nên đã có những khuyến nghị chính xác, giữ cho giá bán lẻ trong nước vẫn được bình ổn”, PGS.TS. Ngô Trí Long nhận định.

Đừng quá đặt nặng lợi ích ngắn hạn

PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh cho biết thông tin giá gạo Việt Nam đắt nhất thế giới trước tiên là tin vui, bởi lẽ từ trước đến nay, giá gạo Việt Nam luôn thấp hơn giá gạo của Thái Lan.

Tuy nhiên, giá gạo xuất khẩu tăng cao sẽ đẩy giá gạo trong nước cũng tăng. Do đó, các doanh nghiệp cần xem xét, tính toán cho hợp lý. Bởi ông cho rằng sự biến động về giá này chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, tăng và đứng ở mức rất cao nhưng sau đó sẽ giảm xuống và trở về mức cân bằng. Mức này thường thấp hơn mức đã lập đỉnh khá nhiều. Vì vậy, các doanh nghiệp cần hết sức cẩn trọng, nếu không tỉnh táo, “đu đỉnh” sẽ dẫn đến “già néo đứt dây”.

Bên cạnh đó, cần xem xét mức độ chúng ta bán được đến đâu. Tích trữ là cần thiết, nhưng cần vừa đủ.

“Cần tính toán cẩn trọng, nếu không, khi mùa vụ mới đến, thị trường gạo trở về trạng thái bình thường, gạo tồn trong kho không bán được giá cao sẽ gây thiệt hại cho doanh nghiệp và cho ngành gạo”, ông cảnh báo.

Chuyên gia Vũ Vinh Phú nhìn nhận: “Điều quan trọng đối với chúng ta hiện nay là làm sao bám sát thị trường, làm ăn tử tế, trách nhiệm. Không thể vì giá lúa gạo tăng cao mà ta tăng theo mãi. Nói rõ hơn là chúng ta đừng quá đặt lợi ích ngắn hạn mà phải tìm cách giữ được bạn hàng. Giả thiết đặt ra, nếu như Ấn Độ bỏ lệnh cấm xuất khẩu lúa gạo, đôi khi ta lại trượt chân trên chính sân nhà”.

Điều này cũng có thể nhìn rõ trong quan điểm phát triển của Chính phủ. Như chỉ thị của Thủ tướng, chúng ta cần làm ngay việc quy hoạch lại vùng trồng lúa để đảm bảo sản lượng một năm phải đạt 42 triệu tấn, trong đó xuất khẩu khoảng 7 triệu tấn. Đó là cái đích mà chúng ta phải thực hiện ngày để đảm bảo an ninh lương thực, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu.

Bên cạnh đó, ông Phú cũng khuyến nghị cần phải tính toán lại chi phí logistics và các chi phí khác phục vụ cho xuất khẩu.

“Hiện nay, chi phí logistics của chúng ta đang cao hơn từ 17 - 20%, thậm chí gấp đôi so với các nước tiên tiến. Đây chính là nguyên nhân làm giảm năng lực cạnh tranh, một rào cản vô hình đối với lúa gạo xuất khẩu”, ông Phú cho biết.

“Chúng ta phải tìm ra cách hiệu quả nhất để nâng cao năng lực xuất khẩu lúa gạo trên ra thị trường quốc tế, từ hoàn thiện chuỗi sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ cho tới hệ thống kho bãi, cảng biển xuất khẩu... Nghĩ xa hơn, chúng ta có thể tạo nên một nền công nghiệp xuất khẩu gạo, thậm chí biến Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu gạo của thế giới. Trong chuyện này, thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những cố gắng nhất định và tôi đánh giá cao. Nhưng theo tôi, một mình Bộ Công Thương không thể làm xuể mà cần có sự phối hợp của các bộ, ngành liên quan như Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tài nguyên và Môi trường…”, Chuyên gia Vũ Vinh Phú nói.