Doanh nghiệp và thị trường lao động thời Covid-19

Trao đổi với báo chí về những ảnh hưởng của dịch Covid-19 đối với vấn đề lao động và việc làm của Việt Nam, Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam, ông Chang Hee Lee cho rằng, gói hỗ trợ thông qua nghị quyết mới của Chính phủ phù hợp với những khuyến nghị ILO đã đưa ra ở cấp độ toàn cầu đối với các phản ứng chính sách trên diện rộng và đồng bộ để đối phó với Covid-19, bao gồm: kích thích nền kinh tế và việc làm; hỗ trợ doanh nghiệp, việc làm và thu nhập; bảo vệ người lao động tại nơi làm việc. Khung chính sách đó sẽ giúp tăng cường khả năng hồi phục hậu Covid-19 bằng việc giảm thiểu những tác động tiêu cực lên con người cũng như tiềm năng phát triển kinh tế của tương lai.

Nhiều DN đang có những biện pháp rất hiệu quả để vững vàng trong mùa dịch

Ông Chang Hee Lee cho rằng, vẫn còn quá sớm để đưa ra những dự báo chắc chắn đối với Việt Nam do chưa có những số liệu phản ánh tác động toàn diện của đại dịch Covid-19 gây nên đối với DN và việc làm. Song đã có một số dự báo được đưa ra dựa trên kết quả khảo sát. Chẳng hạn như Bộ Kế hoạch và Đầu tư ước tính sẽ có 2 triệu việc làm có nguy cơ bị ảnh hưởng. Hay khảo sát của VCCI cho biết, 50% các DN tại Việt Nam chỉ có thể tồn tại được tối đa 6 tháng nếu tình hình khủng hoảng kinh tế do đại dịch Covid-19 gây nên không được cải thiện sớm. Báo cáo mới nhất của ILO cho thấy, khoảng 38% lực lượng lao động toàn cầu làm việc trong các lĩnh vực dịch vụ lưu trú và ăn uống, sản xuất, thương mại bán buôn và bán lẻ, bất động sản và các hoạt động kinh doanh, vận tải và giải trí đang đối mặt với những nguy cơ cao phải sa thải lao động, giảm lương và giờ làm. Ở Việt Nam, những lĩnh vực này hiện đang sử dụng hơn 22,1 triệu lao động, tức gần 41% tổng số việc làm của Việt Nam.

Từ thực tế trên, Giám đốc ILO tại Việt Nam nhấn mạnh, trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam nên tập trung vào 3 điểm.

Thứ nhất, trong tình hình hiện tại, DN nhiều khả năng sẽ phải cho thêm nhiều người lao động nghỉ việc như chúng ta đã bắt đầu nhìn thấy. Điều quan trọng cần làm là tập trung duy trì việc làm, bằng cách hướng những hỗ trợ của Chính phủ tới những DN có thực hiện các biện pháp hiệu quả trong giữ gìn và bảo vệ sức khỏe của người lao động qua các hình thức phân công công việc đảm bảo sức khỏe, giúp làm nhẹ đi và giảm thiểu tác động từ cú sốc khủng hoảng việc làm.

Để làm được điều đó, quan trọng là cần phải tổ chức đối thoại xã hội giữa DN và người lao động và giữa cả hai bên với Chính phủ để tìm được hướng điều chỉnh dần dần đối với việc làm, số giờ làm việc và tiền lương, dựa trên cơ sở đồng thuận. Đối thoại xã hội có thể tạo ra niềm tin và sự tín nhiệm vào chính sách và các biện pháp mà Chính phủ và DN thực hiện nhằm giảm thiểu khả năng dẫn tới bất ổn xã hội, đồng thời giúp nền kinh tế hồi phục khi Covid-19 được khống chế. Về phương diện này, Việt Nam đã có một số sáng kiến hay, chẳng hạn như những gì Công đoàn Khu kinh tế Hải Phòng vừa thực hiện.

Đơn cử như việc luân phiên lực lượng lao động theo ngày có thể vừa giúp giữ người lao động, vừa thực hiện giãn cách xã hội. Hoặc nhà máy có thể chia ca làm việc, theo cách này có thể đảm bảo giãn cách xã hội không chỉ trong phạm vi nhà máy, mà còn cả ở ngoài đường phố nữa, do người lao động cần di chuyển đến và đi từ nơi làm việc. Nó cũng tạo tác động tích cực, cụ thể nhất là với các ngành dịch vụ, bởi vì người lao động có thể đến siêu thị, cửa hàng tạp hóa trong các khung thời gian khác nhau phù hợp với thời gian làm việc của họ, nên vẫn duy trì giãn cách xã hội ở các địa điểm đó. Và quan trọng hơn, vẫn đảm bảo kinh doanh an toàn, giữ việc làm và thúc đẩy tiêu dùng nội địa.

Thứ hai, cần giảm thiểu tác động của các biện pháp kiềm chế dịch bệnh tới các doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh gia đình, nông hộ và khu vực nông nghiệp - nông thôn. Đó chính là những loại hình kinh tế đã giúp Việt Nam vượt qua thời kỳ chiến tranh và các cuộc khủng hoảng kinh tế trong quá khứ. Tuy nhiên, đại dịch hiện tại và các biện pháp giãn cách xã hội đang ảnh hưởng lớn tới khả năng chống chọi của khu vực kinh tế này đối với cú sốc kinh tế-xã hội. Trong trường hợp sụt giảm mạnh nhu cầu của thế giới đối với hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam, hoặc chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gẫy, thì chính hàng triệu doanh nghiệp siêu nhỏ, đơn vị kinh doanh hộ gia đình và khu vực nông nghiệp-nông thôn sẽ mang lại sự hỗ trợ thay thế. Vì vậy, hơn lúc nào hết, cần tạo điều kiện để họ phát huy vai trò của mình trong giai đoạn quan trọng này, với sự hỗ trợ của Chính phủ.

Thứ ba, việc Chính phủ đã triển khai nhóm giải pháp đầu tiên-cung cấp hỗ trợ khẩn cấp bằng hình thức trợ cấp tiền mặt. Đây là những nỗ lực có ý nghĩa to lớn. Những hệ thống bảo trợ xã hội thực sự đóng vai trò quan trọng trong mọi biện pháp ứng phó khủng hoảng, cần được tiếp tục đóng vai trò ưu tiên trong các gói hỗ trợ kích thích, bao gồm cả các gói hỗ trợ trong tương lai, để củng cố các biện pháp đã được thực hiện nhằm bảo vệ người dân và sinh kế của họ.

Giờ chính là lúc cần có cách tiếp cận cân bằng để đối phó với cuộc khủng hoảng kép này. “Về phương diện sức khỏe cộng đồng, Việt Nam đã thể hiện là một trong những nước đi đầu trên thế giới. Bây giờ là lúc Việt Nam chứng tỏ rằng mình cũng xuất sắc như vậy trong giải quyết các thách thức về kinh tế, xã hội, và thị trường lao động. Tôi có niềm tin lớn rằng Việt Nam sẽ làm được. Cộng đồng quốc tế, trong đó có ILO và các tổ chức Liên Hợp quốc, luôn sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam”, ông Chang Hee Lee bày tỏ.