Đột phá ngành sữa: Thúc đẩy tự chủ nguồn nguyên liệu

Ngành sữa cần một chiến lược đột phá để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng

Cần giảm dần sự phụ thuộc vào sữa ngoại

Ngành sữa Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc sau hơn 10 năm thực hiện Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp chế biến sữa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 (theo Quyết định số 3399/QĐ-BCT của Bộ Công Thương). Nhờ đó, ngành sữa đã đạt được những mục tiêu cơ bản đề ra.

TS. Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, khẳng định vai trò quan trọng của ngành sữa đối với nền kinh tế và dinh dưỡng quốc gia. Sữa không chỉ cung cấp thực phẩm thiết yếu và hỗ trợ sức khỏe con người, mà còn là nguồn thu nhập cho người chăn nuôi, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và dinh dưỡng cho cộng đồng.

Tuy nhiên, ngành sữa Việt vẫn đang đối mặt với một thách thức lớn. Theo Bộ Công Thương, nguồn sữa tươi nội địa chỉ đáp ứng khoảng 38% nhu cầu nguyên liệu cho các nhà máy chế biến. Phần còn lại, ngành sữa vẫn phải phụ thuộc vào việc nhập khẩu, chủ yếu là sữa bột để sản xuất sữa hoàn nguyên.

PGS.TS. Trần Quang Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam cho rằng mục tiêu "giảm dần sự phụ thuộc vào nhập khẩu sữa và nguyên liệu sữa" cần được nhìn nhận một cách thực tế.

Theo ông, mỗi năm Việt Nam vẫn phải chi gần 1 tỷ USD để nhập khẩu các loại nguyên liệu sữa. Đây là những thành phần thiết yếu để sản xuất sữa công thức, sản phẩm dinh dưỡng chuyên biệt và cả phục vụ cho mục đích xuất khẩu.

Ông Trung chỉ rõ, đây là các thành phần mà trong nước hiện chưa thể tự sản xuất. Việc thừa nhận thực tế này là bước đầu tiên để xây dựng lộ trình phát triển bền vững, thay vì đặt ra các mục tiêu phi thực tế.

Hiện dư địa thị trường sữa tại Việt Nam vẫn còn rất lớn. Mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người của Việt Nam hiện mới đạt 26-28 lít/người/năm, thấp hơn nhiều so với Thái Lan (35 lít), Singapore (45 lít) và các nước châu Âu (80-100 lít).

Với tốc độ tăng trưởng nhanh của các sản phẩm sữa tươi, sữa hữu cơ và các sản phẩm dinh dưỡng đặc thù (cho học đường, người già, người bệnh), việc phát triển chiến lược dài hạn cho ngành sữa là vô cùng cấp thiết. Đó là lý do tại sao Chiến lược phát triển ngành sữa giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 của Bộ Công Thương được xem là có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tăng cường liên kết chuỗi giá trị

Theo định hướng chiến lược, ngành sữa đặt ra những mục tiêu cụ thể và đầy thách thức. Đến năm 2030, ngành sữa phấn đấu đạt mức tăng trưởng bình quân 12-14%/năm. Sản lượng sữa nước chế biến ước đạt khoảng 4,2 tỷ lít, trong đó sữa tươi nguyên liệu trong nước chiếm khoảng 3 tỷ lít, đáp ứng 70-72% nhu cầu chế biến. Mức tiêu thụ sữa bình quân đầu người sẽ tăng lên 40 lít/năm.

Tầm nhìn đến năm 2045, ngành sữa duy trì tốc độ tăng trưởng ổn định 5-6%/năm. Sản lượng sữa nước chế biến dự kiến đạt khoảng 7,5 tỷ lít, sữa tươi nguyên liệu nội địa tăng lên 6,2 tỷ lít, đáp ứng 80-82% nhu cầu. Mức tiêu thụ bình quân đầu người sẽ đạt 70 lít/năm.

Để hiện thực hóa những mục tiêu này, nhiều chuyên gia và lãnh đạo ngành đã đưa ra các giải pháp đột phá. Theo ông Nguyễn Quang Trí, Giám đốc Điều hành Marketing của Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk), để ngành sữa trong nước phát triển bền vững, Chính phủ cần tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các doanh nghiệp.

Cụ thể, ông Trí đề xuất các cơ quan chức năng sớm hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, đồng thời đơn giản hóa các thủ tục đầu tư và đăng ký sản phẩm. Việc này sẽ giúp các doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và nguồn lực, từ đó tập trung hơn vào hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, ông Trí cũng kiến nghị Chính phủ xem xét các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, và đất đai. Các chính sách này sẽ khuyến khích doanh nghiệp mở rộng vùng nguyên liệu, phát triển sản phẩm chất lượng cao và tăng tỷ lệ nội địa hóa.

Ngoài ra, việc đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại, tháo gỡ rào cản kỹ thuật sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, không chỉ trong nước mà cả thị trường quốc tế, từ đó nâng cao vị thế của thương hiệu sữa Việt.

Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam đề xuất một chính sách đột phá nhằm nâng cao tầm vóc người Việt và thúc đẩy ngành chăn nuôi bò sữa nội địa. Cụ thể là Nhà nước cần có chính sách khuyến khích đặc biệt để phát triển dòng sản phẩm sữa tươi sạch. Đây không chỉ là giải pháp dinh dưỡng, mà còn là một chiến lược kinh tế mang tính dài hạn.

Để biến mục tiêu này thành hiện thực, ông Dương nhấn mạnh sự cần thiết của việc quy hoạch lại các vùng chăn nuôi bò sữa theo hướng tập trung. Cụ thể, các trang trại cần được đặt tại những khu vực có nguồn nguyên liệu thức ăn thô xanh dồi dào, tạo thành một chuỗi sản xuất khép kín và hiệu quả.

Nhằm hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn 2045, theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài, cần triển khai một chiến lược phát triển đồng bộ và toàn diện. Chiến lược này phải bao trùm mọi khâu, từ xây dựng và phát triển các vùng nguyên liệu chất lượng cao, ứng dụng công nghệ chế biến hiện đại, tối ưu hóa hệ thống logistics cho đến mạng lưới phân phối hiệu quả.

Đặc biệt, Thứ trưởng nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện cơ chế, chính sách. Đây là "chìa khóa" để thu hút các nhà đầu tư chiến lược, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tạo động lực mạnh mẽ cho việc thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị từ trang trại đến bàn ăn.