Du lịch - nguồn tăng trưởng mới "xoa dịu" thách thức

Tóm lược các chỉ số kinh tế chính gần đây

Đột biến dịp Tết, nhưng triển vọng về cơ bản không thay đổi

Báo cáo lưu ý, việc năm nay Tết Âm lịch đến sớm ảnh hưởng đến các chỉ số dữ liệu hàng tháng. Cho nên, không ngạc nhiên khi doanh số bán lẻ trong tháng 1 tăng 20% so với cùng kỳ năm trước, cả hàng hóa và dịch vụ đều đạt mức tăng trưởng hai con số so với cùng kỳ.

Trong khi các xu hướng tiêu dùng cho thấy chi tiêu của người tiêu dùng Việt Nam đang tăng lên với tiềm năng phục hồi lớn hơn thì cần thêm dữ liệu của tháng 2 này (với những đột biến trong dịp Tết đã qua đi) để có được góc nhìn rõ ràng hơn về quỹ đạo phục hồi của nhu cầu nội địa.

Dữ liệu thương mại tháng 1 yếu đi đáng kể một phần do các nhà máy đóng cửa nghỉ lễ 7 ngày. Do đó, sản xuất công nghiệp đã khép lại tháng 1 với kết quả yếu, giảm cả trên cơ sở so sánh từng tháng và năm. Ngoài ra, chỉ số PMI mới nhất là 47,4 càng chứng thực sự suy yếu kéo dài trong lĩnh vực sản xuất, mặc dù các đơn đặt hàng xuất khẩu mới tăng lên khi tâm lý toàn cầu được cải thiện đôi chút.

Doanh số bán lẻ tiếp tục tăng, một phần do thời điểm Tết

PMI tháng 1 được cải thiện nhẹ nhưng vẫn nằm trong vùng suy giảm

Kết quả là xuất khẩu đã giảm 21,3% so với cùng kỳ năm ngoái, nguyên nhân chính là do hàng điện tử, dệt may và giày dép, máy móc và thiết bị xuất đi sụt giảm. Song, Việt Nam đã ghi nhận mức thặng dư thương mại khá lớn là 3,6 tỷ USD trong tháng 1, do nhập khẩu cũng giảm đáng kể 28,9% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, gần một nửa mức giảm nhập khẩu đến từ các sản phẩm điện tử, báo hiệu chu kỳ công nghệ chậm lại sẽ còn tiếp tục, xét bối cảnh triển vọng nhu cầu ngành công nghiệp điện tử toàn cầu vẫn còn yếu ít nhất là trong suốt nửa đầu năm 2023.

Xuất khẩu khởi đầu năm 2023 trên nền tảng yếu, mặc dù một phần là do Tết

Mặc dù vậy, Việt Nam khởi đầu năm 2023 với dòng vốn FDI mới khả quan là 1,2 tỷ USD. Bất chấp chu kỳ đi xuống của công nghệ toàn cầu trong ngắn hạn, các công ty công nghệ tiếp tục đầu tư vào Việt Nam. Thực tế, mặc dù tổng FDI sụt giảm trong năm 2022, FDI trong lĩnh vực sản xuất vẫn vững vàng, càng nêu bật lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong mảng này.

Tết đồng nghĩa với lạm phát cao hơn

Lạm phát toàn phần tiếp tục nhích lên trong tháng 1, tăng lên 4,9% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn một chút so với kỳ vọng của thị trường. Lạm phát lương thực, thực phẩm tiếp tục là yếu tố đóng góp lớn nhất, ở mức 6,1% so với cùng kỳ. Bên cạnh đó, mặc dù giá dầu thế giới vẫn ổn định trong tháng 1, nhưng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng đã tăng từ 1.000 đồng/lít lên 2.000 đồng/lít, khiến giá xăng bán lẻ trong nước tăng nhẹ.

Ngoài ra, lạm phát cơ bản tiếp tục đà tăng, lên 5,2% so với cùng kỳ năm trước, phản ánh nhu cầu tiêu dùng trong nước đang bùng nổ. Bức tranh về nhu cầu trong nước sẽ hiện lên rõ ràng hơn khi dữ liệu tháng 2 được công bố, nhưng những dấu hiệu ban đầu cho thấy tiêu dùng vẫn đang tăng.

Diễn biến này cho thấy có nhiều rủi ro tăng đối với lạm phát, vì vậy, cũng là dấu hiệu cho thấy Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ tiếp tục tăng lãi suất. Chúng tôi kỳ vọng NHNN sẽ tăng lãi suất tái cấp vốn thêm 50 điểm cơ sở trong cả Quý 1/2023 và Quý 2/2023, đưa lãi suất điều hành lên 7,00% vào giữa năm 2023.

Sự dịch chuyển từ hàng hóa sang dịch vụ

Bất chấp tình hình thương mại đang chậm lại, vẫn có những yếu tố giữ cho nền kinh tế Việt Nam vững vàng, nhất là từ lĩnh vực dịch vụ. Trong đó, một nguồn tăng trưởng chính sẽ đến từ du lịch. Sau khi Việt Nam mở cửa trở lại vào tháng 3 năm ngoái, du lịch nội địa đã phục hồi mạnh mẽ, giúp Việt Nam dễ dàng vượt qua mục tiêu 60 triệu lượt khách nội địa trong năm 2022 và thực tế đạt được trên 100 triệu lượt khách du lịch nội địa. Trong khi đó, Việt Nam đón 3,6 triệu lượt khách du lịch quốc tế trong năm 2022, chủ yếu là du khách đến từ Hàn Quốc (26%) và Mỹ (9%).

Tuy nhiên, du lịch quốc tế mới chỉ phục hồi phần nào chứ chưa hẳn là hoàn toàn, với lượng khách du lịch đạt 3,6 triệu lượt, chỉ bằng 20% so với mức của năm 2019. Điều đó càng nhấn mạnh tiềm năng đáng kể để mảng dịch vụ tiếp tục phát triển trong bối cảnh nhu cầu thương mại hàng hóa toàn cầu chậm lại. Năm 2023, Chính phủ đặt mục tiêu thu hút 102 triệu lượt khách du lịch nội địa và 8 triệu lượt khách quốc tế, với doanh thu từ du lịch dự kiến sẽ tăng hơn 30% (mặc dù vẫn thấp hơn mức của năm 2019). Năm 2019, tổng doanh thu du lịch từng cao tương đương 10% GDP.

Du lịch quốc tế của Việt Nam chỉ phục hồi nhẹ trong năm 2022.

Biểu đồ 2. Tầm quan trọng của khách du lịch Trung Quốc tại từng thị trường ASEAN.

Tin vui là Trung Quốc đại lục - nguồn khách du lịch lớn nhất cho Việt Nam trước đại dịch - gần đây cũng đã bắt đầu quá trình mở cửa trở lại, có thể tạo ra “cú hích” từ sự quay trở lại của khách du lịch Trung Quốc. Mặc dù quá trình phục hồi có thể diễn ra từ từ nhưng tác động đối với nền kinh tế Việt Nam sẽ rất lớn xét trên nhiều phương diện.

Ví dụ, trước đây, trung bình khách du lịch Trung Quốc đã chi tiêu nhiều hơn và ở lại lâu hơn so với hầu hết khách du lịch châu Á, mặc dù thấp hơn so với khách du lịch châu Âu và Mỹ.

“Nếu có thể giải quyết những hạn chế về chuyến bay và nới lỏng thêm các yêu cầu về thị thực nhập cảnh, chúng tôi tin rằng tỷ lệ quay trở lại của du khách Trung Quốc đạt 50-80% so với mức trước đại dịch (tức 3 triệu đến 4,5 triệu) là một mục tiêu trong tầm với của Việt Nam”, báo cáo của HSBC nhận định.

Tăng sức hấp dẫn với du khách quốc tế

Bên cạnh việc mở cửa trở lại của Trung Quốc, Việt Nam còn có những “cú hích” khả dĩ nào khác nữa? Trước hết, việc khai thác thêm các thị trường mới sẽ là một vấn đề trọng tâm, với nhiều sáng kiến khác nhau như thực hiện các chương trình giới thiệu quảng bá du lịch để mở đường tiếp cận các thị trường mới nổi như Ấn Độ, một quốc gia có dấu ấn ngày càng tăng trong ngành du lịch quốc tế của Việt Nam.

Để tăng sức hấp dẫn với tư cách một điểm đến du lịch, Việt Nam đang xem xét nới lỏng thêm chính sách thị thực. Hiện tại, Việt Nam không miễn thị thực cho các thị trường lớn bao gồm Trung Quốc đại lục, Mỹ và Úc, còn các nước châu Âu được miễn thị thực nhưng thời hạn lưu trú chỉ được 15 ngày. Rõ ràng, so với các quốc gia khác, việc tiếp cận chế độ miễn thị thực vẫn còn tương đối chặt chẽ ở Việt Nam. Điều may mắn là tình hình này có thể sẽ thay đổi. Các quan chức đang cân nhắc tăng thời gian miễn thị thực lên 30 ngày và triển khai cấp thị thực điện tử cho công dân đến từ tất cả các quốc gia và vùng lãnh thổ.

Thống kê về hành vi của du khách (chi tiêu và ở lại Việt Nam) đến từ các thị trường chính năm 2019.

Một cách khác là đa dạng hóa các sản phẩm du lịch. Du lịch thể thao, một phân khúc du lịch nằm trong tầm nhìn ngành du lịch của Tổng cục Du lịch Việt Nam, cũng có thể giúp thu hút du khách thuộc nhóm có mức chi tiêu cao. Chẳng hạn, Hà Nội đã và đang hướng tới mục tiêu trở thành điểm đến hàng đầu về du lịch golf.

Mức độ phát triển các cơ sở vật chất phục vụ du lịch nói chung cũng rất đáng khích lệ. Đặc biệt, nguồn cung cơ sở lưu trú cao cấp tiếp tục tăng trưởng với số lượng cơ sở tiêu chuẩn 4-5 sao tăng bình quân 12%/năm trước đại dịch, theo Tổng cục Du lịch. Sau đại dịch, một số chuỗi khách sạn toàn cầu đang tìm cách tích cực mở thêm cơ sở mới tại Việt Nam, phản ánh sức hấp dẫn của Việt Nam trong các lĩnh vực khác chứ không chỉ trong sản xuất. Ví dụ, La Festa Phú Quốc, Curio Collection by Hilton dự kiến sẽ khai trương vào giữa năm 2023 và Marriott International cũng dự kiến sẽ bổ sung thêm 9.000 phòng vào mức hiện tại là 3.300 phòng.