Dự thảo thay thế Nghị định số 72/2013/NĐ-CP: Phạm vi quá rộng, lo khó thực thi

Còn ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông nhìn nhận, đây là một văn bản phức tạp bậc nhất với nhiều quy định chồng lấn với các pháp luật khác, thậm chí trở thành rào cản phát triển kinh doanh cho các doanh nghiệp dịch vụ internet và thông tin trên mạng.

Chỉ nói riêng nghĩa vụ mới cho doanh nghiệp cung cung cấp dịch vụ mạng xã hội và kho ứng dụng, quy định về giấy phép, giấy tờ tương đương giấy phép trước khi đưa ứng dụng lên kho ứng dụng của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài (Điều 26.3.i Dự thảo). Ông Đồng phân tích, hiện nay hầu hết người dân dùng điện thoại thông minh sử dụng các dịch vụ trong các kho ứng dụng của Apple Play, Google Play đều là nhà cung cấp nước ngoài. Vậy nên hiểu thế nào về các nghĩa vụ này? Chỉ áp dụng cho mảng game, các ứng dụng do Bộ Thông tin và Truyền thông quản lý, hay với tất cả các ứng dụng khác? Nếu mở rộng như vậy, quy trình đánh giá tuân thủ sẽ rất phức tạp, đặc biệt là phát sinh gánh nặng thủ tục hành chính.

Trong khi ông Vũ Tú Thành, Phó Giám đốc Điều hành khu vực Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-ASEAN, chỉ ra, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng Dự thảo Nghị định là quá rộng, bao gồm một loạt các dịch vụ thông tin trực tuyến và nghĩa vụ đã được điều chỉnh trong các quy định chuyên ngành khác như quảng cáo, dịch vụ trực tuyến, sở hữu trí tuệ, viễn thông và bảo vệ dữ liệu cá nhân (Điều 1). Dự thảo Nghị định cũng điều chỉnh cả các công ty có mô hình kinh doanh chính là cung cấp dịch vụ doanh nghiệp cho các doanh nghiệp Việt Nam (tức là các dịch vụ giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp hoặc dịch vụ trực tuyến B2B) (Điều 2); Nghĩa vụ của bên thứ ba (cloud, data center); Nghĩa vụ của nhà cung cấp giải pháp thanh toán…

“Ban Soạn thảo cần làm rõ các đối tượng thuộc phạm vi của Dự thảo Nghị định, và loại bỏ các nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba (không được phép hoặc không có khả năng kiểm soát hành vi và thông tin của người dùng cuối)”, ông Vũ Tú Thành khuyến nghị.

Nguyên nhân của việc “bao sân" này được ông Thành chỉ ra là từ việc Dự thảo dùng khái niệm “thông tin” thay cho “thông tin công cộng” (Điều 26.1). Khái niệm "thông tin" quá rộng khiến tất cả các dịch vụ được gộp chung vào phần quản lý thông tin trên mạng trong khi chúng có bản chất khác nhau. Như doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân (được coi là) “cung cấp thông tin xuyên biên giới”, mạng xã hội, về bản chất, không cung cấp thông tin cho cho người dùng mà cung cấp dịch vụ trung gian dựa trên công nghệ để người dùng chia sẻ thông tin. Chỉ có doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân cung cấp trang thông tin điện tử, cung cấp thông tin trên mạng viễn thông di động, là trực tiếp cung cấp thông tin cho người dùng qua mạng internet, mạng viễn thông di động. Việc đánh đồng 2 loại hình này dẫn đến Dự thảo luật gán trách nhiệm của người tạo thông tin cho trung gian truyền tải thông tin như kiểm tra giám sát loại bỏ thông tin vi phạm pháp luật, ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin dịch vụ quy phạm pháp luật, theo dõi, thống kê lượng người dùng truy cập, cung cấp công cụ tìm kiếm rà quét nội dung theo yêu cầu Bộ Thông tin và Truyền thông. Đồng quan điểm, bà Nguyễn Việt Hà cho rằng các quy định này khó thực thi, đồng thời có thể tạo ra môi trường kinh doanh kém cạnh tranh. Bởi thời gian quy định trong vòng 48 tiếng các đơn vị trung gian phải xử lý khiếu nại của người tiêu dùng là không đủ để xác minh khiếu nại có thực đúng.

Trong khi ông Đồng chỉ ra một số quy định tại dự thảo mâu thuẫn với các luật hiện hành. Như về trách nhiệm của chủ thể trung gian (cung cấp thông tin xuyên biên giới, mạng xã hội trong nước, doanh nghiệp cho thuê chỗ lưu trữ/viễn thông tại Việt Nam) trong giám sát thông tin người dùng quy định trong Dự thảo tại Điều 26.3.b, Điều 31.2.c, Điều 82.3 mâu thuẫn với quyền riêng tư được ghi nhận tại Hiến pháp 2013 (Điều 21), Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 38), Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 (Điều 15-19), Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân; mâu thuẫn với nguyên tắc miễn trừ trách nhiệm pháp lý cho chủ thể trung gian khỏi nội dung vi phạm pháp luật của người dùng dịch vụ được ghi nhận tại Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2023 (Điều 198b.4), Dự thảo Luật Viễn thông sửa đổi (Điều 29.1.g - dự thảo ngày 24/8/2023); mâu thuẫn với nguyên tắc miễn trừ trách nhiệm pháp lý cho chủ thể trung gian khỏi nội dung vi phạm pháp luật của người dùng dịch vụ theo thông lệ quốc tế được ghi nhận tại Đạo luật Dịch vụ số (Digital Services Act) của EU; Đạo luật Viễn thông (Telecommunication Act) của Hoa Kỳ.

Từ đó, ông đề xuất bỏ quy định chung về nghĩa vụ giám sát thông tin người dùng; đồng thời bổ sung quy định về nghĩa vụ giám sát thông tin người dùng trong trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu (căn cứ dự thảo Luật Viễn thông sửa đổi).

Nhìn nhận Dự thảo Nghị định khá phức tạp, có phạm vi rộng và sẽ đòi hỏi những thay đổi quan trọng về kỹ thuật và hoạt động, cần có giai đoạn chuyển tiếp thích hợp để các nhà cung cấp dịch vụ số có thời gian thực hiện những điều chỉnh cần thiết đối với dịch vụ tại Việt Nam của họ, ông Vũ Tú Thành đề xuất thời gian chuyển tiếp là ít nhất 2 năm.