Fed tăng lãi suất và rủi ro khủng hoảng nợ toàn cầu

Theo lịch trình, Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) - cơ quan hoạch định chính sách của Fed - sẽ nhóm họp trong tuần này để xác định lộ trình thắt chặt chính sách tiền tệ của mình nhằm kiềm chế lạm phát đang tăng cao. Một số nhà phân tích kỳ vọng ngân hàng trung ương sẽ này tăng lãi suất 4 lần trong năm nay.

Trong khi đó tại một báo cáo được công bố hôm Chủ nhật, Jubilee Debt Campaign lưu ý rằng các khoản thanh toán nợ của các nước đang phát triển đã tăng 120% trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2021 và hiện đang ở mức cao nhất kể từ năm 2001. Tỷ trọng thanh toán nợ nước ngoài của các chính phủ trong thu nhập quốc gia đã tăng từ 6,8% trong 2010 lên 14,3% vào năm 2021, và nghĩa vụ nợ sẽ còn tiếp tục tăng lên.

Báo cáo nhìn nhận, việc gia tăng mạnh các khoản thanh toán nợ đang cản trở sự phục hồi kinh tế của các nước sau đại dịch, và việc Mỹ cũng như nhiều nước phát triển khác tăng lãi suất từ năm nay có thể làm trầm trọng thêm vấn đề này đối với nhiều quốc gia có thu nhập thấp hơn.

Kristalina Georgieva, giám đốc điều hành của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, cho biết tuần trước rằng việc tăng lãi suất của Fed có thể "dội một gáo nước lạnh" vào sự phục hồi vốn đã mong manh ở một số quốc gia. Bởi khi lãi suất của Mỹ cao hơn sẽ thúc đẩy bạc xanh tăng giá, qua đó khiến các quốc gia phải trả các nghĩa vụ nợ bằng đồng đô la đắt hơn.

“Cuộc khủng hoảng nợ sẽ tiếp tục nhấn chìm các quốc gia có thu nhập thấp, vòng xoáy này không có hồi kết trừ khi có hành động khẩn cấp để xóa nợ”, Heidi Chow, giám đốc điều hành của Jubilee Debt Campaign nói.

“Cuộc khủng hoảng nợ đã tước đi các nguồn lực cần thiết của các quốc gia để giải quyết tình trạng khẩn cấp về khí hậu và sự gián đoạn sản xuất liên tục vì Covid, trong khi lãi suất tăng cao có khả năng khiến các quốc gia chìm sâu hơn trong nợ nần chồng chất”, bà nói thêm.

Bà Chow kêu gọi các nhà lãnh đạo G-20 hãy ngừng trốn tránh thực tế, lập luận rằng nền kinh tế toàn cầu đang rất cần một “kế hoạch xóa nợ toàn diện, buộc các bên cho vay tư nhân cũng phải tham gia vào việc xóa nợ”.

Cổng dữ liệu nợ của tổ chức chỉ ra rằng 54 quốc gia trên thế giới hiện đang đối mặt với khủng hoảng nợ, với rủi ro việc thanh toán nợ có thể hạn chế năng lực của chính phủ trong việc bảo vệ các quyền kinh tế - xã hội của công dân.

Thêm 14 quốc gia có nguy cơ xảy ra khủng hoảng nợ công và nợ tư, trong khi 22 quốc gia có nguy cơ xảy ra khủng hoảng nợ chỉ khu vực tư nhân và 21 quốc gia có nguy cơ khủng hoảng nợ khu vực công.

Theo số liệu của Jubilee Debt Campaign, trong số tất cả các khoản thanh toán nợ nước ngoài vào năm 2022 của các chính phủ quốc gia có thu nhập thấp và trung bình thấp, 47% là các tổ chức cho vay tư nhân, 27% từ các tổ chức đa phương, 12% từ Trung Quốc và 14% từ các chính phủ khác.

Trong một tweet vào tuần trước, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới David Malpass cũng đã kêu gọi các chủ nợ toàn cầu thực hiện xóa nợ khẩn cấp, nâng cao tính minh bạch của khoản nợ và tái cân bằng quyền - lợi ích giữa chủ nợ và con nợ.

Trước đó, G-20 đã tạo ra Khuôn khổ chung vào năm 2020 nhằm hỗ trợ các quốc gia đang đối mặt với tình trạng mất khả năng thanh toán và các vấn đề thanh khoản kéo dài. Tuy nhiên, chưa có khoản nợ nào được hủy bỏ.

Diễn đàn Châu Phi và Mạng lưới về Nợ và Phát triển (AFRODAD) từ lâu đã cảnh báo rằng nhiều nước Châu Phi đang phải đối mặt với nợ nần chồng chất, trong đó Zambia vào tháng 11/2020 đã trở thành quốc gia tại lục địa này bị vỡ nợ đầu tiên trong thời kỳ đại dịch.

“Covid-19 đã làm xấu đi tình trạng nợ và có thể sẽ đảo ngược những thành tựu kinh tế - xã hội mà các nước nghèo hơn đã đạt được trong thập kỷ qua”, Jason Braganza, giám đốc điều hành của AFRODAD, nói. “Chúng tôi luôn cho rằng các biện pháp xóa nợ hiện tại là chưa đủ tích cực và đã kêu gọi một chương trình xóa nợ bao trùm thực sự từ tất cả các chủ nợ, với một chương trình xóa nợ toàn diện”.