Giá mua điện sinh khối thấp nên không hấp dẫn các nhà đầu tư

Ông Nguyễn Anh Dũng

Đây là chia sẻ của ông Nguyễn Anh Dũng – Cán bộ Dự án năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng/ Dự án hỗ trợ kỹ thuật ngành năng lượng Việt Nam - EU, thuộc Chương trình Hỗ trợ năng lượng Bộ Công Thương/GIZ trong trao đổi với Thời báo Ngân hàng xung quanh Quyết định 08 về việc sửa đổi, bổ sung cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện sinh khối tại Việt Nam.

Đánh giá của ông về thực trạng phát triển điện sinh khối ở Việt Nam hiện nay?

Hiện nay, ngoại trừ ngành mía đường với đặc thù công nghệ tự nhiên cần đốt bã mía để cấp điện và hơi, các nguồn phát điện từ năng lượng sinh khối khác chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Tổng công suất đặt các nguồn điện sinh khối tương đối thấp, chỉ khoảng 325 MW, chiếm tỷ trọng rất khiêm tốn trong cơ cấu nguồn điện ở nước ta, hầu hết là dạng đồng phát nhiệt điện trong các nhà máy đường.

Tuy nhiên, cần nhấn mạnh là ngoài bã mía thì không phải các dạng nhiên liệu sinh khối khác như trấu, mùn cưa, rơm rạ..., chưa được sử dụng nhiều mà chúng đang được sử dụng phổ biến với mục đích khác ngoài phát điện như xuất khẩu, cấp nhiệt trong các lò hơi công nghiệp quy mô nhỏ và một số thị trường ngách trong nông nghiệp.

Điều này được thể hiện rõ thông qua giá mua các dạng sinh khối ở thị trường Việt Nam như trấu, rơm rạ, gỗ dăm, viên ép, dao động từ vài trăm nghìn đồng/tấn đến trên 2 triệu đồng/tấn tùy theo dạng nhiên liệu và hình thức thương mại. Có thể nhận định rằng, do giá nhiên liệu sinh khối trên thị trường tương đối tốt và giá mua điện sinh khối thấp nên trong thời gian qua, điện sinh khối không phải là lĩnh vực hấp dẫn trong mắt các nhà đầu tư.

Với việc Chính phủ vừa ban hành Quyết định 08 về việc sửa đổi, bổ sung cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện sinh khối tại Việt Nam, ông nhìn nhận khả năng thu hút đầu tư vào lĩnh vực này thời gian tới sẽ như thế nào?

Ở góc độ cá nhân, tôi đánh giá cao việc Chính phủ ban hành Quyết định 08 vì giải quyết nhiều vấn đề cùng lúc. Một là tăng giá mua điện cho các nhà máy mía đường. Hai là chuyển cơ chế mua điện theo chi phí tránh được sang giá bán điện (FIT) đối với các dạng công nghệ khác và đồng thời áp dụng cho các dự án đã phát điện. Đây là bước chuyển lớn sẽ giúp thúc đẩy phát triển điện sinh khối ở Việt Nam trong tương lai.

Tuy nhiên, cũng cần trao đổi thẳng thắn là giá FIT vừa ban hành cũng không phải là cao so với kỳ vọng của một số chủ đầu tư cũng như một số bên liên quan khác. Khi chúng tôi (GIZ) làm việc với các chuyên gia tư vấn trong nước và quốc tế để tham vấn chính sách phát triển điện sinh khối cho các cơ quan chức năng của Việt Nam, có một nguyên tắc xuyên suốt trong quá trình trao đổi là việc phát triển điện sinh khối một cách bền vững, cũng như các dạng năng lượng khác, cần phải hài hòa lợi ích của tất cả các bên liên quan bao gồm nhà đầu tư, người tiêu dùng và nhà nước (thông qua EVN là bên mua điện).

Việc hài hòa lợi ích của các bên là trách nhiệm của Chính phủ và các cơ quan tham mưu như Bộ Công Thương và các Bộ, ngành có liên quan. Tôi cho rằng, Chính phủ cũng đã có những cân nhắc hợp lý để ban hành cơ chế giá FIT mới với mục tiêu vừa hấp dẫn với các nhà đầu tư và không làm ảnh hưởng đáng kể đến các bên khác. Do đó mặc dù giá FIT mới, theo ý kiến cá nhân của tôi, không đủ để hấp dẫn tất cả các nhà đầu tư tư nhân nhưng cũng đủ để mang lại lợi nhuận hợp lý cho các nhà đầu tư có tiềm lực tài chính, có năng lực cao trong việc lựa chọn công nghệ phù hợp và có khả năng duy trì chuỗi cung cấp nhiên liệu ổn định.

Đánh giá của ông về lợi ích mang lại nếu khai thác tốt các nguồn năng lượng sinh khối, đặc biệt là doanh nghiệp các ngành của lĩnh vực nông nghiệp như mía đường; lúa, gỗ…?

Nguồn năng lượng sinh khối là nguồn năng lượng tái tạo có tiềm năng lớn ở Việt Nam bên cạnh gió và mặt trời. Chính vì vậy, cùng với xu hướng dịch chuyển năng lượng hiện nay, việc sử dụng các nguồn năng lượng sinh khối một cách bền vững để phát điện sẽ giúp Việt Nam đa dạng nguồn phát điện và giảm phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống. Xu hướng chuyển dịch năng lượng trên thế giới đã rất rõ nét và ở Việt Nam cũng đã bắt đầu có những bước chuyển mạnh mẽ. Trong bối cảnh đó, thúc đẩy phát triển điện sinh khối là một chính sách hợp lý.

Bên cạnh đó, nền kinh tế Việt Nam chúng ta vẫn có tỷ trọng nông nghiệp và lao động nông thôn đáng kể. Việc nâng cao giá trị của phụ phẩm nông, lâm nghiệp sẽ mang lại lợi nhuận gia tăng cho bà con nông dân thông qua giá nhiên liệu sinh khối.

Việc thúc đẩy phát triển điện sinh khối một cách bền vững, tập trung vào nguồn dư lượng sinh khối cũng nằm chung trong định hướng như vậy, vừa có thêm nguồn điện mới để giúp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời hỗ trợ gián tiếp cho người nông dân có thêm thu nhập từ đồng ruộng. Đây cũng là chính sách mà nhiều nước trên thế giới cũng đang sử dụng hiện nay trong chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững của họ.

Theo ông, cần các bước tiếp theo nào để cụ thể hóa và triển khai Quyết định 08 một cách nhanh chóng?

Để thực thi chính sách một cách hiệu quả, minh bạch, đương nhiên là cần có những cụ thể hóa trong Thông tư hướng dẫn mà Bộ Công thương sẽ ban hành trong thời gian tới. Đồng thời, trong quá trình triển khai thực hiện các chính sách, cần nhắc lại rằng việc đánh giá quá trình thực hiện và nhìn nhận lại các vấn đề theo chu kỳ là rất quan trọng.

Bởi hầu hết các quyết định về chính sách giá FIT đều dựa trên một số giả thiết nhất định về thị trường tương lai. Trong khi đó, rõ ràng thị trường Việt Nam bị ảnh hưởng lớn từ thị trường thế giới cũng như các nước trong khu vực châu Á như Trung Quốc, Hàn quốc, Nhật Bản. Điều này dẫn đến việc trong một số trường hợp, chúng ta không dự báo chính xác được biến động của thị trường. Vì thế, việc theo dõi, tổng kết, đánh giá thực hiện hàng năm và đánh giá toàn diện lại chính sách sau mỗi 02 năm là điều cần làm để đảm bảo có những điều chỉnh chính sách kịp thời với những biến động của thị trường.

Ngoài ra, theo ông cần thêm các chính sách và giải pháp gì để thúc đẩy thu hút đầu tư vào điện sinh khối thời gian tới?

Sau khi có Quyết định 08 và sắp tới là Thông tư hướng dẫn, chúng ta cần có thời gian theo dõi về phản ứng của thị trường để có đánh giá cụ thể hơn. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, một trong những giải pháp vẫn được nhắc đến là đơn giản hóa và minh bạch hóa quá trình phê duyệt, cấp phép để tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư cũng như giảm thiểu chi phí rủi ro về thủ tục hành chính.

Bên cạnh đó, về góc độ dài hạn, Việt Nam cần có khung pháp lý để thúc đẩy và quản lý phát triển điện sinh khối một cách bền vững nói riêng và năng lượng tái tạo nói chung thông qua Luật Năng lượng tái tạo và các Nghị định hướng dẫn đi kèm.

Xin cảm ơn ông!