Giải pháp thu hút vốn ngoại cho thị trường chứng khoán

Cải cách pháp lý để tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài

Bà Phạm Thị Thùy Linh, Trưởng ban Phát triển Thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, để tăng cường khả năng tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có nhiều chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn quốc tế tham gia sâu hơn vào thị trường. Một trong những giải pháp quan trọng là yêu cầu các doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng công bố thông tin bằng song ngữ, giúp nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thông tin một cách bình đẳng như nhà đầu tư trong nước. Điều này đảm bảo sự minh bạch và công bằng, đáp ứng kỳ vọng của các quỹ đầu tư quốc tế về chất lượng thông tin.

Về tỷ lệ sở hữu nước ngoài, bà Linh cho rằng, mục tiêu là tăng tỷ lệ này tại các doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng để thu hút thêm vốn và kinh nghiệm quản trị từ đối tác quốc tế. Hiện nay, các doanh nghiệp phải công bố rõ ràng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa để nhà đầu tư nắm bắt trong hoạt động đầu tư. Theo quy định pháp luật chứng khoán, các doanh nghiệp hoạt động trong ngành nghề không bị hạn chế tiếp cận có thể đưa tỷ lệ sở hữu nước ngoài lên 100%. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khoảng 50% công ty niêm yết và công ty đại chúng có tỷ lệ sở hữu nước ngoài khá thấp do doanh nghiệp niêm yết đã đăng ký danh mục ngành nghề kinh doanh đa dạng, bao gồm cả những ngành bị hạn chế tiếp cận, dù doanh nghiệp không hoạt động trong các lĩnh vực này.

Để giải quyết vấn đề này, bà Linh cho biết, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan để rà soát danh mục ngành nghề kinh doanh, mở rộng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại các ngành không liên quan đến an ninh quốc phòng. Các sửa đổi sẽ được kiến nghị trong Luật Đầu tư và Nghị định 31 để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, bà khuyến nghị các doanh nghiệp chủ động rà soát ngành nghề kinh doanh, tập trung vào lĩnh vực chính và điều chỉnh giấy đăng ký kinh doanh để loại bỏ các mã ngành hạn chế. Điều này không chỉ giúp tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài mà còn giúp doanh nghiệp thu hút nguồn vốn và kinh nghiệm quản trị từ đối tác quốc tế, mang lại lợi ích lâu dài.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Bùi Hoàng Hải cũng cho biết, các quy định pháp lý về IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) đã được hoàn thiện từ Quyết định 48 năm 2000 đến Nghị định 155, phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Tuy nhiên, trước đây, quy trình IPO và niêm yết tách biệt, khiến vốn của nhà đầu tư bị “đóng băng” từ 3-6 tháng, làm giảm sức hấp dẫn của các đợt chào bán. Ủy ban Chứng khoán và Bộ Tài chính đã sửa đổi Nghị định 155, trình Chính phủ tích hợp quy trình IPO và niêm yết, rút ngắn thời gian xuống 1-2 tuần. Điều này cho phép nhà đầu tư giao dịch ngay sau IPO, tăng sức cầu và làm các đợt IPO trở nên hấp dẫn hơn. Ngoài ra, việc nới lỏng hạn chế đầu tư vào cổ phiếu chưa niêm yết đang được nghiên cứu để khuyến khích các quỹ trong và ngoài nước tham gia.

Thúc đẩy IPO và thoái vốn nhà nước để tăng cung hàng hóa

Về việc tăng số lượng và chất lượng hàng hóa trên thị trường, bà Phạm Thị Thùy Linh cho rằng, gắn kết quy trình IPO và niêm yết là giải pháp thiết thực để thúc đẩy doanh nghiệp tham gia thị trường chứng khoán. Doanh nghiệp sau khi IPO có thể niêm yết ngay, rút ngắn thủ tục và đáp ứng mong đợi của nhà đầu tư. Điều này không chỉ tăng số lượng hàng hóa mà còn nâng cao chất lượng, tạo điều kiện cho thị trường phát triển bền vững và thu hút vốn ngoại.

Về thoái vốn nhà nước, bà Linh cho rằng, đây là giải pháp quan trọng để tăng lượng hàng hóa chất lượng. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp niêm yết có tỷ lệ sở hữu nhà nước cao, hạn chế cơ hội cho nhà đầu tư tham gia vào cơ cấu vốn. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ tập trung thúc đẩy thoái vốn trong giai đoạn tới để cung cấp thêm cổ phiếu có thanh khoản cao, đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư quốc tế.

Dưới góc nhìn của mình, ông Bùi Hoàng Hải cho biết, lý do số lượng IPO giảm trong thời gian qua một phần xuất phát từ điều kiện thị trường chưa thuận lợi. Các phân tích chuyên sâu chỉ ra: tỷ suất lợi nhuận trên rủi ro tại các thị trường cận biên và mới nổi thấp hơn so với thị trường phát triển. Lãi suất cao của các đồng tiền mạnh như USD và lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ cũng làm giảm sức hấp dẫn của IPO tại các thị trường như Việt Nam. Bất ổn địa chính trị và chính sách thuế quan đã ảnh hưởng đến các đợt IPO, ví dụ trường hợp Becamex phải lùi kế hoạch.

Về thoái vốn nhà nước, ông Hải cho rằng, tỷ lệ sở hữu nhà nước tại các doanh nghiệp lớn như các ngân hàng, FPT, hay Vinamilk còn cao, đôi khi lên đến 80-90%. Tỷ lệ sở hữu 65% đã đủ để kiểm soát, do đó việc thoái vốn sẽ tăng lượng cổ phiếu lưu hành, nâng độ sâu và thanh khoản của thị trường. Nhà đầu tư nước ngoài không chỉ quan tâm đến khả năng mua mà còn chú trọng đến khả năng bán, đòi hỏi thị trường có tính thanh khoản cao. Ủy ban Chứng khoán sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan để thúc đẩy thoái vốn tại các doanh nghiệp lớn, cung cấp hàng hóa chất lượng cho thị trường.

Ông Hải cũng nhấn mạnh rằng, Việt Nam đang có câu chuyện tăng trưởng nổi bật trong khu vực. Theo báo cáo của Morgan Stanley, Việt Nam là quốc gia duy nhất thực hiện cải cách quyết liệt, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, tài chính ổn định và nợ công thấp. Gần đây, Ủy ban Chứng khoán tiếp đón nhiều nhà đầu tư toàn cầu, cho thấy mức độ quan tâm đến thị trường Việt Nam cao chưa từng có. Đây là cơ hội để cải thiện thu hút vốn, tận dụng dòng đầu tư nước ngoài cho phát triển kinh tế.

Để duy trì sự ổn định sau nâng hạng, ông Hải cho rằng, cần đảm bảo cung và cầu đầu tư đủ lớn. Hiện vốn hóa thị trường cổ phiếu chiếm 67% GDP, còn thấp so với tiềm năng. Chất lượng hàng hóa cũng cần cải thiện thông qua IPO, cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước. Các doanh nghiệp FDI nên được khuyến khích chuyển đổi lên sàn để huy động vốn và đảm bảo bình đẳng theo Luật Doanh nghiệp. Doanh nghiệp tư nhân lớn như Sun Group, Vingroup có thể tạo lượng hàng hóa chất lượng, giảm phụ thuộc vào doanh nghiệp nhà nước; Đồng thời, cần phát triển các định chế đầu tư chuyên nghiệp để tạo cầu đầu tư ổn định, giảm sự phụ thuộc vào nhà đầu tư cá nhân, vốn chiếm 99% trong 7 triệu nhà đầu tư, với năng lực tài chính và quản trị rủi ro hạn chế.