Giữ lửa niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp

TS.Vũ Tiến Lộc

Là người đồng hành, sát cánh cùng cộng đồng doanh nghiệp nhiều năm, ông đánh giá thế nào về tương tác giữa báo chí và doanh nghiệp trong thời gian qua?

Hành trình mấy chục năm qua, ngay từ khi công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam chính thức bắt đầu cũng là hành trình báo chí đồng hành cùng doanh nghiệp. Tháng 12/1986, Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI chính thức ghi vào trong Nghị quyết chủ trương “phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước” để khởi động quá trình đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường và mở đường cho khung khổ thể chế phát triển khu vực kinh tế tư nhân.

Với sự chuẩn bị tích cực của cả Chính phủ và Quốc hội, bốn năm sau đó, vào năm 1990, Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp tư nhân ra đời, tạo nền tảng và bệ đỡ cho sự bừng nở của khu vực tư nhân ở Việt Nam. Từ chỗ không có doanh nghiệp tư nhân, đến nay đất nước ta đã có gần 1 triệu doanh nghiệp, 5,6 triệu hộ kinh doanh cá thể. Sự hình thành và phát triển của khu vực kinh tế tư nhân là một trong những thành quả quan trọng bậc nhất của công cuộc đổi mới kinh tế ở Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Sự hình thành, phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam là một nỗ lực chung tay của của hệ thống chính trị: đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, sự chỉ đạo, điều hành của các cơ quan Chính phủ và chính quyền các cấp, sự ủng hộ của các tầng lớp nhân dân, của người lao động, sự nỗ lực tự thân của đội ngũ doanh nghiệp, doanh nhân và nhất là sự đồng hành của các nhà báo, cơ quan báo chí và các lực lượng xã hội khác. Trong đó, các cơ quan báo chí và các nhà báo đóng một vai trò rất quan trọng, là cầu nối truyền dẫn giữa chủ trương, chính sách đổi mới của Đảng, Nhà nước đến cộng đồng doanh nghiệp, và ngược lại, họ cũng là “tiếng nói” của doanh nghiệp, người dân khi các chủ trương chính sách đó đi vào thực tiễn.

Trong bối cảnh mạng xã hội phát triển quá nhanh, ông đánh giá như thế nào về vai trò thông tin của báo chí, nhất là với cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân?

Báo chí đóng vai trò rất quan trọng, đó như một điểm tựa về nguồn tin cho cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Tôi nói vậy bởi tôi tin rằng thông tin đưa trên mặt báo bao giờ cũng thông qua kiểm duyệt. Một bài viết khi được đăng tải thể hiện vai trò của ban biên tập, đội ngũ phóng viên được đào tạo một cách chuyên nghiệp, có đạo đức.

Báo chí đã góp phần tuyên truyền đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với doanh nghiệp, doanh nhân. Báo chí góp phần khơi dậy tinh thần khởi nghiệp trong xã hội. Những kinh nghiệm tốt, những điển hình hay của đội ngũ doanh nghiệp, doanh nhân qua báo chí được cổ vũ và lan tỏa.

Báo chí cũng là nơi các doanh nghiệp, doanh nhân “đánh trống, kêu oan” để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình. Ngòi bút sắc sảo và thấm đẫm nhân tâm của báo chí đã cùng với doanh nghiệp, doanh nhân lên án và kiến nghị loại bỏ hàng ngàn giấy phép con và các thủ tục hành chính phiền hà để “cởi trói” cho doanh nghiệp. Cuộc vận động bãi bỏ các giấy phép “con, cháu, chắt, chút, chít” trong lịch sử kinh tế của Việt Nam là một câu chuyện truyền cảm hứng về tinh thần cải cách mà báo chí cùng với doanh nghiệp là người trong cuộc.

Tôi không quên những kỷ niệm đẹp về sự sát cánh với anh em báo chí trong những chiến dịch loại bỏ giấy phép con. Văn phòng Chính phủ sáng đèn, các cơ quan báo chí cũng sáng đèn thâu đêm cùng chúng tôi trong chiến dịch của VCCI, của Văn phòng Chính phủ. Rồi các diễn đàn, đối thoại khác về chính sách phát triển doanh nghiệp được tổ chức ở VCCI, chúng tôi rất cảm động khi thấy anh, chị, em báo chí cùng chúng tôi nói lên tiếng nói của thực tiễn kinh doanh, thúc đẩy cho đổi mới. Nếu không có dũng khí và sự sát cánh của báo chí thì doanh nghiệp chắc chắn sẽ không có được những bước phát triển thần kỳ như trong mấy chục năm qua.

Nhiều quan điểm cho rằng vai trò song hành của báo chí với công cuộc phát triển kinh tế rất quan trọng, đặc biệt trước những thách thức lớn đang đặt ra. Quan điểm của ông về vấn đề này?

Nhìn ra thế giới, báo chí kể chuyện về chuyện hội nhập, cung cấp cho doanh nghiệp, doanh nhân, các cơ quan hữu trách những xu hướng dịch chuyển của nền kinh tế toàn cầu, những động thái lớn như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… góp phần định hướng cho doanh nghiệp. Báo chí quảng bá thương hiệu, sản phẩm cho doanh nghiệp tới mọi nơi. Báo chí tiếp sức cho cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”, cổ vũ cho tinh thần dân tộc trong kinh doanh vì chúng ta hiểu sâu sắc rằng hội nhập và tự cường, phát huy tinh thần và bản sắc dân tộc luôn luôn là hai mặt phải song hành.

Qua mấy chục năm gắn bó với cả báo chí và doanh nghiệp, tôi cũng may mắn có 5 năm kinh nghiệm ở vị trí Tổng Biên tập Báo Diễn đàn Doanh nghiệp và có nhiều kỷ niệm về sự gắn bó song hành của chúng ta trong những cuộc đối thoại nhiều khi “nảy lửa” về chính sách. Báo chí như “chiếc tù và hàng tổng” mang tiếng nói của doanh nghiệp, doanh nhân đến khắp mọi nơi. Với rất nhiều những thành quả của công cuộc vận động chính sách, tôi thiết nghĩ doanh nghiệp sẽ không thể thành công nếu thiếu sự đồng thanh và chia sẻ của các anh, chị, em nhà báo.

Ngược lại, báo chí cũng nghiêm khắc với những biểu hiện tiêu cực trong doanh nghiệp. Báo chí phát hiện, phân tích và cảnh tỉnh doanh nhân về những sai phạm. Phần lớn việc đưa tin của báo chí tôi nghĩ là chuẩn mực, bao dung, tạo điều kiện cho doanh nghiệp khắc phục. Nhân văn như vậy là đáng quý.

TS.Vũ Tiến Lộc

Ông có cho rằng sự đồng hành giữa báo chí và doanh nghiệp cần được đẩy mạnh hơn trước những khó khăn mà doanh nghiệp đang phải đối mặt hiện nay?

Báo chí góp phần neo giữ niềm tin của xã hội với doanh nghiệp, doanh nhân và ở chiều ngược lại là nuôi dưỡng niềm tin của doanh nghiệp, doanh nhân vào xã hội, vào thị trường, nhất là mỗi khi nền kinh tế gặp khó khăn. Và tôi cho rằng đây là điều quan trọng nhất.

Hiện nay, doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam đang trải qua giai đoạn khó khăn. Sau một thời gian gồng mình chống chịu với đại dịch Covid, sức lực của các doanh nghiệp đã bị bào mòn. Nhưng “họa vô đơn chí”, Covid chưa qua thì nền kinh tế toàn cầu đã phải đương đầu với những căng thẳng về địa chính trị, xung đột vũ trang, sự đứt gẫy các chuỗi cung ứng thêm trầm trọng, giá cả nguyên vật liệu leo thang, áp lực lạm phát lớn, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, kinh tế và thương mại toàn cầu suy giảm …

Là một nền kinh tế có độ mở cao nhưng năng lực hội nhập chưa tương xứng, chúng ta có “bệnh nền” là sức chống chịu còn hạn chế, năng suất lao động và năng lực cạnh tranh còn thấp… thì những áp lực to lớn như vậy từ kinh tế thế giới đã ảnh hưởng trực tiếp với cường độ lớn tới nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp. Thị trường đang co lại, hàng tồn kho gia tăng, khả năng thanh khoản yếu… Với nhiều ngành và doanh nghiệp, đơn hàng giảm đến 19-20%, thậm chí đến 50%, ảnh hưởng tới quy mô sản xuất và công ăn việc làm của người lao động. Đó là áp lực vô cùng lớn. Nhiều doanh nghiệp “cực chẳng đã” phải sa thải công nhân, bán tống, bán tháo các tài sản…

Sức sống của doanh nghiệp Việt đã suy kiệt lại càng suy kiệt và tính tự chủ, tự cường của nền kinh tế đang đứng trước những thách thức. Số lượng doanh nghiệp rút khỏi thị trường đạt con số kỷ lục. Nhưng đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng, rất nhiều doanh nghiệp đang còn hoạt động nhưng phải thu hẹp quy mô sản xuất, hoạt động cầm chừng, có doanh nghiệp đã chết lâm sàng… Khu vực tư nhân - một trong những thành quả quan trọng nhất của công cuộc đổi mới ở nước ta - đang suy yếu. Nhiều doanh nghiệp và thương hiệu hàng đầu đang vật lộn với những khó khăn thường nhật: lo trả lương cho người lao động, lo thanh toán nợ cho bạn hàng, đối tác… Có những doanh nghiệp, doanh nhân lớn vướng vào vòng lao lý.

Nhưng, chúng ta hiểu bức tranh của cộng đồng doanh nghiệp không chỉ toàn màu xám. Chúng ta cũng đã thấy xuất hiện những gam màu sáng. Tình hình doanh nghiệp đã cải thiện chút ít vào cuối tháng 3 và tháng 4, các biện pháp giãn, hoãn, giảm thuế đang được tiếp tục. Và quan trọng nhất, Quốc hội, Chính phủ có nhiều chủ trương, chính sách để tiếp sức cho doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Việc giảm thuế giá trị gia tăng đồng loạt 2% cũng hy vọng sẽ góp phần kích thích thị trường nội địa. Hoạt động du lịch cũng đã bước đầu khởi sắc. Trong sự chuyển dịch các chuỗi cung ứng toàn cầu, nhiều nhà đầu tư vẫn đang chọn Việt Nam làm điểm đến. Xu hướng chuyển dịch theo hướng kinh tế số, kinh tế xanh cũng đang tạo ra những động lực phát triển mới cho nền kinh tế Việt Nam.

Và điều đặc biệt quan trọng là phần lớn doanh nghiệp trong gần 1 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ và 5,6 triệu hộ kinh doanh đang có những nỗ lực phi thường chống đỡ với nghịch cảnh, tiếp tục duy trì sản xuất kinh doanh, đóng góp cho tăng trưởng, giải quyết công ăn việc làm cho người lao động. Họ thực sự là những dũng sỹ, những anh hùng. GDP của nền kinh tế những tháng đầu năm có thể không đạt mục tiêu như kỳ vọng nhưng vẫn ở mức cao trong mối tương quan so sánh với nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam vẫn đang là điểm sáng trong bức tranh kinh tế thế giới theo đánh giá của cộng đồng quốc tế.

Dù tình hình vẫn tiếp tục khó khăn, nhưng chúng ta kỳ vọng 6 tháng cuối năm, tình hình kinh tế và doanh nghiệp sẽ được cải thiện dưới tác động của các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp đang phát huy tác dụng. Đặc biệt là những chính sách của ngành Ngân hàng về việc cơ cấu lại các khoản nợ, hạ nhiệt lãi suất; hay chủ trương đẩy nhanh đầu tư công, trợ giúp cho thị trường bất động sản và những nỗ lực theo hướng đổi mới sáng tạo từ cấp độ doanh nghiệp.

Theo ông, cộng đồng doanh nghiệp đang kỳ vọng gì ở các cơ quan báo chí trong bối cảnh khó khăn này?

Tôi nghĩ rằng điểm quan trọng nhất vẫn là niềm tin và chúng tôi mong báo chí hãy góp phần giữ lửa niềm tin cho thị trường và cho cộng đồng doanh nghiệp. Trong bối cảnh khó khăn, tinh thần khởi nghiệp quốc gia cần phải được tiếp tục khơi dậy. Đất nước ta cần phải có thêm nhiều doanh nghiệp mới và các doanh nghiệp đang hoạt động cũng cần tiếp tục đổi mới sáng tạo, nâng cấp để có hiệu quả cao hơn, kinh doanh có trách nhiệm hơn. “Mãi mãi là khởi nghiệp” phải là tâm thế của mọi doanh nhân. Báo chí hãy lan toả điều này.

Báo chí hãy là ngọn hải đăng để định hướng thông tin trong một “biển” thông tin có nhiều nhiễu loạn như hiện nay. Hãy cảnh báo cho doanh nghiệp những điều cần tránh. Chúng tôi rất mong chờ những thông tin có tính dự báo, định hướng của báo chí. Chúng tôi cũng rất cần báo chí không vô tình, vô cảm khi phản ánh những vấn đề của doanh nghiệp, doanh nhân. Bởi sau mỗi doanh nghiệp, doanh nhân là hàng trăm, hàng ngàn, hàng vạn… người lao động và gia đình của họ.

Một thông tin vô tình có thể giết chết một doanh nghiệp và lấy đi cơ hội hạnh phúc của các gia đình người lao động trong bối cảnh rất khó khăn hiện nay. Hãy bao dung với doanh nghiệp, doanh nhân. Đất nước sẽ không thể giàu mạnh nếu chúng ta không có một đội ngũ doanh nhân mạnh. Ngày nay, “anh bộ đội cụ Hồ” trong lĩnh vực kinh tế không thể mạnh nếu không có một hậu phương che chở, bao dung là đồng bào ta, là Nhà nước ta.

Chúng tôi cũng mong báo chí tiếp tục giới thiệu rộng rãi trên các phương tiện truyền thông những kinh nghiệm tốt, những điển hình hay, những mô hình mới, cổ vũ sự phát triển bền vững và kinh doanh có trách nhiệm trong cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân trong tình hình kinh tế khó khăn.

Tôi cũng muốn chia sẻ thêm một điều rằng thế giới hùng mạnh hơn, nhưng thế giới cũng trở nên mong manh hơn và trong một thế giới có nhiều bất an thì việc nâng cao tính tự chủ, tự cường của đất nước là vô cùng quan trọng. Và tính tự chủ, tự cường về kinh tế phụ thuộc rất nhiều vào sự phát triển của đội ngũ doanh nhân dân tộc. Thị trường nội địa của một đất nước trên 100 triệu dân với tầng lớp trung lưu bùng nổ là một điểm tựa vô cùng vững chắc cho sự phát triển bằng sức mạnh nội sinh của đội ngũ doanh nhân Việt.

Thời điểm hiện nay, trong bối cảnh sự suy giảm của thị trường thế giới, của xuất khẩu… gánh nặng tăng trưởng đang đặt lên vai người tiêu dùng và thị trường trong nước. Vì vậy, kích thích tiêu dùng thị trường trong nước thông qua một loạt các giải pháp giảm thuế, tăng tín dụng tiêu dùng là giải pháp phù hợp để cứu các ngành sản xuất của chúng ta. Tôi mong tinh thần này cần được lan tỏa và báo chí hãy song hành với chúng tôi.

Về việc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam có thể hồi phục và phát triển trong bối cảnh khó khăn này, tôi thiết nghĩ cần thực hiện chủ động, không “đẻ” thêm chi phí và thủ tục hành chính mới để gây khó khăn cho doanh nghiệp. Các đề án chính sách lập quỹ, tăng thu, nâng cao tiêu chuẩn (đặc biệt trong lĩnh vực lao động, môi trường…) nên hoãn lại cho đến khi doanh nghiệp trở lại quỹ đạo tăng trưởng bình thường. Tôi cũng mong báo chí thấu hiểu, đồng hành.

Trân trọng cảm ơn ông!