Họa sĩ Nguyễn Thị Hiền: “Tôi chỉ hạnh phúc khi được vẽ”

Họa sĩ Nguyễn Thị Hiền

Tranh của chị rất đa dạng, chị có thể thoải mái trên mọi chất liệu, thể loại, đề tài. Sơn mài, giấy dó, bột màu, sơn dầu… dường như không thành vấn đề, trong tay chị là phương tiện biểu đạt một cách khoáng đạt và hữu hiệu. Cái đẹp trong tranh chị giản dị, khúc triết, dễ cảm nhận, cũng là đặc điểm khiến tranh chị gặp được nhiều sự đồng cảm, dù bạn ở Phương Đông hay bạn ở Phương Tây.

Vào những ngày cuối cùng của năm 2013, để bước vào năm mới 2014, bên cạnh triển lãm “Dòng chảy IV- Những đứa trẻ” chúng tôi đã có một cuộc chuyện trò với họa sĩ về lao động sáng tạo của chị.

Thưa họa sĩ, hầu hết những bức tranh trong triển lãm này của chị đều bằng chất liệu sơn mài Nhật Bản, tại sao chị không sử dụng sơn mài ta?

Cũng đã có người hỏi tôi điều này. Thực ra, với họa sĩ thì cái anh ta định vẽ sẽ quy định chất liệu anh ta chọn. Trong triển lãm này tôi vẽ trẻ con. Trẻ con thì phải chọn gam màu tươi sáng. Tôi nghĩ như vậy. Sơn mài Nhật rất tươi, trong khi đó, sơn ta lại rất u trầm, huyền hoặc. Sự u trầm huyền hoặc này rất thích hợp cho những đề tài khác, nhưng để vẽ trẻ con tôi thích sơn Nhật hơn.

Ở đây tôi muốn nói thêm về việc sử dụng chất liệu của họa sĩ, tôi nghĩ, dù là chất liệu gì đi nữa, nó cũng chỉ có ý nghĩa là phương tiện. Mỗi chất liệu đều có những mặt mạnh, mặt yếu. Phương tiện nào biểu đạt tốt nhất cái họ muốn biểu hiện, thì họa sĩ sử dụng nó chứ không nên bị phụ thuộc vào bất cứ chất liệu nào.

Đã ở độ tuổi này rồi, khả năng sáng tạo ở nhiều người đã giảm sút, nhưng như nhận xét không của riêng tôi, tốc độ làm việc của chị vẫn rất nhanh và năng lượng sáng tạo vẫn rất dồi dào. Cái dòng chảy sáng tạo đó là từ đâu thưa họa sĩ?

Thường khi vẽ, tôi vẽ một mạch. Nhưng trước khi vẽ, tôi tư duy rất lâu, tôi đi tìm chất liệu, khi cảm thấy tràn đầy, có thể bắt tay vào, tôi sẽ ngồi trước toan và những bức tranh cứ thế hiện ra. Đó là cái cách của tôi. Những người khác lại có những cách khác hợp với tặng họ.

Bạn cùng xóm - sơn dầu

Chẳng hạn, với “Những đứa trẻ”, tôi chỉ mới tập trung tư duy về nó từ 2 năm trước. Nhưng có thể nói là tôi đã suy nghĩ về nó từ rất lâu. Cho đến khi vẽ, thậm chí tôi mới thấy rằng, để có “Những đứa trẻ” như đã trình làng, tôi thậm chí đã lội trở về với ký ức tuổi thơ của mình, nhớ lại gương mặt những đứa bạn ấu thơ trong cùng khu phố nghèo, những đứa trẻ nơi những miền đất tôi từng sống, từng đi qua. Chính những ký ức đó mới đem đến ý tưởng cũng như xúc cảm cho tôi.

Vâng, như vậy năng lượng sáng tạo cũng là thứ được tích lũy qua năm tháng, qua sự trải nghiệm. Nhưng liệu có xảy ra việc, khi đã có sẵn một kỹ thuật cao cường, lại vẽ liền một mạch sẽ cho ra những tác phẩm na ná như nhau không thưa họa sĩ?

Rất dễ xảy ra điều đó lắm chứ nếu không có sự tìm tòi và suy nghĩ cẩn thận. Chẳng hạn khi tôi vẽ “Những bức chân dung” thì đó là những gương mặt những con người, cùng thân phận, tính cách riêng, không một ai giống ai, từ đó tôi phải nghiên cứu để có những cách vẽ khác nhau.

Tôi nói rằng, khi vẽ, thường vẽ liền một mạch, nhưng cũng không hẳn là như vậy. Nhiều lúc vẽ như điên, không kịp với cảm xúc và tư tưởng. Nhưng khi mạch cảm xúc bị cạn, phải lập tức dừng lại. Để nạp thêm năng lượng mới.

Chị nạp năng lượng như thế nào?

Tôi rời khỏi công việc, đi chơi, thả lỏng thư giãn. Tôi gặp gỡ bạn bè, trò chuyện. Tôi làm một việc gì đó không liên quan đến cái mình đang vẽ. Rồi tự nhiên, cảm hứng trở lại. Đơn giản vậy thôi.

Trong sáng tạo, có những người vụt sáng lên rồi tắt, có người sau một thời kỳ sáng tạo ồ ạt rồi bỗng dưng đứt mạch, không trở lại được, chị có thể lý giải những điều đó?

Tôi nghĩ, mỗi người đều có những bí mật kỳ lạ của số phận. Nhưng nguyên tắc trong sáng tạo là anh phải luôn tích lũy, nuôi dưỡng, anh phải nạp vào anh cuộc sống ở mọi trạng thái, buồn vui, thất vọng và tài năng là thứ trời cho sẽ biến chúng thành năng lượng sáng tạo, thành tác phẩm. Cái làm mất đi tài năng đôi khi chỉ là chuyện rất đời thường.

Mót lúa - sơn mài

Chẳng hạn, anh đang vẽ rất đẹp, đang tràn đầy cảm hứng sáng tạo, bỗng dưng một hôm, tranh của anh bán được. Những người buôn tranh đặt anh vẽ theo đúng một kiểu, anh chiều theo họ, dần dà, anh không còn vẽ được những bức tranh thực sự nữa.

Hoặc anh thấy ai đó vẽ khác anh mà vẽ kiểu đó bán được, anh rời khỏi con đường của mình, và anh mất cả chì lẫn chài… Đại loại như vậy.

Chị có khi nào rơi vào trạng thái cạn kiệt không? Khi đó chị làm gì?

Có chứ. Có những sự kiện xảy ra trong cuộc đời khiến tôi cảm thấy mình gục ngã, cạn kiệt, không còn nghĩ được bất cứ điều gì. Nhưng rồi vào những lúc khủng hoảng nhất, việc vẽ đã cứu tôi.

Một lần, sau một sự cố trong cuộc sống, khi tôi cảm thấy mình không còn có thể vẽ tiếp, tôi đã đi khắp nơi cùng con gái để vơi nỗi buồn, rồi tôi đã đến một bảo tàng tư nhân ở Mỹ, ở đây, ngay lối vào, treo bức The Kiss của Klim, một cảm xúc tràn đến trong tôi.

Lúc đó bỗng tôi nhận ra, chỉ có vẽ mới làm tôi nguôi đi nỗi buồn. Đúng vậy, trong cuộc đời mình, chỉ có vẽ mới cho tôi niềm hạnh phúc thực sự.

Khi một họa sĩ được trời cho anh một khả năng, anh ta còn cần gì để có thể đi được xa, thưa họa sĩ?

Tôi nghĩ, cái tối cần thiết là một cái phông văn hóa. Anh có thể tiếp nhận được cái mới, được những tư duy mới về nghệ thuật không, nếu anh không có sự hiểu biết, không có đủ tri thức? Có người muốn giúp anh nhưng anh không đủ khả năng tiếp nhận. Rất khó đi xa nếu nghệ sĩ chỉ suy nghĩ quẩn quanh trong một cái ao chật hẹp.

Xin cảm ơn về những chia sẻ của chị!

Thụy Phương thực hiện