Hoàn thiện quy định về phí bảo hiểm tiền gửi trong dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)

Thống đốc NHNN quy định mức phí BHTG

Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung (Phú Thọ) nhấn mạnh, phí là nguồn thu chủ yếu để bổ sung vào quỹ dự phòng nghiệp vụ phục vụ việc chi trả và tham gia xử lý tổ chức tín dụng (TCTD) yếu kém.

Hiện nay, khoản 1 Điều 19 đã giao cho Thống đốc NHNN Việt Nam quy định mức phí bảo hiểm tiền gửi, việc áp dụng phí bảo hiểm tiền gửi đồng hạng hoặc phân biệt, phù hợp với đặc thù của hệ thống TCTD Việt Nam trong từng thời kỳ. Đại biểu Thái Quỳnh Mai Dung nhất trí với việc phân cấp, phân quyền này, tuy nhiên đề nghị có lộ trình để áp dụng phí BHTG phân biệt một cách rõ ràng hơn.

NHNN là cơ quan quản lý nhà nước có chức năng thanh tra, giám sát hệ thống TCTD. NHNN cũng là cơ quan quản lý nhà nước đối với hoạt động BHTG. Vì vậy, Thống đốc NHNN quy định việc thu phí BHTG và áp dụng phí bảo hiểm đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với tình hình thực tiễn là phù hợp.

Nhất trí với việc phân cấp thẩm quyền quy định về phí BHTG cho Thống đốc NHNN, đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An) cho biết, hệ thống phí đồng hạng và hệ thống phí phân biệt có những ưu và nhược điểm riêng, không có hệ thống phí nào có ưu điểm tuyệt đối. Trong khi hệ thống phí phân biệt có ưu điểm là khuyến khích các TCTD nâng cao năng lực quản trị, hoạt động thận trọng, an toàn để nộp phí BHTG thấp hơn thì hệ thống phí này có nhược điểm là các TCTD có xếp hạng thấp, có tình hình tài chính khó khăn hơn lại phải nộp phí nhiều hơn. Như vậy, hệ thống phí này có thể làm cho TCTD xếp hạng thấp gặp khó khăn hơn.

Thông lệ quốc tế cho thấy, số quốc gia áp dụng phí đồng hạng hoặc phân biệt khá đồng đều nhau. Theo khảo sát thường niên của Hiệp hội BHTG quốc tế năm 2024 đối với 110 tổ chức BHTG, trả lời câu hỏi về phí bảo hiểm tiền gửi, có 50 tổ chức BHTG (chiếm 46%) áp dụng phí đồng hạng, 52 tổ chức BHTG (chiếm 47%) áp dụng phí phân biệt và 8 tổ chức BHTG (chiếm 7%) áp dụng cả phí đồng hạng và phí phân biệt.

Sự cân bằng nói trên phản ánh thực tế các quốc gia cũng cân nhắc thận trọng về ưu điểm, nhược điểm của từng hệ thống phí trước khi quyết định áp dụng tại quốc gia mình. Vì vậy, đại biểu Thái Thị An Chung cho rằng, việc quy định mang tính linh hoạt là Thống đốc NHNN. quy định áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phù hợp với đặc thù hệ thống TCTD trong từng thời kỳ là phù hợp.

Tuy nhiên, trong trường hợp NHNN quyết định áp dụng tính phí phân biệt theo mức độ rủi ro, đại biểu đề nghị cần bổ sung vào dự thảo Luật quy định về bảo mật thông tin về mức xếp hạng và mức phí BHTG để tránh nguy cơ dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh; phát sinh rủi ro người gửi tiền rút tiền khỏi TCTD có xếp hạng thấp để chuyển sang các TCTD có xếp hạng cao hơn.

Giải trình làm rõ nội dung này, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng khẳng định, trong dự án Luật BHTG (sửa đổi) quy định cả hai trường hợp là phí đồng hạng và phí phân biệt. Mỗi loại có ưu, nhược điểm khác nhau và cần có các điều kiện để thực hiện.

Hiện tại, Việt Nam đang áp dụng cơ chế phí đồng hạng và khi những điều kiện cần thiết cho phép thì có thể từng bước áp dụng phí BHTG phân biệt để khuyến khích các TCTD hoạt động tốt nhằm giảm chi phí về BHTG.

Tuy nhiên, để phù hợp với định hướng của luật là chỉ quy định những vấn đề chung mang tính nguyên tắc thì các nội dung cụ thể kỹ thuật sẽ giao Chính phủ và các bộ, ngành hướng dẫn để bảo đảm linh hoạt và phù hợp với thực tiễn.

Việc tăng phí BHTG chỉ được thực hiện trong các trường hợp đặc biệt

Một nội dung khác được đại biểu Quốc hội quan tâm cho ý kiến tại hội trường là việc dự thảo Luật đã bổ sung quy định trong trường hợp Quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả, tổ chức BHTG được NHNN cho vay đặc biệt để chi trả.

Một số đại biểu cho rằng, việc bổ sung cơ chế vay đặc biệt là một giải pháp tài chính hợp lý và thiết yếu, phù hợp với thông lệ quốc tế, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất với quy định của Luật Các TCTD; khả năng thanh khoản tức thời và bảo vệ quyền lợi người gửi tiền. Điều này cũng ngăn chặn rủi ro lan truyền và hiệu ứng domino trong hệ thống.

Để bảo đảm tính thống nhất và chặt chẽ, đại biểu Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu rà soát quy định rõ ràng và thống nhất về các trường hợp tổ chức BHTG được vay đặc biệt từ NHNN.

Tại khoản 2 Điều 38 dự thảo Luật quy định tổ chức BHTG xây dựng phương án tăng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt của NHNN. Các đại biểu tán thành với quy định của dự thảo về áp dụng cơ chế tăng phí BHTG để bù đắp khoản vay đặc biệt. Vì khi BHTG được NHNN cho vay đặc biệt, việc các TCTD lành mạnh còn lại phải đóng góp thêm phí là cần thiết để bảo đảm nguyên tắc dùng nguồn lực thị trường để xử lý vấn đề của thị trường, tránh tình trạng rút tiền hàng loạt tại ngân hàng lành mạnh, bảo đảm niềm tin của người gửi tiền.

Tuy nhiên, nhìn ở góc độ khác, đại biểu Nguyễn Thành Nam (Phú Thọ) lưu ý, việc tăng phí BHTG sẽ tác động trực tiếp đến hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG, làm tăng chi phí hoạt động, ảnh hưởng đến lợi nhuận của tổ chức tham gia BHTG, buộc các tổ chức tham gia BHTG phải điều chỉnh kế hoạch tài chính kinh doanh. Nếu mức tăng không được kiểm soát hoặc áp dụng trong thời gian dài sẽ có thể tác động tiêu cực đến hoạt động của hệ thống các tổ chức tham gia BHTG và tính cạnh tranh của toàn hệ thống, tạo áp lực tài chính cho các tổ chức tham gia BHTG.

Vì vậy, để bảo đảm các cơ chế trên được thực thi một cách hiệu quả, minh bạch và có kỷ luật thị trường, đại biểu Nguyễn Thành Nam đề nghị bổ sung, làm rõ một số quy định mang tính nguyên tắc, định hướng và ràng buộc ngay trong luật. Theo đó, trong phương án tăng phí quy định tại khoản 2 Điều 38 cần xác định rõ các tiêu chí về mức tăng phí, thời hạn áp dụng tăng phí, điều kiện áp dụng và thông báo công khai để đảm bảo tính minh bạch. Đồng thời, tạo điều kiện cho các tổ chức tham gia BHTG chủ động lập kế hoạch kinh doanh dài hạn.

Ngoài ra, tại khoản 3 Điều 38 của dự thảo Luật, cần xác định rõ trách nhiệm của Thống đốc NHNN trong việc hướng dẫn cho tổ chức BHTG vay đặc biệt. Nội dung hướng dẫn phải thể hiện được ngưỡng điều kiện tài chính cụ thể, để tổ chức BHTG được phép đề nghị vay đặc biệt, nhất là chỉ sau khi đã tối đa hóa các nguồn lực khác theo quy định; giới hạn mức tăng phí BHTG tối đa để bù đắp phần vay đặc biệt. Đồng thời, phải giới hạn thời gian áp dụng, phương án tăng phí, khung thời gian hoàn trả tối đa cho khoản vay đặc biệt; khẳng định khoản vay đặc biệt phải được ưu tiên tuyệt đối sử dụng cho mục đích chi trả tiền gửi, không áp dụng vào các mục tiêu can thiệp thị trường khác.

“Việc xây dựng luật và phân quyền phải đi đôi với việc thiết lập cơ chế kiểm soát chặt chẽ và hiệu quả, bằng cách bổ sung, làm rõ một số quy định mang tính nguyên tắc, định hướng và ràng buộc trong luật. Chúng ta sẽ tạo ra một hành lang pháp lý vững chắc bảo đảm khoản vay đặc biệt là một công cụ ổn định, hệ thống, hiệu quả chứ không phải là một lối thoát tài chính dễ dãi, thực hiện được mục tiêu kép là bảo vệ người gửi tiền, duy trì kỷ luật thị trường và an toàn toàn hệ thống tín dụng”, đại biểu Nguyễn Thành Nam nói.

Về vấn đề này, Thống đốc Nguyễn Thị Hồng khẳng định: Việc tăng phí chỉ được thực hiện trong các trường hợp đặc biệt và khi nguồn quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ chi trả BHTG, mà phải vay đặc biệt của NHNN để chi trả cho người gửi tiền. Điều này nhằm ngăn ngừa rủi ro lan truyền và đảm bảo tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền.