Hợp lực để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu

Bước qua “vùng an toàn”

Tuy nhiên, những thách thức này cũng đang mở ra cơ hội để doanh nghiệp Việt chủ động tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho rằng, chuỗi cung ứng toàn cầu chất lượng cao là nền tảng quan trọng để kết nối giữa sản xuất và tiêu dùng, giữa thị trường nội địa và thị trường quốc tế, giúp Việt Nam chuyển mình từ “quốc gia sản xuất” thành “quốc gia sản xuất có năng lực cạnh tranh cao”. Đặc biệt, Việt Nam đã có một loạt chính sách ưu đãi nhằm phát triển chuỗi cung ứng, logistics và chuyển đổi số theo hướng cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; khuyến khích các thành phần kinh tế cùng tham gia phát triển dịch vụ logistics, đổi mới quy hoạch, đẩy mạnh đầu tư xây dựng hạ tầng phát triển dịch vụ logistics theo hướng đồng bộ, hiện đại.

Nhờ vậy, một số doanh nghiệp Việt đã và đang tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, như các tập đoàn Vingroup (trong ngành công nghiệp ô tô và công nghệ), Vinamilk (trong ngành sữa và thực phẩm), Thaco (trong lĩnh vực ô tô, nông nghiệp và cơ khí), cùng các doanh nghiệp trong ngành dệt may, điện tử, nông nghiệp và năng lượng tái tạo. Không chỉ vậy, với việc chú trọng đầu tư công nghệ, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đã tham gia được vào chuỗi cung ứng cho các doanh nghiệp FDI lớn tại Việt Nam.

Công ty TNHH Hoàn Mỹ - từng chỉ sản xuất bao bì carton đơn thuần, nay đã vươn lên trở thành nhà cung cấp bao bì phụ trợ cho các doanh nghiệp FDI, trong đó có nhiều công ty thuộc hệ sinh thái của Tập đoàn Samsung. Ông Phạm Tuần Hoàn, Giám đốc công ty chia sẻ, vì vậy đơn vị không chỉ gia tăng đơn hàng và doanh thu, mà quan trọng hơn là đã nâng cao được chất lượng sản phẩm. Bởi vì, việc đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các đối tác đã thúc đẩy công ty cải tiến quy trình sản xuất, nâng cao công nghệ và tối ưu hóa chất lượng dịch vụ, từ đó tạo dựng được uy tín và sự tin tưởng của khách hàng.

Đầu tư công nghệ và tăng cường liên kết thị trường là then chốt để xây dựng chuỗi giá trị bền vững

Hỗ trợ vốn, tăng tính liên kết thị trường

Tuy nhiên, PGS. TS. Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội khoa học kinh tế Việt Nam phân tích, thời gian qua chỉ có khoảng 2,5% doanh nghiệp Việt Nam có khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Tỷ lệ doanh nghiệp làm chủ công nghệ lõi chưa đến 0,3% và chỉ có 17% doanh nghiệp nhỏ và vừa áp dụng công nghệ 4.0 - khá thấp so với khu vực.

Đặc biệt, khảo sát về chuỗi cung ứng cho thấy, hiện có tới 74% doanh nghiệp cho biết bị tác động bởi các yêu cầu kiểm tra chuỗi cung ứng. Cùng với đó, sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước vẫn yếu, khiến hoạt động sản xuất bị phân mảnh. Thay vì hợp tác để gia tăng sức mạnh, nhiều doanh nghiệp lại cạnh tranh trực tiếp bằng giá, dẫn đến thị trường manh mún. Bên cạnh đó, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thiếu vốn đầu tư công nghệ và nhân lực chất lượng cao.

Cùng chung nhận định này, ông Lưu Văn Đại, Giám đốc Công ty cổ phần Metal Heat Việt Nam - một đơn vị chuyên xử lý nhiệt các sản phẩm linh kiện ô tô, xe máy và chi tiết máy cho biết, sản phẩm muốn tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn phải đáp ứng được ít nhất 2 tiêu chí, đó là chất lượng và giá thành. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải có công nghệ tốt, phương thức sản xuất tối ưu để giảm chi phí sản xuất, từ đó giảm giá thành sản phẩm. Tiếp cận công nghệ tiên tiến trên thế giới không phải chuyện khó, mà vốn mới là vấn đề lớn nhất mà các doanh nghiệp cơ khí trong nước đang rất yếu. Các doanh nghiệp nhỏ rất khó có đủ tiềm lực tài chính để đầu tư vào những công nghệ hiện đại; những doanh nghiệp startup thì càng khó khăn hơn trong việc tiếp cận công nghệ.

Để tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, ông Đại đề nghị, cần có chính sách ưu đãi hơn nữa đối với các doanh nghiệp cơ khí như miễn giảm thuế, miễn giảm lãi suất vay vốn và đơn giản hóa thủ tục vay vốn từ các quỹ hỗ trợ của nhà nước, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh để tham gia vào chuỗi sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia. Cần tạo các đầu mối giám sát các chuỗi sản xuất, cập nhật thông tin cho doanh nghiệp trong nước về các yêu cầu lựa chọn nhà cung cấp linh kiện, sản xuất phụ trợ để doanh nghiệp nhỏ và vừa đăng ký tham gia chuỗi sản xuất. Đồng thời, có cơ chế, biện pháp hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thường xuyên tổ chức các hội nghị kết nối các doanh nghiệp trong và ngoài nước, để các bên có thể tìm thấy nhau và kết nối hợp tác.

Ngoài ra, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp bách về xây dựng chuỗi giá trị bền vững, do đó đại diện Bộ Công Thương nhấn mạnh, tăng cường liên kết thị trường là then chốt để tạo dòng chảy thông suốt hàng hóa, giảm chi phí trung gian, nâng cao giá trị gia tăng. Một chuỗi cung ứng chặt chẽ, minh bạch, thích ứng sẽ giúp doanh nghiệp duy trì sản xuất liên tục, đáp ứng kịp thời nhu cầu trong nước và quốc tế.