Hợp tác xã điện tử: Tiềm năng lớn nhưng vướng thách thức nguồn nhân lực

Bước tiến tất yếu trong chuyển đổi số nông nghiệp

Theo Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, cả nước hiện có hơn 30.000 hợp tác xã, trong đó khoảng 70% hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, phần lớn mới vận hành theo phương thức truyền thống, chưa gắn với nền tảng công nghệ. Việc ứng dụng mô hình hợp tác xã điện tử hứa hẹn sẽ giúp hợp tác xã quản trị hiệu quả hơn, minh bạch tài chính, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và kết nối thị trường.

Mô hình hợp tác xã điện tử hứa hẹn sẽ quản trị hiệu quả và minh bạch hơn

Ông Nguyễn Văn Minh, chuyên gia nông nghiệp số cho biết, nhiều dự án thí điểm, như nền tảng DCO.OP - hợp tác xã số, đã cung cấp công cụ quản trị toàn diện, cho phép tạo và in tem truy xuất nguồn gốc, thiết lập gian hàng trực tuyến và kết nối với các nguồn lực tài chính. Nếu được triển khai rộng rãi, hợp tác xã điện tử có thể trở thành giải pháp then chốt đưa nông sản Việt Nam bước vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay chính là chất lượng nhân lực trong các hợp tác xã. Phần lớn cán bộ quản lý hợp tác xã đã quen làm việc theo lối thủ công, ít tiếp xúc với công nghệ. Việc vận hành phần mềm quản lý, sử dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc hay thương mại điện tử còn xa lạ.

Bà Trần Thị Hoa, Giám đốc một hợp tác xã nông nghiệp tại Sơn La chia sẻ, chúng tôi muốn áp dụng nền tảng quản lý điện tử nhưng gặp khó vì thiếu người vận hành. Thành viên hợp tác xã đa phần là nông dân lớn tuổi, ngại sử dụng máy tính và điện thoại thông minh. Ngay cả cán bộ quản lý cũng chưa thành thạo công nghệ nên khi triển khai còn lúng túng.

Theo thống kê từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khoảng 65% hợp tác xã hiện chưa có cán bộ chuyên trách công nghệ thông tin. Việc thuê ngoài dịch vụ hỗ trợ thì vượt quá khả năng tài chính. Đây chính là “nút thắt” khiến nhiều hợp tác xã dù có nhu cầu chuyển đổi số nhưng vẫn chưa thể tiến hành.

Bên cạnh vấn đề nhân lực, đặc thù quy mô nhỏ và nguồn vốn hạn chế cũng là trở ngại. Phần lớn hợp tác xã chỉ có vài chục đến vài trăm thành viên, doanh thu chưa cao. Đầu tư hạ tầng công nghệ, duy trì vận hành phần mềm quản trị hay đào tạo nhân sự đều cần chi phí, trong khi nguồn lực còn eo hẹp.

Ông Hà Văn Được, Giám đốc Công ty Giải pháp phát triển nông nghiệp Việt Nam cho biết: Chúng tôi từng triển khai hệ thống quản lý cho một số hợp tác xã. Nhưng do chi phí duy trì hàng năm khá tốn kém, nhiều nơi sau một thời gian ngắn đã bỏ dở, quay lại cách làm cũ. Điều này cho thấy cần có chính sách hỗ trợ tài chính đi kèm, nếu không hợp tác xã khó trụ nổi.

Theo các chuyên gia, để tháo gỡ nút thắt nhân lực, trước hết cần tập trung vào đào tạo kỹ năng số cơ bản cho cán bộ quản lý hợp tác xã. Những người này sẽ là “hạt nhân” dẫn dắt các thành viên khác tiếp cận công nghệ. Các chương trình tập huấn nên đi vào thực hành, đơn giản, phù hợp với điều kiện của nông dân.

Quản lý điện tử gặp khó vì thiếu người vận hành

Doanh nghiệp đồng hành cùng hợp tác xã điện tử

Ở thời điểm hiện tại, cần khuyến khích mối liên kết giữa hợp tác xã với doanh nghiệp công nghệ. Doanh nghiệp có thể cung cấp nền tảng quản lý và hỗ trợ vận hành, còn hợp tác xã tập trung vào sản xuất và tổ chức tiêu thụ sản phẩm. Nếu có sự đồng hành của doanh nghiệp công nghệ, các hợp tác xã sẽ giảm bớt gánh nặng về nhân lực và kỹ thuật, ông Nguyễn Văn Minh cho biết thêm.

Ở tầm vĩ mô, Nhà nước cần ban hành chính sách tín dụng ưu đãi cho hợp tác xã chuyển đổi số, đồng thời xây dựng khung pháp lý cho hợp tác xã điện tử. Việc triển khai thí điểm tại một số địa phương có lợi thế về nông sản hàng hóa, như Đồng bằng sông Cửu Long hay Tây Nguyên, cũng sẽ tạo ra mô hình mẫu để nhân rộng.

Trên thực tế, một số mô hình đã chứng minh hiệu quả khi kết nối hợp tác xã với doanh nghiệp công nghệ. Tại Hà Nam, một hợp tác xã rau quả đã phối hợp với doanh nghiệp triển khai hệ thống quản lý sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP. Kết quả, sản phẩm có tem truy xuất nguồn gốc rõ ràng, dễ dàng tiếp cận các siêu thị lớn và xuất khẩu sang Nhật Bản.

Ông Lê Đức Trịnh, Giám đốc Hợp tác xã rau quả Hồng Thái chia sẻ, nếu chỉ dựa vào nội lực, hợp tác xã khó có thể tự làm. Nhưng nhờ doanh nghiệp công nghệ hỗ trợ, giờ đây hợp tác xã đã có gian hàng trực tuyến, tiếp cận người tiêu dùng rộng rãi hơn. Vấn đề là chi phí vận hành khá cao, chúng tôi rất mong Nhà nước có chính sách hỗ trợ thêm.

Đầu tư hạ tầng công nghệ, duy trì vận hành phần mềm quản trị hay đào tạo nhân sự đều cần chi phí

Mô hình hợp tác xã điện tử không chỉ đơn thuần là ứng dụng phần mềm quản lý, mà còn là quá trình chuyển đổi tư duy quản trị. Thay vì hoạt động hình thức, hợp tác xã cần hướng đến cơ chế minh bạch, gắn với nhu cầu thị trường. Đây chính là chìa khóa để nâng cao năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam.

Khái niệm hợp tác xã điện tử mở ra cơ hội lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên số. Song, để biến tiềm năng thành hiện thực, cần giải quyết bài toán nhân lực, vốn và chính sách đồng bộ. Khi con người sẵn sàng thay đổi và có sự đồng hành từ doanh nghiệp, Nhà nước thì hợp tác xã điện tử mới thực sự phát huy vai trò là “bà đỡ” hiện đại cho kinh tế tập thể.