Kinh tế Việt Nam: Cần làm gì để thoát khỏi "dòng xoáy" khó khăn?

Chiều ngày 8/8, Báo Đầu tư phối hợp với Cộng đồng Cố vấn tài chính Việt Nam (VWA) tổ chức Diễn đàn Cấp cao Cố vấn tài chính Việt Nam 2023 (Vietnam Wealth Advisor Summit 2023).

Nền kinh tế Việt Nam đang "bơi trong dòng xoáy" khó khăn

Cùng lúc đối mặt nhiều thách thức

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Trần Quốc Phương phân tích, tình hình thế giới từ đầu năm đến nay tiếp tục biến động nhanh, phức tạp. Trong khi hậu quả của đại dịch Covid-19 vẫn kéo dài thì xung đột giữa các quốc gia, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt… Tất cả khiến kinh tế toàn cầu đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức khi lạm phát ở mức cao, chính sách tiền tệ bị thắt chặt, lãi suất tăng cao và kéo dài, dẫn đến suy giảm tăng trưởng và cầu tiêu dùng tại nhiều quốc gia, đối tác lớn của Việt Nam, như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…

Trong bối cảnh như vậy, là một nền kinh tế có độ mở lớn, "các doanh nghiệp nói riêng, cả nền kinh tế nói chung, đang phải "bơi trong dòng xoáy khó khăn". Thị trường tài chính Việt Nam cũng vậy. Không chỉ thị trường trái phiếu doanh nghiệp, mà còn cả thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản… đang đối mặt với những khó khăn, thách thức chưa từng có", Thứ trưởng Trần Quốc Phương khẳng định.

Tuy nhiên, điểm tích cực là xu thế kinh tế đang dần khả quan hơn. Các số liệu thống kê về sản xuất công nghiệp, xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, giải ngân vốn đầu tư công… đều cho thấy điều đó. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tháng 7/2023 đã tăng 3,9% so với tháng trước và tăng 3,7% so với cùng kỳ năm trước… Tính chung 7 tháng, thu hút đầu tư nước ngoài đã lần đầu tiên trong năm tăng 4,5% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt gần 16,24 tỷ USD; kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 195,4 tỷ USD, vẫn giảm 10,6% so với cùng kỳ năm trước, nhưng xuất siêu trên 16,5 tỷ USD…

Có được kết quả này là nhờ sự nỗ lực của toàn hệ thống chính trị, đặc biệt là trong công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Kể từ đầu năm tới nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều giải pháp, chính sách, chỉ đạo, điều hành quyết liệt, kịp thời, hiệu quả, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực; tiếp tục tập trung tháo gỡ các vấn đề tồn đọng, vướng mắc, nhất là về thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp, dự án đầu tư…, bước đầu tạo chuyển biến tích cực, giúp khơi thông dòng tiền, nguồn lực của nền kinh tế, củng cố thêm niềm tin của doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Toàn cảnh Diễn đàn

Kết hợp nhiều giải pháp

Theo tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ngay cả khi năm nay đạt mục tiêu tăng trưởng 6,5%, thì bình quân hai năm 2024-2025, tăng trưởng GDP phải đạt 7,76%/năm, mới có thể đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 5 năm là 6,5%, cận dưới mục tiêu 5 năm 6,5-7%, theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Còn nếu tăng trưởng năm 2023 chỉ là 6%, thì bình quân hai năm 2024-2025, phải tăng trưởng 8%/năm.

“Đây là những mức tăng trưởng rất cao, nhất là trong bối cảnh kinh tế toàn cầu vẫn còn quá nhiều yếu tố bất định, còn kinh tế trong nước thì vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro như hiện nay. Rất khó để đạt được các con số này, nếu như không có thêm những cơ chế, chính sách đột phá”, Thứ trưởng cho biết.

Bên cạnh đó các chính sách tiền tệ, tài khóa linh hoạt được điều hành chủ động, kịp thời và hiệu quả, cũng như các giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho đầu tư, sản xuất - kinh doanh, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, nhất là với các dự án trọng điểm, tăng cường xuất khẩu, kích cầu tiêu dùng, thu hút đầu tư nước ngoài… Để kinh tế Việt Nam có thể trụ vững và tiếp tục tăng trưởng và phát triển, khu vực doanh nghiệp được tiếp sức vượt qua khó khăn, sự vững mạnh của thị trường tài chính tiền tệ, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp… có ý nghĩa rất quan trọng, Thứ trưởng Trần Quốc Phương cho biết.

Chia sẻ tại Diễn đàn, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, từ kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn ở Việt Nam, mỗi lúc khó khăn bên ngoài thì bên trong có động lực mạnh mẽ để thay đổi. Do đó, muốn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm thì cải cách bên trong là yếu tố quyết định.

"Chúng ta đang sử dụng quá ít chính sách tài khóa để hỗ trợ doanh nghiệp, thậm chí đang tăng chi phí cho doanh nghiệp; tỷ lệ giải ngân các gói hỗ trợ doanh nghiệp thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế đạt thấp", TS. Nguyễn Đình Cung chia sẻ.

Do đó, TS. Nguyễn Đình Cung cho rằng, cần tập trung thực hiện các chính sách tài khóa hơn là chính sách tiền tệ; cần thực hiện quyết liệt chính sách hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) cho doanh nghiệp, đồng thời kéo dài thời gian thực hiện chính sách giảm thuế VAT. Dù không thể giải quyết ngay được tất cả mọi vấn đề nhưng có thể chọn 2 vấn đề để thực hiện ngay đó là hoàn thuế VAT và vấn đề PCCC. Đặc biệt, không thể giải quyết ngay được tất cả mọi vấn đề, nhưng có thể chọn 2 vấn đề để thực hiện ngay. Đây cũng chưa phải là lúc bàn đến chuyện tăng thu cho ngân sách.

Đề xuất một số giải pháp để thoát khỏi “vòng xoáy khó khăn”, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban nghiên cứu tổng hợp của CIEM cho rằng, nhiệm vụ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát vẫn quan trọng; cần thực hiện hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết như CPTPP, EVFTA, UKVFTA, RCEP... và nghiên cứu, đàm phán nâng cấp một số FTA của ASEAN, đơn giản hóa thủ tục cấp C/O, đổi mới hoạt động xúc tiến thương mại; thu hút và sử dụng hiệu quả đầu tư nước ngoài trong bối cảnh mới, trong đó cân nhắc tăng độ mở cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia một số lĩnh vực, liên kết vùng trong thu hút FDI, thúc đẩy chuyển giao công nghệ từ các doanh nghiệp nước ngoài, đào tạo kỹ năng cho người lao động để đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp FDI…

Ngoài ra, duy trì tỷ giá ổn định, dư địa giảm lãi suất vẫn còn là một trong những động lực để nền kinh tế đi lên trong thời gian tới. TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế đã chỉ 3 yếu tố hỗ trợ quá trình này bao gồm chỉ số USD index đã giảm từ mức 115 điểm cuối năm ngoái còn 102 điểm và có thể giảm thêm về ngưỡng 100 điểm; giá hàng hóa nguyên liệu nhập khẩu có thể tăng, nhất là giá nhiên liệu – gây áp lực với tỷ giá – song Bộ Tài chính vẫn còn dư địa để can thiệp (thuế, phí xăng dầu); cán cân thanh toán của Việt Nam vẫn dương.

“Với một quốc gia mở cửa như Việt Nam, tỷ giá ổn định là điều kiện để thị trường tài sản, thị trường chứng khoán có thể đứng vững, phục hồi nhẹ”, TS. Lê Xuân Nghĩa khẳng định.