Minh bạch, công khai ngân sách địa phương phải trở thành văn hóa

Như ở cấp tỉnh, việc UBND tỉnh Điện Biên yêu cầu hàng năm, các cấp, các ngành thực hiện đầy đủ chế độ công khai tài chính đối với các cấp ngân sách, các đơn vị dự toán, các tổ chức được ngân sách nhà nước hỗ trợ, các dự án đầu tư xây dựng cơ bản có sử dụng vốn ngân sách nhà nước theo quy định của Bộ Tài chính đã đưa điểm Chỉ số công khai ngân sách cấp tỉnh (POBI) sau khi hiệu chỉnh theo năm cơ sở từ 64,02 điểm năm 2018 lên 95,04 điểm vào năm 2021, xếp hạng sau khi hiệu chỉnh cũng tăng theo từ vị trí thứ 17 lên vị trí thứ 6.

Mạnh mẽ hơn, Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu đưa chủ trương thúc đẩy công khai, minh bạch ngân sách trên địa bàn tỉnh vào Nghị quyết Đại đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VII, nhằm “phấn đấu đưa các chỉ số PAPI, PCI, POBI, PAR Index, ICT Index vào nhóm 10 tỉnh, thành cao nhất cả nước”. Kết quả, Bà Rịa - Vũng Tàu có sự bứt phá ngoạn mục từ 82 điểm năm 2018 lên 100 điểm, xếp hạng nhất về POBI năm 2021.

Việc công khai ngân sách được xác định là tiêu chí đánh giá, xếp hạng các địa phương. Huyện Long Điền đã công khai tương đối đầy đủ các tài liệu ngân sách của năm 2022 và năm 2023 theo quy định. Thậm chí ở cấp xã/phường/thị trấn, lãnh đạo thị trấn Long Hải, Long Điền còn thực hiện trách nhiệm giải trình với mô hình “Ngày thứ bảy lắng nghe dân nói” từ năm 2022. Mô hình này đang được nhân rộng trong tỉnh.

Ông Nguyễn Quang Thương, Giám đốc điều hành Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) cho biết, thời gian qua, nhiều tỉnh, thành đã bắt đầu quan tâm và thay đổi nhận thức về công khai ngân sách. Vì thế điểm POBI trung bình khoảng 30 điểm vào năm 2017 đã tăng lên khoảng 70 điểm năm 2021. Tuy nhiên, các địa phương cần chuyển từ tính hình thức, chịu sức ép cạnh tranh của các thước đo sang hình thành “văn hóa minh bạch”, khi đó, mới có nền quản trị thực sự công khai và minh bạch. TS. Thành nhấn mạnh, để hình thành “văn hóa minh bạch”, cần quyết tâm chính trị của địa phương, đồng thời xây dựng các tiêu chí để địa phương thực hành. Tất cả phải hiệu quả, phải đem lại tăng trưởng tốt hơn, nhiều lợi ích hơn cho người dân; đảm bảo đáp ứng được yêu cầu về phát triển vì người dân, do dân, vì dân.

Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều khó khăn trong việc liên kết ngân sách với các chỉ số khác và kết quả thực tế. Vì vậy, cần tăng cường công khai và minh bạch trong việc chi đầu tư để đáp ứng nhu cầu thực tế của người dân tại cấp xã và thúc đẩy sự phát triển xã hội.

ThS. Đỗ Thanh Huyền, chuyên gia Chính sách công, Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam nhấn mạnh đến việc quản trị ngân sách nhà nước là con đường hai chiều, từ cả phía Nhà nước và công dân. Vì vậy, bà cũng cho rằng, cần xây dựng hệ thống báo cáo ngân sách dành cho công dân với các phương thức tuyên truyền đa dạng, dễ hiểu, dễ nhớ. Đồng thời nâng cao vai trò của tổ chức đoàn thể chính trị xã hội, người đại diện cấp huyện và đại biểu Quốc hội trong việc quản trị ngân sách. Ngoài ra, cần tăng cường trách nhiệm giải trình để phản hồi mong muốn người dân nhanh chóng hơn.