Nền kinh tế cần một chương trình phục hồi toàn diện tầm quốc gia

Các điều kiện để nói về giai đoạn bình thường mới

TS. Nguyễn Đình Cung

Những gì chúng ta đang nhìn thấy là thế giới đang vượt lên rất nhanh bởi những thay đổi quản trị, khoa học, công nghệ... TS. Nguyễn Đình Cung – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đã chia sẻ như vậy trong cuộc trao đổi với phóng viên Thời báo Ngân hàng.

Nhìn ra bối cảnh quốc tế đã thấy nhiều điểm sáng và đó cũng là cơ hội cho Việt Nam, nhất là cơ hội cho xuất khẩu. Điểm sáng là kinh tế thế giới phục hồi tương đối nhanh, nhất là ở các thị trường trọng điểm, đối tác lớn của Việt Nam.

Trong nước, độ bao phủ vaccine đang lớn dần. Dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn. Đây là các điều kiện để nói về giai đoạn bình thường mới.

“Nhưng phải thẳng thắn, kinh tế vẫn rất khó khăn, chúng ta phải chấp nhận không phải 100% doanh nghiệp có thể quay trở lại, cũng không phải các doanh nghiệp có thể hoạt động với năng lực sản xuất như trước. Chưa có bao giờ nguy như hiện nay. Tổn thất và khó khăn đối với doanh nghiệp trong thời gian dịch bệnh vừa rồi lớn chưa từng có lại trên diện rộng”, ông Cung nói.

Doanh nghiệp đóng cửa, đứt chuỗi cung ứng, mất doanh thu, đã dẫn đến tình trạng suy kiệt về tài chính, mất thanh khoản, mất khả năng thanh toán. Đặc biệt, khả năng thiếu hụt lao động đang hiện hữu khi người lao động nghỉ việc, tản về các địa phương.

Không ít doanh nghiệp mất đơn hàng, mất một phần thị trường xuất khẩu, nên việc khôi phục không đơn giản. Trong khi đó, thị trường trong nước cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, cầu rất yếu.

Với những khó khăn, tổn thất lớn chưa từng có tiền lệ đó cần sự quan tâm, chỉ đạo của cả hệ thống chính trị, các cơ quan cao nhất của đất nước. Nền kinh tế đang cần Chương trình phục hồi kinh tế toàn diện ở tầm quốc gia với sự chỉ đạo của Bộ Chính trị, của Quốc hội và Chính phủ, TS. Nguyễn Đình Cung nói.

Chương trình phục hồi kinh tế nên tập trung vào những nội dung nào?

Nếu không có một chương trình phục hồi, thúc đẩy kinh tế một cách toàn diện, thì phục hồi sẽ rất chậm và nhiều đau đớn, theo vị Viện trưởng cũ của CIEM.

Chương trình này không nên kéo dài, chỉ trong thời hạn 3 năm vì đây là thời gian nền tảng quan trọng cho việc thực hiện Kế hoạch 5 năm 2021-2025 và giai đoạn 5 năm tiếp theo.

“Nếu chúng ta không tận dụng thời điểm này để có chương trình phục hồi và thúc đẩy kinh tế một cách quyết liệt, với cách làm khác biệt, lấy hiệu quả làm thước đo, chấp nhận rủi ro chính sách..., thì chúng ta rất có thể sẽ tụt hậu xa hơn”, TS. Nguyễn Đình Cung bộc lộ quan điểm.

Và Chương trình phục hồi kinh tế này cần hướng tới mục tiêu thúc đẩy phục hồi kinh tế, sinh kế của người dân và doanh nghiệp, sau đó thúc đẩy tăng trưởng.

Chương trình phục hồi kinh tế tập trung vào 4 trụ cột chính: Đó là từng bước mở cửa lại các hoạt động sản xuất, kinh doanh, mở cửa nền kinh tế. Giai đoạn này chỉ nên kéo dài khoảng 6 tháng.

Hai là, phát triển hạ tầng, gồm cả hạ tầng truyền thống và kinh tế số, gắn với đầu tư công.

Ba là, hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, đồng thời khuyến khích đầu tư. Bốn là, cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh.

Sinh kế của người dân, của doanh nghiệp là mục tiêu

“Nếu không kịp có chương trình phục hồi kinh tế toàn diện và ở tầm quốc gia thì phục hồi sẽ chậm và nhiều đau đớn”, nguyên Viện trưởng của CIEM nói.

Để có sự phục hồi, doanh nghiệp đang cần những hỗ trợ cấp bách vì nếu không sẽ không thể tồn tại và cũng cần cả những giải pháp dài hơi hơn để doanh nghiệp có thể đứng lên, vượt lên, những doanh nghiệp mới sẽ xuất hiện, tạo nên những ngành nghề mới, những năng lực mới.

Chống dịch là quan trọng. Theo TS. Nguyễn Đình Cung, chống dịch thành công kinh tế mới phục hồi nhưng chống dịch và phục hồi kinh tế phải song song, kinh tế phục hồi sẽ tăng năng lực chống dịch, không nên đặt vế nào cao hơn, như thế mới là mục tiêu kép.

Ưu tiên trước mắt là bao phủ vaccine và mở cửa kinh tế. Chính phủ, địa phương, các bộ, ngành sẽ đồng hành với các doanh nghiệp trong từng ngành, lĩnh vực để tháo gỡ rào cản.

Lúc này đừng đặt thêm những lệnh hành chính, đừng có thêm giấy phép con như Thủ tướng đã nhấn mạnh. Phải bỏ ngay cách làm ngăn sông cấm chợ, phải tạo ra sự luân chuyển hàng hoá thống nhất thông suốt thuận lợi dễ dàng.

Việc hỗ trợ doanh nghiệp cần được thực hiện mạnh mẽ hơn vì tổn thất của doanh nghiệp hiện tại là chưa bao giờ có. Để hỗ trợ doanh nghiệp và người dân có nhiều giải pháp không cần đến nguồn lực nhà nước.

Những gì giảm được thì giảm, những gì miễn được thì miễn. Như miễn một số loại phí đến 2023-2024 không nên làm lắt nhắt với thời hạn 6 tháng, 9 tháng. Có thể xem xét miễn giảm thuế suất thuế VAT để vừa hỗ trợ doanh nghiệp, vừa thúc đẩy tiêu dùng.

Cần có những hướng dẫn cụ thể về kinh doanh an toàn, sản xuất an toàn. Hướng dẫn tổ chức thực hiện, bố trí nguồn lực và cơ chế giám sát, phản hồi, với mục đích các chính sách hỗ trợ tổ chức sản xuất - kinh doanh phải được ráo riết thực hiện một cách triệt để, làm tới đâu gọn gàng, hiệu quả tới đó.

Dành sự hỗ trợ ưu tiên các ngành hàng thiết yếu, các khu công nghiệp, ngành nghề sản xuất hàng xuất khẩu, đóng góp cho xuất khẩu. Đồng thời với những giải pháp hỗ trợ này là cần cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh.

Tiếp theo là thúc đẩy cầu, nâng cao năng lực sản xuất, phục hồi tổn thương và khuyến khích, thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào những lĩnh vực mới, ngành nghề mới, sáng tạo các mô hình kinh doanh mới.

Để phục hồi, tư duy về đầu tư cũng cần thay đổi. “Lâu nay ta khuyến khích đầu tư vùng sâu vùng xa nhưng phải thay đổi, nên ưu đãi tập trung vào khu vực kinh tế trọng điểm để các khu vực này bật lên”, TS. Nguyễn Đình Cung nói.

Đơn cử như đầu tư vào TP. Hồ Chí Minh, để thúc đẩy phục hồi bằng kinh tế nơi đây với những chính sách ưu đãi đầu tư, như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho các dự án đầu tư mới ở mức cao hơn dài hơn.

Nguyên Viện trưởng của CIEM cho rằng với những chính sách ưu đãi như vậy trong Chương trình phục hồi vượt ra ngoài thẩm quyền Chính phủ nên trong chương trình phục hồi rất cần sự chỉ đạo của Bộ Chính trị và của Quốc hội.