Ngành thủy sản vào “cuộc đua” xanh hóa

Thủy sản cấp thiết chuyển đổi xanh

Ở khu vực miền Trung, với khoảng 500 km bờ biển sau khi sáp nhập với Ninh Thuận, Khánh Hòa đang trở thành một địa phương có nhiều tiềm năng phát triển ngành thủy sản. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của địa phương đạt 729 triệu USD, chiếm hơn 41% kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Tuy nhiên, tình trạng khai thác ven bờ quá mức, rác thải nhựa, thiếu quy trình nuôi bền vững vẫn tác động xấu đến hệ sinh thái biển.

Trước tình trạng trên, theo đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, thời gian qua nhiều doanh nghiệp ở địa phương đã bắt đầu chuyển sang mô hình sản xuất xanh, ứng dụng AI, blockchain trong giám sát chất lượng, truy xuất nguồn gốc. Điển hình như mô hình nuôi biển công nghệ cao HDPE áp dụng camera, định vị GPS do Quỹ Thiện Tâm hỗ trợ, giúp giảm thiệt hại do thiên tai và tăng hiệu suất nuôi trồng thủy hải sản ở địa phương.

Không chỉ dừng ở việc khai thác hợp lý, nhiều doanh nghiệp thủy sản tại Khánh Hòa cũng đã có những bước đi vững chắc trong hành trình xanh hóa. Công ty TNHH Thủy sản Tín Thịnh, Khu công nghiệp Suối Dầu, huyện Cam Lâm, một trong những đơn vị xuất khẩu lớn tại Nha Trang, đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải tuần hoàn, sử dụng năng lượng mặt trời cho toàn bộ nhà máy chế biến và áp dụng chứng chỉ ASC trong vùng nuôi tôm. Nhờ đó, doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm được chi phí vận hành mà còn dễ dàng tiếp cận các thị trường khắt khe như EU và Nhật Bản.

Tương tự, nhiều doanh nghiệp thủy sản khác ở Khánh Hòa cũng đang triển khai mô hình nuôi trồng thủy sản tuần hoàn khép kín kết hợp trồng rong biển và sản xuất điện sinh học. Hệ thống này không chỉ tận dụng chất thải từ ao nuôi để làm nhiên liệu sinh học mà còn tạo thêm nguồn thu từ rong biển, đóng góp vào chuỗi giá trị tuần hoàn. Đặc biệt, việc ứng dụng phần mềm quản lý dữ liệu theo thời gian thực (real-time monitoring) giúp doanh nghiệp này giám sát hiệu quả chất lượng nước, phát hiện sớm dịch bệnh và kịp thời điều chỉnh quy trình nuôi.

Nhiều doanh nghiệp thủy sản khác ở Khánh Hòa đang triển khai mô hình nuôi trồng thủy sản tuần hoàn khép kín.

Khánh Hòa đã được Thủ tướng phê duyệt Quyết định 231/QĐ-TTg về thí điểm nuôi biển công nghệ cao đến 2029. Ngay sau đó, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch 1884 triển khai thực hiện Quyết định 231/QĐ-TTg, xây dựng nghề nuôi biển địa phương theo hướng tăng năng suất, giá trị ngành nuôi trồng thủy sản và nâng cao thu nhập của người dân nuôi biển thông qua việc giải quyết việc làm, cải thiện điều kiện kinh tế - xã hội, hướng tới xuất khẩu thủy sản với tiêu chuẩn cao, đảm bảo an toàn thực phẩm, đáp ứng nhu cầu của thị trường; đồng thời, góp phần bảo vệ môi trường biển, hướng tới phát triển kinh tế biển bền vững, từng bước hình thành vùng nuôi biển từ 3 đến 6 hải lý, vừa đảm bảo phát triển kinh tế biển, vừa giảm áp lực nuôi biển ven bờ; bảo đảm giảm thiểu xung đột về không gian phát triển giữa các ngành kinh tế tại các khu vực nuôi biển

Phát huy vai trò cộng đồng

Nhìn rộng ra cả nước, ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Tuy kim ngạch xuất khẩu đã vượt mốc 10 tỷ USD trong năm 2024, nhưng ngành cũng đang đối diện với hàng loạt thách thức như: biến đổi khí hậu, khai thác quá mức, thẻ vàng IUU từ Liên minh châu Âu, rào cản kỹ thuật và tiêu chuẩn xanh từ các thị trường nhập khẩu, áp lực thuế chống bán phá giá từ Hoa Kỳ... Trong bối cảnh đó, chuyển đổi xanh trong ngành thủy sản đã trở thành một xu thế bắt buộc.

Tuy vậy, việc phát triển kinh tế biển bền vững không thể chỉ dựa vào nhà nước mà đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía, đặc biệt là sự tham gia tích cực của người dân và doanh nghiệp. Trong bức tranh phát triển xanh hiện nay, cộng đồng giữ vai trò như một “người gác biển” tiên phong, cùng đồng hành với chính quyền và doanh nghiệp trong việc gìn giữ tài nguyên và bảo vệ hệ sinh thái biển...

Mô hình vay vốn ngân hàng trồng rong biển, góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản của ông Nguyễn Hồng Phi (đứng giữa) ở tổ dân số 4, phường Ninh Hải, thị xã Ninh Hòa.

Thực tiễn như tại Khánh Hòa cho thấy, khi cả cộng đồng và doanh nghiệp cùng hướng về mục tiêu phát triển xanh, kết quả không chỉ dừng lại ở tăng trưởng kinh tế mà còn là sự cải thiện rõ rệt về chất lượng môi trường sống, tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và niềm tin từ các đối tác quốc tế.

Trong đó, tại Khánh Hòa đến nay nhiều tổ đồng quản lý nghề cá đã được thành lập, phối hợp tuần tra, kiểm soát hoạt động khai thác trái phép và đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ rạn san hô, thảm cỏ biển. Ngư dân địa phương được tập huấn kỹ năng giám sát môi trường biển, sử dụng công nghệ định vị để ghi nhận dữ liệu khai thác, góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ truy xuất nguồn gốc sản phẩm…

Ông Nguyễn Hồng Phi, ở tổ dân số 4, phường Ninh Hải, thị xã Ninh Hòa chia sẻ, trước đây có tham gia nghề cào sò, giã cào hay lờ dây… đây đều là những nghề cấm hoạt động trong khu vực đầm, gần bờ. Thế nhưng, từ khi tham gia tổ đồng quản lý nghề cá ven bờ, mình đã thay đổi nhận thức, chuyển đổi nghề sang trồng rong biển vừa có thu nhập cao còn góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản ở địa phương.

Những mô hình và sáng kiến như tại Khánh Hòa không chỉ là minh chứng sống động cho khả năng thích ứng và sáng tạo của địa phương, mà còn là điểm tựa để ngành thủy sản Việt Nam vươn ra biển lớn một cách tự tin và bền vững. Tất cả những nỗ lực đó không chỉ giúp Việt Nam đáp ứng yêu cầu thị trường khắt khe, mà quan trọng hơn, giúp ngành thủy sản Việt Nam bước ra biển lớn một cách bền vững.