Nghệ An định hình ngành thủy sản bền vững

Giai đoạn 2021-2025 đánh dấu sự phát triển vượt bậc của ngành thủy sản Nghệ An. Theo báo cáo, tổng sản lượng thủy sản toàn tỉnh trong 4 năm (2021-2024) đạt 1.098.113 tấn, và ước thực hiện năm 2025 là 304.960 tấn. Con số này khẳng định quy mô và sự ổn định của ngành kinh tế mũi nhọn này.

Đi sâu vào cơ cấu, lĩnh vực khai thác cho thấy sự chuyển biến rõ nét. Năm 2024, sản lượng khai thác đạt 213.919 tấn, tăng 110,3% so với năm 2021, với tốc độ tăng trưởng bình quân 3,32%/năm. Đáng chú ý, khai thác hải sản chiếm tỷ trọng lớn (206.017 tấn), phản ánh thế mạnh từ biển. Trong khi đó, khai thác nội đồng tuy sản lượng thấp hơn (7.902 tấn) lại có tốc độ tăng trưởng cao (5,64%/năm), cho thấy sự khai thác hiệu quả các thủy vực nội địa. Dự kiến năm 2025, sản lượng khai thác sẽ tiếp tục đà tăng trưởng, đạt 223.372 tấn.

Ảnh minh họa

Song hành cùng khai thác, nuôi trồng thủy sản cũng khẳng định vai trò then chốt. Năm 2024, sản lượng nuôi trồng đạt 75.830 tấn, tăng 121,57% so với năm 2021, với tốc độ tăng trưởng bình quân lên đến 6,73%/năm. Trong đó, nuôi nước ngọt là lĩnh vực chủ lực (60.000 tấn), còn nuôi mặn lợ (15.830 tấn) cũng duy trì đà tăng trưởng ổn định. Ước tính năm 2025, sản lượng nuôi trồng sẽ đạt 81.588 tấn. Về diện tích, năm 2024 toàn tỉnh có 22.550 ha mặt nước nuôi trồng, tập trung chủ yếu vào nuôi nước ngọt (20.500 ha). Sự phát triển này cho thấy định hướng khai thác tiềm năng đa dạng về thủy vực của tỉnh.

Một điểm đáng chú ý là mặc dù tổng số lao động trong ngành có xu hướng giảm nhẹ (từ 91.814 người năm 2021 xuống còn 87.168 người năm 2025), thu nhập bình quân đầu người vẫn được duy trì ở mức 5-10 triệu đồng/người/tháng. Điều này phần nào phản ánh sự chuyển dịch từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ, lao động thủ công sang các phương thức hiện đại, năng suất và hiệu quả cao hơn, từ đó cải thiện đời sống ngư dân.

Hiện đại hóa đội tàu và phát triển hạ tầng - Nền tảng cho khai thác bền vững

Để hiện thực hóa chiến lược phát triển, Nghệ An đã có những bước đi bài bản trong việc cơ cấu lại lĩnh vực khai thác, theo hướng giảm dần khai thác gần bờ, ổn định và đẩy mạnh khai thác xa bờ. Số lượng tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên năm 2025 là 1.039 chiếc, giảm 139 chiếc so với năm 2021, nhưng tổng công suất lại tăng mạnh, đạt 727.318 CV vào năm 2024. Điều này chứng tỏ đội tàu đang được đầu tư theo hướng chất lượng thay vì số lượng, với công suất lớn hơn, phục vụ cho các chuyến biển dài ngày.

Yếu tố then chốt làm nên sự chuyển biến này chính là việc ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ. Tỉnh đã triển khai nhiều đề tài cải tiến kỹ thuật, như nâng cấp tời lưới, xây dựng rạn nhân tạo, trang bị các loại máy móc hiện đại. Kết quả là, 100% tàu cá hoạt động vùng khơi đều được lắp máy định vị vệ tinh, và các nghề khai thác chủ lực như lưới chụp, lưới vây đều được trang bị máy dò cá. Những thiết bị này không chỉ nâng cao hiệu quả khai thác, giảm sức lao động mà còn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho ngư dân trên biển, giúp họ yên tâm "vươn khơi bám biển".

Bên cạnh đội tàu, hệ thống hạ tầng nghề cá được đầu tư đồng bộ là một trụ cột quan trọng khác. Nghệ An hiện có 04 cảng cá loại II (với 03 cảng chỉ định) và 05 khu neo đậu tránh trú bão, tạo thành mạng lưới hậu cần vững chắc. Hệ thống dịch vụ hậu cần nghề cá cũng phát triển mạnh với 41 cơ sở đóng mới, sửa chữa tàu; 88 cơ sở cung ứng dầu; 111 cơ sở sản xuất đá lạnh; 172 cơ sở kho đông lạnh... Đây là những "cánh tay nối dài" hỗ trợ đắc lực cho mỗi chuyến biển, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và giảm thiểu rủi ro.

Đặc biệt, mô hình tổ chức sản xuất được đổi mới với sự ra đời của 12 Tổ Đồng quản lý nghề cá ven bờ, 4 nghiệp đoàn, 2 hợp tác xã và 210 tổ hợp tác. Các mô hình này không chỉ giúp ngư dân phối hợp trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm mà còn tạo ra sự gắn kết cộng đồng, tương trợ nhau về vốn, vật tư và ứng phó với rủi ro trên biển, thực sự trở thành "lá chắn" vững chắc cho những người lao động nơi đầu sóng.

Chế biến sâu - đòn bẩy nâng cao giá trị và mở rộng thị trường

Nếu khai thác và nuôi trồng tạo ra nguyên liệu, thì chế biến chính là khâu then chốt nâng cao giá trị cho ngành thủy sản. Nhận thức rõ điều này, Nghệ An đã đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và mở rộng thị trường.

Giai đoạn này chứng kiến sự xuất hiện của những nhà máy chế biến quy mô lớn, ứng dụng công nghệ hiện đại tại các khu công nghiệp, tiêu biểu như Khu công nghiệp Nam Cấm. Sự tham gia của các doanh nghiệp xuất khẩu như Công ty CP XNK Thủy sản Nghệ An II, Công ty TNHH Phương Mai, Masan MB... đã tạo ra bước đột phá cho ngành. Việc có 02 cơ sở đạt Code EU và 01 cơ sở đạt Code xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Đông Nam Á đã mở ra cánh cửa rộng lớn cho thủy sản Nghệ An vươn ra biển lớn.

Bên cạnh dòng chảy công nghiệp hóa, mạch nguồn chế biến truyền thống vẫn được gìn giữ và phát huy. Với 835 cơ sở/hộ gia đình và 10 làng nghề chế biến hải sản, các sản phẩm như nước mắm, mắm các loại, hải sản khô... tiếp tục khẳng định thương hiệu, đáp ứng thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng nội địa. Sự phát triển song hành này không chỉ giải quyết đầu ra cho sản phẩm khai thác, nuôi trồng mà còn kích thích chuyển dịch cơ cấu nông thôn, tạo thêm hàng ngàn việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.

Hành trình 5 năm (2021-2025) của ngành thủy sản Nghệ An là một điển hình về sự phát triển toàn diện và bền vững. Từ việc tổ chức lại sản xuất, hiện đại hóa đội tàu, đầu tư đồng bộ hạ tầng đến đẩy mạnh chế biến sâu, mỗi bước đi đều khẳng định sự chủ động, sáng tạo của địa phương. Những kết quả đạt được không chỉ góp phần phát triển kinh tế - xã hội mà còn củng cố thế trận an ninh - quốc phòng trên biển, vun đắp thêm tình yêu và sự gắn bó của ngư dân với chủ quyền biển, đảo quê hương.