Người dành trọn đời sáng tác cho thiếu nhi

Những giai điệu rộn rã, tươi vui cùng ca từ trong sáng, giàu tình cảm trong các ca khúc của nhạc sĩ Phong Nhã sáng tác như "Nhanh bước nhanh nhi đồng", "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng", "Kim Đồng", "Cùng nhau ta đi lên", "Đội ta lớn lên cùng đất nước", "Hành khúc Đội"... dường như đã đi liền với tuổi thơ cùng khăn quàng đỏ, chân bước tung tăng đến trường của rất nhiều người. Vì thế, có những khi chợt nghe lại, chắc hẳn trong họ ký ức lại ùa về để nhớ về thuở "măng non" đầy tươi mới. Sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã không chỉ viết cho lứa tuổi đội viên Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh mà còn viết cho lứa tuổi hồn nhiên đầy sức sống và niềm vui tràn trề. Bởi vậy, dù những bài hát ấy đã ra đời mấy chục năm qua, dù bây giờ có rất nhiều ca khúc thiếu nhi khác được viết mới, nhưng những sáng tác của ông chưa bao giờ cũ.

Nhạc sĩ Phong Nhã

Người nhạc sĩ mang tâm hồn trong sáng trẻ trung hết mực ấy giờ đã bước vào tuổi 89 (ông sinh năm 1924 tại tỉnh Hà Nam). Trong căn nhà nhỏ nằm sâu trong ngõ trên phố Thanh Nhàn (Hà Nội), nhạc sĩ Phong Nhã đã kể cho chúng tôi nghe về cuộc đời sáng tác âm nhạc của mình. Thật bất ngờ, nhạc sĩ Phong Nhã cho biết rằng, dù ông đã sáng tác đến khoảng 250 bài hát, trong đó chủ yếu cho thiếu nhi nhưng bản thân ông chưa từng được theo học một lớp đào tạo âm nhạc bài bản, chính quy nào. Tuy vậy, được sinh ra trong môi trường thấm đẫm âm nhạc vì bố và bác ruột của ông rất thích chơi đàn tranh nên ông đã sớm làm quen với đàn tranh, sáo, nhị và mày mò tự học rồi sử dụng thành thạo các nhạc cụ dân tộc này. Ông hoạt động âm nhạc quần chúng trong phong trào Hướng đạo sinh đầu những năm 40 của thế kỉ 20. Sau đó, Phong Nhã liên tục hoạt động âm nhạc thiếu nhi. Sáng tác đầu tay của ông là ca khúc "Nhanh bước nhanh nhi đồng", sau đó là ca khúc "Kim Đồng". Đến khi đã nổi tiếng rồi, những người bạn của ông là nhạc sĩ Văn Ký, Vũ Tự Lân mới truyền giảng cho ông những kiến thức âm nhạc mà họ học được.

Năm 2000, trong cuộc bình chọn 50 ca khúc thiếu nhi hay thế kỉ 20 nhạc sĩ Phong Nhã đã có tới 4 ca khúc được bình chọn, đó là: "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng", "Hành khúc Đội", "Kim Đồng" và "Đội ta lớn lên cùng đất nước". Trong đó "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng" là một trong hai ca khúc được chọn với số phiếu cao nhất. Khi được hỏi về bài hát này, nhạc sĩ Phong Nhã kể bằng chất giọng run run như niềm tự hào vẫn còn tràn đầy theo năm tháng: Bài "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng" là bài hát đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong đời tôi".

Vào ngày 2/9/1945 lịch sử, nhạc sĩ Phong Nhã còn là một anh phụ trách Đội, được vinh dự cùng các em xếp hàng trông lên lễ đài khi Bác Hồ thân yêu đọc bản Tuyên ngôn Độc lập. Đây cũng chính là lần đầu tiên trong cuộc đời chàng trai 22 tuổi Phong Nhã được tận mắt nhìn thấy Bác Hồ. Chính khoảnh khắc tuyệt vời đó, anh đã được ngắm kỹ dung nhan Bác. Anh đã xúc động vô cùng khi thấy hình ảnh Bác nhoài người ra vẫy các cháu thiếu niên một cách nhiệt thành. Nỗi xúc động ấy được ghi lại thành một điệp khúc 4 lần trong bài hát như một sự khẳng định tình yêu của các cháu đối với Bác: "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng".

Trong chính cái phút giây được nhìn ngắm Bác Hồ ở gần như vậy, nhạc sĩ Phong Nhã bấy giờ mới nhận ra Bác chính là Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh. Vì thế ở đoạn giữa bài hát, lại gợi nhớ đến những tháng năm Người bôn ba tìm đường cứu nước: "Bác chúng em nước da nâu vì sương gió/ Bác chúng em thề cương quyết trả thù nhà.../ Hồ Chí Minh kính yêu Bác đã bao phen bôn ba nước ngoài vì giống nòi"... Với ca khúc này, cả nhạc sĩ và các em đều như cùng được gửi gắm tình cảm vô cùng yêu kính của mình tới Bác Hồ - vị lãnh tụ của dân tộc. Đây là sáng tác thứ 3 của ông (sau "Nhanh bước nhanh nhi đồng" và "Kim Đồng") cũng là bài hát đưa ông bước chân chính thức vào lĩnh vực âm nhạc thiếu nhi mà sau này ông gắn bó cả đời mình. Chính ông cũng là người sáng lập và là Tổng biên tập đầu tiên của tờ báo dành cho lứa tuổi thiếu nhi, đó là báo Thiếu niên Tiền phong.

Có được điều này là bởi suốt cuộc đời mình, nhạc sĩ Phong Nhã luôn tâm niệm: "Cái cần tìm ra là cái hồn của bài hát, thấm nhuần tâm lý của trẻ. Gọi được cái "hồn" của ca khúc, tức là tác giả đã hiểu sâu sắc thế giới của trẻ, mọi điều mong ước của trẻ, thứ mà trẻ muốn bầu bạn sẻ chia trong cuộc sống". Đó cũng chính là "bí quyết" để tên tuổi và sáng tác của nhạc sĩ Phong Nhã mãi mãi được thiếu nhi Việt Nam yêu mến.

Ngọc Hân