Nhân rộng mô hình nhà ở an toàn phòng tránh bão, lũ

Đợt mưa lũ lịch sử diễn ra vào tháng 9, 10 vừa qua tại khu vực miền Trung và Tây Nguyên đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản. Nhiều nhà cửa, tài sản của người dân đã bị mưa lũ cuốn trôi, song vẫn có hàng nghìn hộ gia đình trụ vững sau trận lũ lịch sử vừa qua, tự bảo vệ được tính mạng, nhà cửa an toàn. Ðó là nhờ những ngôi nhà được xây dựng theo Quyết định 48/2014/QÐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ người nghèo ở 14 tỉnh miền Trung xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lũ.

Ông Trần Quang Hoài - đại diện Tổng cục Phòng chống thiên tai (Bộ NN&PTNT) chia sẻ, những năm qua, Quyết định 48 của Thủ tướng đặt mục tiêu hỗ trợ hộ nghèo trong vùng thường xuyên bị thiên tai bão, lụt khu vực miền Trung xây dựng nhà ở phòng tránh bão, lụt để có chỗ ở an toàn, ổn định, từng bước nâng cao mức sống, góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững.

Nhà an toàn tránh bão, lũ giúp bà con chủ động giảm nhẹ tác động của thiên tai

Theo đó, các tỉnh thành duyên hải miền Trung thuộc diện tham gia thực hiện chương trình, trải dài từ Thanh Hóa đến Ninh Thuận. Điều kiện được hỗ trợ là hộ dân chưa có nhà ở kiên cố, chưa có sàn sử dụng cao hơn mức ngập lụt từ 1,5m trở lên tính từ nền nhà; hoặc có nhà ở kiên cố nhưng chưa có sàn sử dụng cao hơn mức ngập lụt từ 1,5m trở lên tính từ nền nhà.

Mức hỗ trợ từ 12 triệu đồng/hộ - 16 triệu đồng/hộ tùy khu vực. Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay tối đa 15 triệu đồng/hộ với lãi với suất ưu đãi 3%/năm, thời hạn vay 10 năm, thời gian ân hạn 5 năm.

Nhà ở phải đảm bảo sàn cao hơn mức ngập lụt cao nhất, diện tích tối thiểu 10m2; kết cấu kiên cố, mái bằng bê tông cốt thép, hoặc vật liệu có chất lượng tốt, đảm bảo khả năng phòng, tránh bão. Tính đến tháng 10/2020, đã hỗ trợ 19.350/21.600 hộ.

Tuy nhiên, hiện ở miền Trung vẫn còn trên 223 nghìn ngôi nhà không an toàn trước bão; 152,8 nghìn nhà không an toàn trước lũ. Giải pháp quan trọng nhất là người dân tích cực xây dựng nhà cửa, chủ động gia cố, chằng chống đảm bảo an toàn nhà ở trước thiên tai.

Bên cạnh đó, nhà ở an toàn từ dự án quốc tế (Dự án GCF cho nâng cao năng lực hứng chịu của người dân ven biển miền Trung) hỗ trợ 1.700 USD, đối ứng theo mức hỗ trợ của Quyết định số 48/QĐ-TTg và kinh phí người dân. Mỗi địa phương thiết kế, ban hành 6 mẫu nhà ở an toàn để người dân lựa chọn. Kết quả đã hỗ trợ hơn 3.440 nhà cho các tỉnh Thanh Hóa, Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi. Ngoài ra, còn có 795 nhà ở an toàn từ các tổ chức xã hội (Sống Foundation). Đại diện Quỹ Sống Foundation giới thiệu các mẫu nhà với từng cấp bão, ngập lũ với định mức xây dựng phù hợp với khả năng của nhiều người dân…

Nhà an toàn trước bão, lũ phải đảm bảo an toàn cho người và tài sản, đủ chỗ ở và sinh hoạt (nghỉ ngơi, ăn ngủ, vệ sinh); Có chuẩn bị thực phẩm, nước uống, bếp ăn, thuốc men; Đảm bảo an toàn công trình trước thiên tai, ông Trần Quang Hoài nhấn mạnh.

Sau mỗi đợt bão lũ, nhu cầu sửa chữa cấp bách lớn. Trước thực trạng đó, Tổng cục Phòng chống thiên tai đang xây dựng tài liệu hướng dẫn đồng bào miền Trung sửa chữa nhà đảm bảo an toàn trong bão, lũ, ngập lụt. Đồng thời, biên soạn tài liệu liên quan đến đảm bảo an toàn nhà ở khu vực miền núi, nơi thường xuyên xảy ra lũ quét, sạt lở đất và sớm hoàn thiện tài liệu để ứng dụng trong thực tế, ông Hoài khẳng định.

Cho đến nay số nhà bị tốc mái vì bão lũ vừa qua cơ bản đã được sửa chữa, nhưng vẫn còn khoảng hơn 1.500 nhà bị sập hoàn toàn cộng thêm khoảng 150 nghìn nhà thuộc diện sẵn sàng phải di dời. Việc phải làm sao để người dân có nhà ở trước dịp Tết Nguyên đán là rất quan trọng. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp Nhấn mạnh, tái thiết nhà cửa sau thiên tai là hết sức cần thiết và đưa ra 2 mô hình nhà chống bão: nhà nổi và nhà cố định có thể thích ứng với một điều kiện cụ thể. Đơn cử, nhà nổi phù hợp với vùng lụt sâu nhưng lại cần đảm bảo việc sử dụng được thường xuyên và bất cứ tình huống nào cũng phải an toàn. Còn nhà cố định sử dụng được thường xuyên hơn nhưng trong bối cảnh các cột mốc lũ càng ngày càng lên cao thì cần tìm thêm giải pháp phù hợp.

Với tinh thần “xây lại tốt hơn”, tức là nhà ở vừa phải an toàn hơn, tiện lợi hơn, rẻ hơn, vừa đảm bảo phù hợp với tình hình của địa phương, và văn hóa mỗi vùng miền, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp yêu cầu tiếp tục làm rõ việc xây dựng nhà ở an toàn phòng chống bão, lũ này có đáp ứng khả năng chi trả của người dân hay không. Nhà nước cần điều chỉnh, bổ sung cơ chế chính sách gì để hỗ trợ người dân cải tạo, xây dựng nhà ở đảm bảo an toàn trước bão, lũ… và về lâu dài phải xây dựng quy chuẩn, tiêu chuẩn của nhà vùng bão, lũ.

Nói về những căn nhà chống bão, lũ, ông Hà Quang Hưng - Phó cục trưởng Cục Quản lý nhà và Thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho rằng, cần phân biệt rõ 2 nhóm đối tượng. Một là nhóm đủ điều kiện kinh tế để xây dựng nhà ở an toàn cho gia đình (chỉ cần làm sổ tay hướng dẫn). Với nhóm không đủ điều kiện xây dựng nhà ở an toàn cần phải có sự hỗ trợ của Nhà nước, đặc biệt là vấn đề cơ chế, chính sách. Để có cơ sở nhân rộng mô hình nhà ở này, đồng thời tiếp tục hỗ trợ các hộ nghèo bảo đảm an toàn về nhà ở, Cục Quản lý nhà và Thị trường bất động sản đã kiến nghị cho phép nghiên cứu, sửa đổi Quyết định 48 theo hướng mở rộng đối tượng hỗ trợ cho các hộ nghèo và hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2015 - 2020.

Song song với đó, mở rộng phạm vi thực hiện trên địa bàn 28 tỉnh ven biển, tăng mức hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách trung ương lên mức 40 triệu đồng/hộ, nâng mức cho vay ưu đãi lên tối đa 25 triệu đồng/hộ. Đồng bộ chương trình hỗ trợ nhà ở chống lũ với chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế, an sinh xã hội vùng dân tộc thiểu số và các chương trình hỗ trợ nhà ở khác.

Bộ Xây dựng cũng cho rằng phải nâng cao điều kiện tối thiểu về chất lượng nhà ở thông qua việc ban hành nâng chuẩn thiết kế diện tích sàn tránh bão, lụt tối thiểu lên 12-15m2. Bổ sung mô hình nhà tránh bão, trá́nh lũ cộng đồng hoặc cải tạo, nâng tầng trụ sở cơ quan hành chính, trường học, nhà văn hóa hiện có để sử dụng làm nhà tránh bão lũ cho người dân trong mùa mưa bão. Mỗi xã có 1 công trình tránh bão lũ cộng đồng, thực hiện bằng vốn đầu tư công.