Nhiều chuyển biến về thủ tục hành chính xuất, nhập khẩu

Báo cáo Mức độ hài lòng của doanh nghiệp trong việc thực hiện thủ tục hành chính (TTHC) xuất, nhập khẩu mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt nam (VCCI) vừa công bố cho thấy nhiều chuyển biến tích cực trong nỗ lực cải cách thủ tục lĩnh vực này. Tuy nhiên, vẫn có nhiều kiến nghị cho rằng cần chuyển hẳn sang việc giải quyết thủ tục theo phương thức trực tuyến, đồng thời cải thiện thủ tục kiểm tra chuyên ngành, nâng cao hiệu quả công tác giải đáp vướng mắc, khó khăn cho doanh nghiệp thời gian tới.

Thủ tục hành chính về xuất, nhập khẩu đã có những chuyển biến tích cực trong thời gian qua

Doanh nghiệp ngày càng hài lòng hơn

Với mẫu số khảo sát 3.657 doanh nghiệp, báo cáo cho thấy gần 80% doanh nghiệp hài lòng với thông tin cung cấp trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Hải quan. Các kênh thông tin Cổng thông tin điện tử của các Cục Hải quan tỉnh/thành phố và Cổng thông tin thương mại quốc gia cũng đạt được tỷ lệ hài lòng của doanh nghiệp trên 70%. Chỉ khoảng 38% doanh nghiệp còn gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình tìm hiểu thông tin TTHC xuất, nhập khẩu, giảm mạnh so với tỷ lệ 54% của năm 2015.

Báo cáo cũng cho thấy có chuyển biến tích cực trong thủ tục khai hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hoá, nộp thuế, hoàn thuế… và giảm bớt chồng chéo, trùng lặp trong kiểm tra sau thông quan, thủ tục xác nhận hàng hoá qua khu vực giám sát, qua hệ thống quản lý hải quan tự động.

Liên quan đến các TTHC hải quan kể trên, 87,2% doanh nghiệp cho rằng sự hỗ trợ của cơ quan hải quan có tính hiệu quả, trong khi khoảng 85,3% đánh giá cơ quan hải quan đã hỗ trợ kịp thời.

Đặc biệt, công tác kiểm tra, quản lý chuyên ngành vốn trước đây có nhiều phàn nàn của các doanh nghiệp thì trong khảo sát 2020 đã ghi nhận những chuyển biến tích cực so với năm 2018.

Cụ thể, doanh nghiệp thuận lợi nhất khi thực hiện các thủ tục của Bộ Công thương (41,6%), tiếp đó là Bộ Khoa học Công nghệ (28,4%). Trong khi đó, doanh nghiệp khó thực hiện nhất với thủ tục thuộc thẩm quyền của Bộ Giao thông - Vận tải (17,1%). Mức độ phổ biến của việc chi trả chi phí ngoài quy định trong quá trình thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu cũng đã giảm bớt.

Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - CIEM) cho rằng, việc áp dụng cơ chế quản lý rủi ro cũng là một điểm sáng của cơ quan hải quan. Việc áp dụng mô hình “doanh nghiệp ưu tiên” cũng là một phương thức quản lý mới, tạo nhiều thuận lợi cho doanh nghiệp.

Theo Tổng cục Hải quan, trong 6 tháng đầu năm 2021, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa đạt 317,66 tỷ USD, tăng 32,5% so với cùng kỳ năm trước. “Những con số trên cho thấy nỗ lực phi thường của các doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh khó khăn đồng thời cũng phản ánh những cố gắng của các bộ, ngành trong công tác cải cách TTHC và tạo thuận lợi cho hoạt động xuất, nhập khẩu của doanh nghiệp, TS. Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định.

Kỳ vọng được giải quyết trực tuyến

Tuy nhiên, Trưởng ban pháp chế VCCI, Đậu Anh Tuấn đã chỉ ra một số hạn chế còn tồn đọng. Đặc biệt là tình trạng quy định hoặc chính sách pháp luật thường xuyên thay đổi còn gây nhiều khó khăn nhất cho doanh nghiệp khi thực hiện các TTHC thông quan khi 24,2% doanh nghiệp từng thực hiện thủ tục kiểm tra hồ sơ và 10,3% doanh nghiệp thực hiện thủ tục kiểm tra thực tế hàng hóa cho biết gặp tình trạng này.

Bà Nguyễn Minh Thảo cũng cho rằng, mặc dù việc cải cách thủ tục kiểm tra chuyên ngành có cải thiện, nhưng chưa triệt để khi chỉ chuyển từ kiểm tra trước thông quan sang sau thông quan và các loại giấy phép vẫn còn rất nhiều, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Hơn nữa, đối với kiểm tra sau thông quan, vì không còn áp lực thông quan hàng hóa nên thời gian vẫn còn kéo dài. Bên cạnh đó, doanh nghiệp còn gặp tương đối nhiều khó khăn khi xác định mã số HS hoặc tuân thủ thủ tục tham vấn xác định trị giá hải quan. Tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn ở giai đoạn trước khi khai hải quan để xác định mã số HS không những không giảm so với kết quả năm 2018 mà còn tăng lên trong năm 2020.

Ông Trần Đức Nghĩa - Giám đốc Công ty TNHH Quốc tế Delta cho biết, doanh nghiệp này mỗi năm thực hiện kê khai khoảng trên 40 nghìn tờ khai xuất, nhập khẩu. Gần 10% nguồn lực trên tổng số 400 nhân viên của công ty đang thực hiện các TTHC, tốn rất nhiều chi phí. Nguyên nhân là do Hải quan điện tử đã được triển khai, song mới chỉ là “nửa vời”, nhiều thủ tục doanh nghiệp vẫn phải đến trực tiếp để làm.

Ngoài ra, khoảng 22,6% doanh nghiệp thẳng thắn thừa nhận đã từng thực hiện hành vi trả chi phí ngoài quy định. Trong khi đó, có 38,6% doanh nghiệp lo ngại có thể bị phân biệt đối xử nếu không trả phí ngoài quy định cho cán bộ giải quyết TTHC.

Từ đó, cộng đồng doanh nghiệp đưa ra khuyến nghị, các cơ quan, bộ, ngành sẽ tiếp tục đơn giản hóa TTHC và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Tăng tính công khai, minh bạch trong thực hiện TTHC hải quan. Cùng với đó là đơn giản hóa các loại chứng từ, hỗ trợ doanh nghiệp nhiều hơn với các thủ tục xác định mã HS và tham vấn xác định trị giá hải quan.

Doanh nghiệp cũng đề xuất áp dụng hồ sơ điện tử triệt để hơn trong tương lai để đa số các thủ tục có thể thực hiện qua mạng internet một cách hoàn toàn chứ không phải vừa làm trên giấy, vừa làm trên mạng như hiện nay. Các Chi cục Hải quan cũng nên có một cơ chế kết nối, chia sẻ chung về lịch sử kiểm tra thực tế hàng hóa của doanh nghiệp để tránh kiểm tra trùng lặp.

Đối với quản lý và kiểm tra chuyên ngành, doanh nghiệp mong muốn cần tiếp tục cắt giảm TTHC trong lĩnh vực này đồng thời cơ quan quản lý, kiểm tra chuyên ngành cần áp dụng đầy đủ, thực chất nguyên tắc quản lý rủi ro để giảm chi phí.

Trước những kỳ vọng từ cộng đồng doanh nghiệp, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Hoàng Việt Cường cho biết, cơ quan hải quan sẽ tập trung cải cách một số nội dung lớn.

Về quản lý rủi ro, cơ quan hải quan đã và đang công khai sự tuân thủ pháp luật của cộng đồng doanh nghiệp, để đảm bảo sự công bằng giữa doanh nghiệp và cơ quan hải quan, hướng tới mục tiêu để cộng đồng doanh nghiệp tự tuân thủ pháp luật.

Về kiểm tra chuyên ngành, ông Cường cho biết cần xem xét lại danh mục kiểm tra chuyên ngành, tháo gỡ việc trùng lặp các mặt hàng kiểm tra gây rào cản cho doanh nghiệp. Ngoài ra, thủ tục giấy tờ, thời gian, chi phí kiểm tra chuyên ngành cũng cần phải xem xét cụ thể ở từng bộ, ngành, để đưa ra cải cách theo hướng hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp.