Nông nghiệp không chỉ là “trụ đỡ” mà cần thể hiện vai trò tiên phong của nền kinh tế

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Cuộc họp có sự tham dự của lãnh đạo, đại diện một số cơ quan Đảng, Quốc hội, các bộ, ngành Trung ương, Hội Nông dân Việt Nam, các hiệp hội, chuyên gia, nhà khoa học, kết nối trực tuyến tới UBND các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Chuyển từ sản xuất sang kinh tế đa giá trị

Theo dự thảo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, sau 3 năm thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, 14/14 chỉ tiêu bảo đảm tiến độ thực hiện mục tiêu đến năm 2030.

Trong đó, 2 chỉ tiêu vượt (tốc độ tăng trưởng GDP ngành; tỷ lệ che phủ rừng); 8 chỉ tiêu có khả năng đạt và vượt (tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp; các chỉ tiêu về xây dựng nông thôn mới; tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội; tỷ lệ che phủ rừng; tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn; đầu tư ngân sách nhà nước cho nông nghiệp, nông thôn); 4 chỉ tiêu cần phấn đấu và có các giải pháp đột phá, hiệu quả để đạt được mục tiêu đến năm 2030 (thu nhập dân cư nông thôn; đào tạo nghề cho lao động nông thôn; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt nông thôn được thu gom, xử lý theo quy định; tốc độ tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ nông thôn).

Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng báo cáo tại cuộc họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Nông nghiệp được cơ cấu lại thực chất, hiệu quả hơn, chuyển biến tích cực theo thế mạnh của vùng, miền và nhu cầu thị trường, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu. Toàn ngành đã chuyển đổi tư duy từ sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, từ phát triển đơn ngành sang hợp tác, phát triển đa ngành, tích hợp đa giá trị; chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng.

Giai đoạn 2021 - 2025, kết quả ứng dụng khoa học và công nghệ vào sản xuất, quản lý đã góp phần tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%. Chuyển đổi số đã được ứng dụng trong mọi lĩnh vực, từ quản lý đến sản xuất, tiêu thụ. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản liên tục đạt mức kỷ lục, 11 mặt hàng có giá trị xuất khẩu trên 1 tỷ USD, trong đó 7 mặt hàng có giá trị xuất khẩu trên 3 tỷ USD…

Những rào cản, nút thắt

Các ý kiến tại cuộc họp cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế trong lĩnh vực "tam nông” chưa khắc phục được triệt để, như: Tăng trưởng nông nghiệp chưa ổn định; chất lượng và khả năng cạnh tranh của một số sản phẩm chưa cao; đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, ứng dụng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ cao chưa nhiều; cơ sở hạ tầng cho phát triển nông nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu; vấn đề ô nhiễm môi trường nông thôn vẫn chưa có chuyển biến rõ rệt.

Một số mục tiêu đến năm 2030 tại Nghị quyết số 19-NQ/TW không còn phù hợp với tình hình bối cảnh hiện nay cần điều chỉnh cho phù hợp để góp phần vào tăng trưởng "2 con số"; thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Những hạn chế, yếu kém nêu trên có nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chủ yếu. Một số cơ chế, chính sách thiếu nguồn lực thực hiện, chưa sát thực tiễn, chậm được sửa đổi, bổ sung nhất là về đất đai, đầu tư, tín dụng, bảo hiểm, tổ chức sản xuất.

Hình thành hệ sinh thái nông nghiệp - công nghệ - tài chính

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát phát biểu - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát cho rằng, bối cảnh mới đặt ra yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội cao hơn rất nhiều, trong đó nông nghiệp và kinh tế nông thôn phải đạt tốc độ tăng trưởng khoảng 10%/năm để cùng cả nước bứt phá trở thành quốc gia phát triển.

Trong khi đó, nguồn lực cho nông nghiệp ngày càng hạn hẹp: Đất nông nghiệp giảm nhanh, lao động nông thôn sụt giảm mạnh và đang già hóa. Vì vậy, con đường duy nhất là dựa vào khoa học công nghệ và chuyển dịch cơ cấu sang sản phẩm, ngành hàng có giá trị và hiệu quả cao hơn.

Nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của nông nghiệp, GS.TS. Trần Đức Viên, Chủ tịch Hội đồng Khoa học (Học viện Nông nghiệp Việt Nam) cho rằng nông nghiệp cần được nhìn nhận như một ngành công nghiệp công nghệ cao. Nhà nước cần có chính sách ưu tiên đầu tư cho chế biến, số hóa và xây dựng vùng nguyên liệu gắn với "lõi đô thị" nhằm hình thành hệ sinh thái nông nghiệp – công nghệ – tài chính.

Một nội dung quan trọng khác là đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nông dân, theo hướng thực hành, gắn công nghệ số và thị trường, hình thành thế hệ "thanh nông tri điền" – nông dân 4.0 làm chủ sản xuất. Doanh nghiệp tư nhân phải là đầu tàu đổi mới nông nghiệp.

Lãnh đạo Hội Nông dân Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam cho rằng nông dân, hợp tác xã phải được đặt ở vị trí trung tâm của phát triển nông nghiệp, nông thôn; cần có chính sách thu hút lao động trẻ, trí thức, sinh viên về nông thôn lập nghiệp.

Đóng góp ý kiến tại cuộc họp, lãnh đạo các địa phương kiến nghị một số giải pháp trọng tâm cho lĩnh vực nông nghiệp: Ổn định giá vật tư, nguyên liệu đầu vào cho sản xuất; hỗ trợ mở rộng thị trường tiêu thụ nông sản; điều chỉnh, bổ sung cơ chế khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, nhất là nông nghiệp công nghệ cao và gắn với kinh tế biển.

Các tỉnh cũng đề xuất chính sách tín dụng thông thoáng, ưu đãi lãi suất để nông dân và hợp tác xã tiếp cận vốn thuận lợi; tăng cường đào tạo nhân lực, chuyển giao tiến bộ khoa học – công nghệ; ban hành cơ chế thu hút, đãi ngộ cán bộ nông nghiệp về cơ sở.

Đồng thời, Trung ương cần ưu tiên bố trí nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, sớm ban hành bộ tiêu chí cụ thể và điều chỉnh phương thức quản lý phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Các đại biểu, chuyên gia phát biểu tại cuộc họp - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Lãnh đạo, đại diện các bộ, ngành kiến nghị nhiều giải pháp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và an sinh xã hội cho nông dân, đồng thời giảm khoảng cách phát triển giữa nông thôn và đô thị; củng cố mạng lưới y tế cơ sở, coi chăm sóc sức khỏe tại tuyến xã là nhiệm vụ then chốt; bổ sung nhiệm vụ bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa, phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao đời sống tinh thần của người dân nông thôn; hoàn thiện chính sách tín dụng, đất đai, khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao và thủy sản...

Phải chỉ ra được vấn đề đột phá, đổi mới

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ các ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với yêu cầu chất lượng cao, phải chỉ ra được vấn đề đột phá, đổi mới.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ các ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với yêu cầu chất lượng cao, phải chỉ ra được vấn đề đột phá, đổi mới - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Báo cáo cần tập trung đánh giá kết quả công tác triển khai nghị quyết, thể chế hóa bằng luật, nghị quyết, nghị định; mức độ hoàn thành của các nhóm chỉ tiêu, nhiệm vụ; những tồn tại, hạn chế và định hướng 2 năm tới trong bối cảnh quốc tế, trong nước có nhiều biến động. Đặc biệt, báo cáo phải phân tích, làm rõ nội dung, chất lượng thể chế, sự phù hợp với giai đoạn mới; đồng thời chỉ rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện.

Phó Thủ tướng lưu ý Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần tận dụng kết quả tổng kết ba chương trình mục tiêu quốc gia (xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi); đồng thời phản ánh được tư duy mới về nông nghiệp "không chỉ là trụ đỡ mà nhiều ngành hàng đã vươn ra thế giới, thể hiện vai trò tiên phong trong nền kinh tế". Bên cạnh đó, báo cáo phải phân tích sâu những biến đổi xã hội ở nông thôn, tác động của đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu lao động, trật tự an toàn xã hội, đạo đức, văn hóa.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh định hướng phát triển nông nghiệp trong thời gian tới là đa mục tiêu, đa giá trị bao gồm công nghiệp, dịch vụ, du lịch, dược liệu, kinh tế carbon, kinh tế xanh, chế biến sâu, phát triển chuỗi giá trị… Nông thôn phải được quy hoạch tổng thể, gắn kết với đô thị, giữ bản sắc văn hóa. Các chính sách cần ưu tiên vùng sâu, vùng xa, gắn phát triển kinh tế với giảm nghèo, bảo vệ môi trường, cung cấp nước sạch, thiết chế văn hóa, đào tạo nhân lực.