Phát triển đô thị thông minh cần tư duy mới và cách tiếp cận đột phá

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu tại hội nghị

Đô thị thông minh mang lại nhiều lợi ích

Ngày 13/8, Bộ Xây dựng phối hợp cùng Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị tổng kết Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025 và định hướng đến năm 2030.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước trong kỷ nguyên Cách mạng công nghiệp 4.0 là kiên định mục tiêu đổi mới mô hình tăng trưởng, chuyển hướng sang phát triển xanh, thông minh và bền vững. Đây là kim chỉ nam dẫn lối cho sự phát triển của đất nước, đặc biệt là trong lĩnh vực đô thị.

Cụ thể hóa tầm nhìn này, năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 950/QĐ-TTg phê duyệt "Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 2018-2025, định hướng đến năm 2030". Quyết định này được xem là dấu mốc lịch sử, mở ra một chương mới cho công cuộc xây dựng các đô thị thông minh tại Việt Nam.

Sau gần 7 năm triển khai, Đề án 950 đã gặt hái những thành quả ban đầu đáng ghi nhận, tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển các đô thị thông minh. Nổi bật là việc xác lập các nội dung cốt lõi phù hợp với bối cảnh Việt Nam, bao gồm quy hoạch đô thị thông minh; xây dựng và quản lý đô thị trên nền tảng công nghệ và cung cấp các tiện ích số cho người dân và doanh nghiệp.

Theo ông Trần Quốc Thái, Cục trưởng Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng), nhiều địa phương đang tích cực triển khai đề án đô thị thông minh một cách linh hoạt, sáng tạo. Những cái tên nổi bật có thể kể đến như Thừa Thiên Huế, Bình Dương, Đà Nẵng, Quảng Ninh và TP. Hồ Chí Minh. Các lĩnh vực được ưu tiên phát triển bao gồm: trung tâm điều hành thông minh (IOC), dữ liệu nền tảng GIS, y tế, giáo dục, giao thông, cấp nước, chiếu sáng và dịch vụ công trực tuyến.

Việc phát triển đô thị thông minh mang lại lợi ích thiết thực cho mọi thành phần xã hội. Người dân được hưởng các tiện ích hiện đại và thông tin minh bạch. Doanh nghiệp có cơ hội đầu tư, kinh doanh hiệu quả hơn nhờ hạ tầng dữ liệu mở và các chính sách khuyến khích đổi mới. Về phía nhà nước, đây là công cụ đắc lực giúp quản lý, điều hành hiệu quả và đưa ra quyết định chính xác hơn.

Ông Đinh Hoàng Long – Cục chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, thời gian qua, nhiều địa phương đã tích cực triển khai các dự án, mang lại những thay đổi lớn cho bộ mặt đô thị và đời sống người dân; các nội dung liên quan đến hạ tầng công nghệ thông tin, tiêu chuẩn quốc gia về đô thị thông minh cũng đã được ban hành…

Theo ông Trương Nguyễn Thiện Nhân, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Huế, chuyển đổi thành công sang đô thị thông minh từ năm 2018. Thành phố Huế đã đạt được nhiều kết quả ấn tượng.thành phố đã lấy người dân làm trung tâm, xây dựng các kênh thông tin chính thống và minh bạch.

Đặc biệt, hệ thống phản ánh hiện trường trên ứng dụng Hue-S đã trở thành cầu nối hiệu quả để người dân đóng góp ý kiến. Đồng thời, chính quyền tạo điều kiện để người dân và doanh nghiệp cùng tham gia, giám sát các hoạt động đô thị, từ đó được thụ hưởng các dịch vụ thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng sống.

Sớm hoàn thiện khung pháp lý

Theo ông Trần Quốc Thái, việc phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều rào cản. Thách thức lớn nhất là thiếu hành lang pháp lý và cơ chế chính sách đồng bộ, do đây là một lĩnh vực còn khá mới mẻ.

Bên cạnh đó, việc thiếu dữ liệu, nguồn nhân lực và nguồn vốn đầu tư lớn cũng là những yếu tố cản trở. Quá trình triển khai còn rời rạc, thiếu sự liên kết giữa các địa phương và các thành phần kinh tế. Điều này khiến việc xây dựng mô hình chính quyền đô thị thông minh gặp nhiều khó khăn và chưa đạt hiệu quả cao.

Ông Đinh Hoàng Long cho rằng, hiện cần một tư duy đổi mới và cách tiếp cận đột phá. Phát triển đô thị thông minh về bản chất là chuyển đổi số trên quy mô đô thị. Trọng tâm không phải là chạy theo công nghệ hay lắp đặt thiết bị, mà là vận hành đô thị hiệu quả hơn dựa trên dữ liệu số, nhằm nâng cao chất lượng sống, tối ưu hóa tài nguyên và phát triển bền vững. Công nghệ chỉ là công cụ, còn mấu chốt nằm ở thể chế, tổ chức và mục tiêu quản trị đô thị.

Do đó, ông Long đề xuất một số nhiệm vụ cấp bách. Trước tiên, Chính phủ cần sớm ban hành Nghị định về quản lý và phát triển đô thị thông minh để tạo khung pháp lý, thống nhất nhận thức và quy định rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan.

Bên cạnh đó, cần triển khai các Trung tâm Điều hành thông minh (IOC) cấp tỉnh theo mô hình nền tảng số quốc gia. Chính phủ nên giao cho các doanh nghiệp công nghệ lớn của Việt Nam làm chủ đạo để tạo sự cạnh tranh về chất lượng. Các địa phương có thể thuê dịch vụ này thay vì tự đầu tư, nhưng nền tảng phải có API mở để chủ động phát triển thêm các ứng dụng theo nhu cầu, tránh tình trạng độc quyền, khép kín. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ ban hành hợp đồng mẫu cho hình thức dịch vụ này.

Cục trưởng Trần Quốc Thái nhận định, trong giai đoạn 2025-2030, phát triển đô thị thông minh sẽ tiếp tục là một xu thế toàn cầu, được thúc đẩy mạnh mẽ bởi tiến bộ khoa học công nghệ, yêu cầu phát triển bền vững và áp lực quản trị đô thị hiện đại. Chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trở thành động lực chính của phát triển kinh tế, xã hội toàn cầu.

Kế thừa các nhiệm vụ, giải pháp tại Đề án 950 và kinh nghiệm thực tế triển khai thực hiện trên cả nước cũng như quốc tế, trong bối cảnh mới, Bộ Xây dựng đề xuất 7 nhóm nhiệm vụ giải pháp chủ yếu cho giai đoạn 2025-2030.

Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật, mô hình kiến trúc dữ liệu và hạ tầng công nghệ. Thứ hai, xây dựng cơ sở dữ liệu đô thị dùng chung, có sự liên thông, chia sẻ giữa các bộ, ngành. Thứ ba, lấy người dân làm trung tâm, cung cấp dịch vụ thiết yếu, khuyến khích người dân tham gia góp ý và giám sát.

Tiếp đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và phổ cập kỹ năng số cho người dân. Thứ năm, đổi mới mô hình quản trị, ứng dụng dữ liệu, công nghệ vào điều hành, xây dựng chính quyền số. Thứ sáu, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và cuối cùng, hợp tác công tư để huy động nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp tham gia phát triển.