Sức sống đặc biệt của tranh cổ động

Một dòng tranh giá trị

Theo ông Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, các họa sĩ vẽ tranh cổ động luôn là người đi đầu phản ánh đời sống xã hội bằng ngôn ngữ đồ họa cô đọng, súc tích, tác động mạnh mẽ đến người xem, khích lệ toàn quân, toàn dân tham gia kháng chiến, thi đua lao động sản xuất để phục vụ cách mạng. Chính vì vậy, những tác phẩm mỹ thuật này không chỉ phản ánh lịch sử hào hùng của dân tộc, mà ý nghĩa của nó còn gắn bó chặt chẽ với thời cuộc, góp phần động viên, khích lệ tinh thần lao động, chiến đấu của nhân dân ta…

Tranh cổ động phòng chống Covid-19 được in cỡ lớn và treo trên nhiều tuyến phố ở Hà Nội

Ngày nay, dù đời sống xã hội cũng như lĩnh vực văn học - nghệ thuật đã có nhiều thay đổi và phát triển vượt bậc, tranh cổ động vẫn luôn giữ giá trị và vai trò xã hội riêng của mình. Có thể thấy, nhiều năm trở lại đây, các triển lãm tranh cổ động chào mừng những sự kiện lớn của dân tộc thường xuyên được ngành văn hóa và hội mỹ thuật từ trung ương đến địa phương tổ chức. Đó là kết quả các cuộc thi, các cuộc vận động sáng tác tranh cổ động chào mừng Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam, mừng năm mới, các ngày kỷ niệm lớn của đất nước như Quốc khánh, Ngày thành lập Đảng, Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Ngày Quốc tế Lao động 1/5, Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh... Cùng với đó, dòng tranh cổ động còn có nhiều tác phẩm lên án tệ nạn ma túy, tuyên truyền người dân thực hiện văn hóa giao thông, bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Trải qua một quá trình đồng hành cùng dân tộc, tranh cổ động đã được nhiều thế hệ họa sĩ nối tiếp nhau tiếp thu, sáng tạo và trở thành thể loại tranh đặc sắc mang phong cách riêng của Việt Nam. Mặc dù được sáng tác thủ công, với công cụ thô sơ, thậm chí trên nền giấy không mấy chất lượng, nhưng với ngôn ngữ tạo hình khỏe khoắn, lối biểu đạt rõ ràng mang đậm tính hình tượng và sự thừa hưởng của màu sắc truyền thống trong tranh dân gian, các họa sĩ đã đưa nghệ thuật tranh cổ động Việt Nam lên tầm cao mới sáng tạo nên những tác phẩm mang giá trị thẩm mỹ cao, biến tranh cổ động thành phương tiện truyền tải thông tin rất hữu ích...

Đến cuộc chiến chống “giặc Covid-19”

Theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, trong bối cảnh vừa qua cả nước căng mình đẩy lùi đại dịch Covid-19, những bức tranh cổ động đã được các nghệ sĩ chuyên và không chuyên trên cả nước thực hiện, có tác dụng khơi dậy lòng tự hào dân tộc, góp phần động viên, khích lệ tinh thần lao động, chiến đấu của nhân dân. Những bức tranh cổ động ra đời trong thời gian gần đây với thông điệp đẩy lùi đại dịch Covid-19 đã tiếp nối ý nghĩa của dòng tranh đặc biệt này trong việc cổ vũ tinh thần đoàn kết, kết nối sức mạnh cộng đồng trong những thời điểm khó khăn.

Có thể kể đến 103 tác phẩm của 23 họa sĩ trên cả nước vẽ theo cuộc vận động sáng tác phòng, chống dịch Covid-19 do Cục Văn hóa cơ sở (Bộ VH-TT&DL) tổ chức. Những tác phẩm này đều thể hiện những thông điệp rõ ràng, gần gũi về việc nâng cao ý thức, chung tay đẩy lùi dịch bệnh như: Rửa tay đúng cách, thường xuyên; Đeo khẩu trang khi ra đường hoặc đến chỗ đông người; Tránh tập trung đông người để tránh nguy cơ lây nhiễm; Khi nghi nhiễm Covid-19 cần thực hiện cách ly ngay và thông báo cho cơ quan y tế địa phương... Bên cạnh đó, nhiều bức tranh cũng chuyển tải đến công chúng thông điệp về cách ứng xử, việc chọn lọc khi tiếp nhận thông tin, tránh tâm lý hoang mang trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh.

Họa sĩ Trương Minh Dự có bức tranh Covid-19 - Tuyến đầu với bút pháp hiện đại, sử dụng gam màu chủ đạo là sắc đen xám lẫn xanh lam, tạo một không gian mờ ảo. Đó chính là phông nền, làm nổi bật hình ảnh màu trắng của những người chiến sĩ chống dịch và một vài chấm đỏ thể hiện ý tưởng mà tác giả gọi là “giọt máu và sự sống”. Họa sĩ nhí Nguyễn Đới Chung Anh (học sinh lớp 4, tại Hà Nội) có nhiều bức tranh xoay quanh đại dịch Covid-19 như phun thuốc dịch khử trùng, y bác sĩ đang nghiên cứu vắc-xin chống dịch bệnh... đã được các cơ quan truyền thông quốc tế đưa tin.

Đặc biệt, trên tờ báo “Mùa xuân nước Nga” vừa đăng tải bài viết của tác giả Grigory Trofimchuk - Chủ tịch Hội đồng Chuyên gia Quỹ Nghiên cứu Á - Âu của Nga. Ông Grigory Trofimchuk đã đến Hà Nội và ông quan sát, dọc theo những con đường ở Thủ đô của Việt Nam, bên ngoài các trường học, khu chung cư, những tường rào cơ quan, công viên… ông đều nhìn thấy những bức tranh cổ động. Tất cả được treo một cách đơn giản, gần gũi và với nội dung được trình bày một cách giản dị, song lại tạo ra một bầu không khí hạnh phúc lạ thường.

Những bức tranh cổ động trong cuộc chiến chống Covid-19 tại Việt Nam thật sự đi vào lòng người, làm cho người dân thấy rõ sự quan trọng của những việc tưởng như bình thường gồm rửa tay, đeo khẩu trang nơi cộng cộng, tuân thủ giãn cách xã hội… Tất cả những việc làm nhỏ bé ấy đều thể hiện lòng yêu nước, thể hiện sự quan tâm, bảo vệ mình, bảo vệ người thân và cộng đồng.