Thị trường trái phiếu phát triển lành mạnh

Ông Nguyễn Quang Thuân - Chủ tịch FiinGroup và Tổng Giám đốc FiinRatings

Theo Công ty Cổ phần FiinRatings (FiinRatings), hoạt động phát hành trái phiếu gần như đi ngang trong giai đoạn từ năm 2022 đến quý III/2023, quy mô thị trường trái phiếu đã thu hẹp đáng kể.

Áp lực trả nợ đối với doanh nghiệp vẫn rất lớn trong giai đoạn tới. Số lượng doanh nghiệp chậm trả nghĩa vụ với trái phiếu và cơ cấu lại lịch trả nợ tiếp tục gia tăng, giá trị trái phiếu đến hạn trong năm 2024 vẫn rất đáng kể.

Về nguyên nhân, theo FiinRatings, chất lượng lợi nhuận suy giảm ở hầu hết các ngành nghề ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp bất động sản.

Ông Lê Hồng Khang - Giám đốc phân tích FiinRatings, cho biết thị trường năm 2023 tiếp nối sự trầm lắng năm 2022, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp tương đối nhỏ giọt, giá trị phát hành trái phiếu trên thị trường sơ cấp đạt 140.000 tỷ đồng, đa phần là riêng lẻ chiếm hơn 90% thị trường. Hiện khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư thay đổi cũng như nhu cầu vốn doanh nghiệp suy giảm đi nhiều so với thời gian trước.

"Việc khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp giảm như thế là điều dễ hiểu. Giữa bối cảnh như vậy thì giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp 140.000 tỷ đồng tính đến thời điểm hiện tại là tương đối khích lệ", ông Khang cho biết.

Theo ông Khang: "Năm 2024 áp lực trả nợ vẫn còn rất cao và chúng tôi cho rằng áp lực không kém năm 2023, đặc biệt một số ngành nghề như bất động sản, khối lượng trái phiếu đến hạn chiếm 50% khối lượng thị trường. Đây là thách thức không nhỏ đối với ngành bất động sản và các ngành hàng có liên quan rất cao như thi công xây dựng, vật liệu xây dựng cũng sẽ chịu tác động".

Theo FiinRatings, tính đến tháng 6/2023 khối lượng trái phiếu chậm thanh toán chiếm khoảng 27%, con số này dự báo có thể tăng tiếp trong thời gian tới khi mà cái thời điểm đáo hạn đến gần.

Tuy nhiên, 65% trái phiếu chậm trả đã đạt được thỏa thuận đối với các nhà đầu tư liên quan đến cái việc tái cấu trúc cũng như gia hạn thời gian thanh toán, đây là dấu hiệu tích cực.

"Chúng tôi cho rằng, điều này cho thấy tất cả các thành viên trong thị trường đã ngồi lại với nhau tìm kiếm các giải pháp để xử lý vấn đề mà làm sao để hài hòa giữa lợi ích và rủi ri cho các bên, tránh cái sự đổ vỡ dây chuyền không đáng có, gây thiệt hại, đặc biệt là đến nhà đầu tư", ông Khang chia sẻ.

Theo ông Nguyễn Quang Thuân - Chủ tịch FiinGroup và Tổng Giám đốc FiinRatings, việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp phần lớn là tổ chức mua lại, do các doanh nghiệp không tái cấu trúc được.

"Khi doanh nghiệp gặp khó khăn ông nào giãn hoãn được thì đã giãn hoãn rồi còn ông nào không giãn hoãn được, ông nào mà nhà đầu tư không cho giãn hoãn thì một số tổ chức khác mua lại", ông Thuân chia sẻ.

Việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường là một quá trình tiếp diễn. Theo Thuân việc phát hành trên là lành mạnh. Vấn đề là doanh nghiệp minh bạch thế nào, kê khai thông tin ra sao. Còn việc phát hành mới có bền hay không thì cần phải có thời gian.

"Tóm lại 140.000 tỷ đồng trái phiếu phát hành 8 tháng 2023 là dấu hiệu tốt. Còn trong đấy bản chất như thế nào, cấu trúc giao dịch hay tổ chức giao dịch thế nào thì phần lớn là giao dịch cấu trúc và góp phần "hạ cánh mềm" cho doanh nghiệp", ông Thuân nói.

Trả lời câu hỏi về việc phát trái phiếu doanh nghiệp với lãi suất tầm 12 - 15% trong khi lãi suất ngân hàng khoảng 6-9% thì đây có phải là một biểu hiện bất thường của thị trường hay không?

Bà Trịnh Quỳnh Giao - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Quản lý quỹ PVI (PVIAM) cho biết, trong đầu tư rủi ro cao thì lợi nhuận cao. Lãi suất trái phiếu phụ thuộc nhiều yếu tố, rủi ro và sức khỏe tài chính tổ chức phát hành, ngành nghề và thanh khoản.

Có thể tổ chức doanh nghiệp lúc đó cũng tốt nhưng họ cần khoản tiền cho một dự án bắt buộc thì sẽ phụ thuộc vào thương thảo mỗi các bên với nhau. Vấn đề lãi suất tại một thời điểm không phản ánh quá nhiều tổng thể sức khỏe của thị trường.

"Ngoài ra, trong lô trái phiếu còn có bảo lãnh thanh toán ngân hàng, tài sản bảo đảm tất cả những yếu tố này sẽ hình thành lãi suất trái phiếu như thế nào. Với doanh nghiệp bất động sản, nếu họ huy động trái phiếu lãi suất 15% nhưng dự án họ kiếm lợi nhuận 30% thì lãi suất đó không cao, thậm chí huy động 20% là chuyện bình thường. Tôi cho rằng nó không mang tính tổng thể", bà Giao cho hay.

Với lãi suất trái phiếu ngân hàng, thông thường các ngân hàng chịu nhiều quản trị rủi ro của Ngân hàng Nhà nước nên khả năng mất vốn đầu tư vào trái phiếu ngân hàng thấp, do đó rủi ro thấp nên lãi suất cũng chỉ 5-7% như vậy. "Tôi nghĩ rằng thị trường và dòng tiền thông minh, có định giá và logic của nó", bà Giao nói.

Theo ông Thuân, đối với trái phiếu phải chấp nhập 1 đường cong lãi suất tùy theo chất lượng tín dụng của họ. Thực tế trên thị trường không nên đánh đồng việc lãi suất cao là tốt hay không tốt.

Tôi cho rằng lãi suất 12-15% cao, nhưng minh bạch thế nào, nhà đầu tư ra làm sao mới là vấn đề quan trọng. Trái phiếu doanh nghiệp lãi suất bình quân quý I/2023 là 9% có lô 14% do doanh nghiệp họ tự chào và có giao dịch thành công. Đó là thực tế thị trường không nên đánh đồng là lãi suất cao là tốt hay không tốt.

Ông Lê Hồng Khang - Giám đốc phân tích FiinRating cho hay, lâu nay khi mọi người đọc thông tin thường xem ai phát hành quan trọng hơn là mục đích phát hành là gì, nhiều khi doanh nghiệp làm ngành này nhưng phát hành làm ngành khác thì nhà đầu tư đòi hỏi lãi suất cao 15% là bình thường.

Ông Khang hy vọng rằng với sự nỗ lực, quyết liệt của cũng như Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất cho vay cũng như các hành động tháo gỡ các vướng mắc pháp lý của ngành bất động sản cũng như các chỉ đạo liên quan đến Quy hoạch Điện VIII sẽ giúp cho thị trường có thêm nhiều hơn tín hiệu hồi phục trong thời gian tới.