Thông tư 15: Cơ sở nâng cao chất lượng thông tin tín dụng ngành Ngân hàng

Thưa ông, vừa qua Thống đốc NHNN Việt Nam đã ban hành Thông tư 15/2023/TT-NHNN quy định về hoạt động TTTD của NHNN Việt Nam và Quyết định 573/QĐ-NHNN ngày 29/3/2024 về Hệ thống chỉ tiêu TTTD. Ông vui lòng nêu sơ lược về những điểm mới của các văn bản trên? Ông đánh giá như thế nào về những điểm mới này?

Ông Cao Văn Bình - Tổng Giám đốc Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam

Như chúng ta đã biết, ngày 05/12/2023, Thống đốc NHNN đã ký ban hành Thông tư số 15/2023/TT-NHNN quy định về hoạt động TTTD của NHNN Việt Nam (Thông tư 15), có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 thay thế Thông tư số 03/2013/TT-NHNN ngày 28/01/2013 (Thông tư 03). Tiếp theo đó ngày 29/3/2024, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định số 573/QĐ-NHNN về Hệ thống chỉ tiêu TTTD (Quyết định 573).

Thông tư 15 và Quyết định 573 được xây dựng trên cơ sở khắc phục các hạn chế của Thông tư 03. Từ đó hoàn thiện các quy định về nguồn thu thập dữ liệu, hệ thống chỉ tiêu TTTD để phát triển cơ sở dữ liệu phục vụ cho các nhu cầu mới trong quản lý của NHNN và quản trị rủi ro của TCTD. Hoàn thiện các quy định về đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin cho khách hàng vay; hoàn thiện quy định về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia hoạt động TTTD. Đồng thời tăng cường tính minh bạch của thông tin và khả năng tiếp cận tín dụng của người dân và doanh nghiệp.

Một số điểm mới chính của 02 văn bản như:

Thứ nhất, hoàn thiện các quy định liên quan đến Hệ thống chỉ tiêu TTTD.

Thực tế quá trình triển khai hoạt động TTTD cho thấy còn một số bất cập liên quan đến phạm vi yêu cầu và báo cáo TTTD, chưa có sự thống nhất về chỉ tiêu thống kê giữa Thông tư 03 và báo cáo thống kê của NHNN, làm tăng yêu cầu báo cáo của TCTD về khách hàng và nhóm các khách hàng liên quan. Để khắc phục những tồn tại đó, các chỉ tiêu TTTD tại Thông tư 15 và Quyết định 573 đã được điều chỉnh bổ sung, tăng thêm 136 chỉ tiêu so với Thông tư 03 và được phân chia đồng nhất thành 09 nhóm chỉ tiêu, trong đó thêm mới 03 nhóm chỉ tiêu gồm: Thông tin người có liên quan của khách hàng vay; Thông tin về hoạt động xử lý nợ xấu nội bảng và Thông tin về mua bán nợ xấu tại VAMC. Đồng thời bổ sung, chỉnh sửa các nhóm chỉ tiêu còn lại, đảm bảo tính bao quát, phản ánh đầy đủ các thông tin phát sinh trong quan hệ tín dụng của khách hàng với TCTD. Đặc biệt, để tạo sự linh hoạt khi cần bổ sung/chỉnh sửa nếu có sự thay đổi nghiệp vụ của ngành hoặc yêu cầu bổ sung thông tin phục vụ quản lý nhà nước của NHNN, Hệ thống chỉ tiêu TTTD được quy định ban hành theo Quyết định của Thống đốc NHNN trong từng thời kỳ.

Thứ hai, bổ sung các quy định về đối tượng áp dụng và thu thập thông tin.

Với mục tiêu hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động TTTD, Thông tư 15 đã bổ sung thêm đối tượng áp dụng là Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng (VAMC) và tổ chức tự nguyện, đồng thời hoàn thiện các quy định cụ thể về quyền và nghĩa vụ, loại dữ liệu báo cáo, tần suất báo cáo thông tin cho CIC…

Các khái niệm liên quan đến hoạt động TTTD cũng được chỉnh sửa, bổ sung phù hợp, bám sát cơ sở khái niệm về TTTD “là tập hợp các dữ liệu liên quan đến khoản cấp tín dụng của khách hàng vay tại TCTD, khoản nợ của khách hàng vay do tổ chức tự nguyện tham gia hoạt động TTTD quản lý”, để đảm bảo bao quát hết thông tin thu thập từ khách hàng vay của Tổ chức tự nguyện.

Ngoài ra, Thông tư 15 cũng bổ sung thêm quy định về các nguồn thông tin CIC được phép thu thập được quy định tại Điều 8 của Thông tư 15. Theo đó, bên cạnh các nguồn thông tin trong ngành, CIC được phép thu thập từ các nguồn thông tin khác như các cơ quan quản lý nhà nước, các nguồn thông tin hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Thứ ba, tăng cường các quy định về bảo mật, an toàn, an ninh trong lĩnh vực TTTD.

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ về công nghệ thông tin, nhiều công cụ khai thác thông tin mạnh được đưa vào sử dụng có khả năng gây mất an toàn an ninh dữ liệu. Vì vậy để bảo vệ quyền và lợi ích của khách hàng vay, Thông tư 15 đã bổ sung đồng bộ các quy định về để đảm bảo bảo mật, an toàn, an ninh như: quy định cần có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu khi TCTN cung cấp TTTD của khách hàng vay về CIC tại Điều 17 về Quyền và nghĩa vụ của TCTN; điều chỉnh nội dung tại Điều 5 Nguyên tắc hoạt động TTTD để phù hợp quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP và đảm bảo chính xác, trung thực, đầy đủ, kịp thời đối với TTTD cung cấp cho CIC; bổ sung thêm Điều 6 quy định cụ thể về “An toàn, bảo mật TTTD” để các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm chú trọng, nâng cao việc bảo đảm an toàn hoạt động thông tin mạng, tránh việc làm lộ, lọt, cung cấp, khai thác thông tin trái phép, sai đối tượng, sai mục đích; bổ sung quy định cụ thể hơn về các trường hợp vi phạm quy định về nguyên tắc, an toàn bảo mật thông tin và các hành vi bị cấm của hoạt động TTTD sẽ bị tạm dừng quyền khai thác dịch vụ tại Điều 12.

Thứ tư, hoàn thiện các quy định về cung cấp thông tin cho khách hàng vay.

Thông tư 15 đã điều chỉnh khái niệm Thông tin tiêu cực về khách hàng vay, bỏ nội dung “các hành vi vi phạm pháp luật, bị khởi kiện, bị khởi tố”, chỉ căn cứ theo các bản án, quyết định của Toà án đã có hiệu lực pháp luật để đảm bảo quyền lợi của khách hàng vay. Đồng thời các nhóm chỉ tiêu thông tin khách hàng vay được phép khai thác cũng được bổ sung phù hợp với quy định của các nhóm chỉ tiêu CIC thu thập từ các TCTD, tổ chức tự nguyện, đảm bảo phản ánh đầy đủ thông tin về nghĩa vụ trả nợ để khách hàng vay có cơ sở xem xét, đối chiếu, sử dụng thông tin của bản thân.

Thứ năm, chỉnh sửa các quy định về điều chỉnh dữ liệu sai sót.

Việc khai thác và sử dụng TTTD có hiệu quả phụ thuộc rất nhiều vào tính chính xác và kịp thời của dữ liệu, vì vậy trên cơ sở các quy định về điều chỉnh dữ liệu sai sót và giải quyết khiếu nại tại Thông tư 03 và thực tiễn thực hiện tại các TCTD, Thông tư 15 đã điều chỉnh theo hướng: tăng thời gian TCTD, TCTN gửi lại thông tin cho CIC (từ 01 ngày lên 03 ngày) nếu có sai sót để tạo điều kiện cho các đơn vị có thời gian rà soát, chỉnh sửa chính xác; bổ sung phương thức xác nhận dữ liệu điều chỉnh bằng phương thức điện tử của người có thẩm quyền để tạo sự linh hoạt cho TCTD; bổ sung thêm một điều khoản về thời hạn CIC phải chỉnh sửa lại dữ liệu (trong vòng 03 ngày) nếu do lỗi tác nghiệp của CIC để tăng trách nhiệm của CIC trong quá trình xử lý dữ liệu, đảm bảo thông tin được cập nhật liên tục, chính xác.

Với những thay đổi trên, Thông tư và Quyết định Hệ chỉ tiêu sẽ tác động thế nào tới hoạt động TTTD của CIC và hoạt động của các TCTD khi được áp dụng, thưa ông?

Thông tư 15 và Quyết định 573 được đánh giá sẽ góp phần củng cố các quy định về hoạt động TTTD của NHNN, quy định chặt chẽ, cụ thể vai trò trung tâm của NHNN (đầu mối là CIC) và trách nhiệm, nghĩa vụ của từng đối tượng tham gia, tạo điều kiện để hoạt động TTTD ngày càng đóng vai trò quan trọng, là một trong những trụ cột hỗ trợ ngành Ngân hàng hoạt động an toàn, hiệu quả. Đồng thời, như tôi đã chia sẻ ở trên, Thông tư 15 và Quyết định 573 là tiền đề quan trọng để CIC có căn cứ mở rộng dữ liệu đầu vào (các chỉ tiêu TTTD, nguồn báo cáo thông tin), từ đó nghiên cứu, phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới, cải thiện chất lượng dữ liệu nhằm phục vụ tốt hơn nhu cầu sử dụng của NHNN, các cơ quan quản lý nhà nước, các TCTD và các chủ thể khác trong hệ thống.

Về phía các TCTD, để đáp ứng kịp thời các yêu cầu mới về Hệ thống chỉ tiêu TTTD theo thời hạn và tần suất báo cáo dữ liệu được quy định tại Thông tư 15 và Quyết định ban hành Hệ thống chỉ tiêu TTTD, các TCTD cần khẩn trương rà soát nghiên cứu hệ thống chỉ tiêu TTTD mới, chuẩn bị cơ sở dữ liệu, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, phối hợp với CIC triển khai các chương trình kiểm thử để hoàn thiện chương trình báo cáo, sẵn sàng thực hiện khi Thông tư 15 có hiệu lực.

Ngoài ra, các TCTD cũng phải chú trọng công tác hoàn thiện cơ sở hạ tầng thông tin, các quy định nội bộ về quản lý hệ thống để đảm bảo tuân thủ các quy định mới tại Thông tư 15 về bảo mật, an toàn, an ninh trong lĩnh vực TTTD, thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ có liên quan, đáp ứng các nguyên tắc trong hoạt động TTTD.

Xin ông vui lòng chia sẻ kế hoạch để phổ biến Thông tư mới tới các TCTD, đặc biệt là hướng dẫn việc báo cáo TTTD?

Hiện tại, Thông tư 15 đã được đăng công báo, công bố rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đồng thời, Quyết định 573/QĐ-NHNN ngày 29/3/2024 ban hành hệ thống chỉ tiêu TTTD cũng đã được công bố, gửi đến các TCTD và các đơn vị liên quan ngay sau khi Thống đốc NHNN ký ban hành.

Để tạo điều kiện hướng dẫn các TCTD triển khai Thông tư và Quyết định chỉ tiêu hiệu quả, CIC sẽ phối hợp với Cơ quan Thanh tra giám sát để tổ chức 02 hội nghị tập huấn, hướng dẫn báo cáo TTTD tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, dự kiến tổ chức trong tháng 4/2024. Đối với các Quỹ tín dụng nhân dân, chúng tôi dự kiến tổ chức từ 08 đến 10 hội nghị, phân thành các cụm tỉnh thành, tổ chức trong quý II và quý III năm 2024.

Về phía nội bộ, CIC đã và đang chuẩn bị những gì để triển khai hoạt động TTTD tại CIC khi Thông tư 15 có hiệu lực?

Như tôi đã chia sẻ ở trên, các công tác triển khai Thông tư 15 và Quyết định 573 đã được CIC bắt tay chuẩn bị thực hiện các công việc có liên quan từ năm 2023. Một số công việc có thể kể đến như sau:

Một là, chuẩn bị đầu tư Dự án xây dựng Hệ thống ứng dụng nghiệp vụ lõi từ đầu năm 2023, đang nỗ lực đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, đảm bảo đáp ứng đồng bộ các thay đổi tại Thông tư 15 và Quyết định 573.

Hai là, đã hoàn thành việc xây dựng các phần mềm chuyển tiếp để sẵn sàng tiếp nhận và xử lý dữ liệu theo quy định mới từ ngày 01/01/2025, đồng thời hỗ trợ việc thu thập, xử lý dữ liệu, cung cấp sản phẩm/dịch vụ của CIC, đảm bảo hoạt động TTTD diễn ra bình thường, thông suốt ngay thời gian đầu triển khai Thông tư và Quyết định mới.

Ba là, có kế hoạch đào tạo nội bộ cho cán bộ CIC và kế hoạch triển khai để đảm bảo chất lượng tốt nhất cho các hội nghị tập huấn sắp tới cho TCTD và Quỹ tín dụng nhân dân.

Bốn là, thiết lập kênh hỗ trợ trực tuyến và phân công cán bộ tham gia để kịp thời hướng dẫn, hỗ trợ TCTD xử lý các vướng mắc trong quá trình triển khai.

Trân trọng cảm ơn ông về buổi trò chuyện này!