Tìm lời giải cho cuộc khủng hoảng tiêm chủng dịch vụ

Những ngày qua, tại nhiều địa phương trong cả nước, đặc biệt là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đã chứng kiến một cuộc khủng hoảng trong việc đưa trẻ đi tiêm chủng dịch vụ. Dư luận đã dấy lên tranh luận về lý do hàng ngàn phụ huynh vất vả tìm một liều văcxin dịch vụ cũng như mối lo bùng phát dịch nếu nhiều trẻ không được chích ngừa vẫn nóng trên nhiều trang mạng xã hội. Hãy bình tâm để đi tìm lời giải thấu đáo cho cuộc khủng hoảng tiêm chủng này.

Phụ huynh khổ sở trong việc tiêm chủng cho con

Nhiều ca tử vong liên tiếp khi tiêm văcxin Quinvaxem trong thời gian qua khiến nhiều người lo ngại về tính an toàn của loại văcxin này. Liên quan đến trường hợp trẻ tử vong sau tiêm, bản thân các nhà quản lý y tế cũng chưa đưa ra được những lời giải thích thỏa đáng mà chỉ hứa hẹn sẽ xác định nguyên nhân tử vong với những trường hợp cụ thể và cuối cùng chỉ kết luận chung nghi ngờ là do sốc phản vệ.

Bên cạnh đó, hàng loạt vấn đề về quy trình tiêm chủng cùng với việc nghi ngờ về chất lượng vắc-xin, quy trình bảo quản, sản xuất... đã khiến cho người dân lo ngại, thậm chí nhiều bậc cha mẹ còn hình thành tâm lý tiêm vắc-xin “miễn phí” thì chất lượng không thể đòi hỏi tốt hơn và không ít gia đình đã chuyển sang tiêm vắc-xin dịch vụ. Chính tâm lý này đã gây nên tình trạng quá tải trong việc tiêm chủng dịch vụ.

Nói về tình trạng quá tải trong việc tiêm chủng dịch vụ vừa qua, ông Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho rằng, tình trạng thiếu văcxin thời gian qua chủ yếu ở 2 văcxin 5 trong 1 và 6 trong 1 dịch vụ.

Ông Phu khẳng định, 1 năm có 4,5 triệu mũi Quinvaxem được sử dụng trong tiêm chủng mở rộng, đảm bảo cung cấp đủ văcxin 5 trong 1 có thành phần tương đương 5 trong 1 dịch vụ. Theo ông Phu, vì văcxin Quinvaxem có thành phần ho gà toàn tế bào nên hay gây phản ứng sốt, sưng đau sau tiêm khiến tâm lý của các phụ huynh nhiều khi lo lắng thái quá. Tiêm Quinvaxem là tốt chứ không phải không tốt vì có sự miễn dịch rất cao. Bộ Y tế cũng khuyến cáo, nếu tiêm không đủ mũi mà hết văcxin dịch vụ thì các bậc phụ huynh có thể cho con em mình tiêm Quinvaxem.

Song song đó, Bộ Y tế cũng yêu cầu các cơ sở tiêm chủng trong khi tiêm phải đảm bảo khám sàng lọc kỹ cho trẻ. Các cơ sở phải mở thêm bàn tiêm và bàn tư vấn và tiếp tục duy trì tiêm Quinvaxem miễn phí song song với tiêm văcxin dịch vụ.

Cần phải nhận thức rằng, các trường hợp tử vong sau tiêm chủng ở trẻ em có rất nhiều nguyên nhân. Thứ nhất là tử vong do trùng lặp ngẫu nhiên với bệnh lý của trẻ. Không liên quan đến tiêm văcxin, mỗi ngày tại Việt Nam có 70 trẻ dưới 1 tuổi tử vong không rõ nguyên nhân. Tỷ lệ phản ứng sau tiêm Quinvaxem ở Việt Nam là 4,5 ca/1 triệu liều sử dụng, trong khi khuyến cáo của nhà sản xuất và Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là 20 ca phản ứng trong một triệu liều sử dụng.

Quan điểm của các chuyên gia y tế là không thể cứ có tai biến nặng là thay văcxin. Loại văcxin nào cũng có tỷ lệ phản ứng nhất định và không ai dám khẳng định rằng thay văcxin thì sẽ không có tử vong. Văcxin Quinvaxem có thành phần toàn tế bào nên gây ra các phản ứng như sốt, sưng, đau, thậm chí tím tái nhiều hơn văcxin vô bào. Tuy nhiên WHO khẳng định tỷ lệ phản ứng nặng và gây tử vong của 2 loại văcxin này là tương đương. Cơ quan này cũng đánh giá văcxin toàn tế bào đáp ứng miễn dịch tốt hơn loại vô bào.

Hiện nay ở Việt Nam khoảng 30 tỉnh báo cáo về Bộ Y tế là đạt yêu cầu quy trình bảo quản, nhân sự tiêm chủng, tuy nhiên nhiều nơi còn sai sót như tủ lạnh bảo quản văcxin hay nhiệt kế theo dõi hỏng, nhân viên chưa nắm vững cấp cứu khi có sốc phản vệ... cần phải khắc phục và loại trừ những rủi ro trong quá trình tiêm chủng do sự tắc trách của con người.

Việt Nam hiện đang hướng tới sử dụng các văcxin thế hệ mới nhưng cần tính toán thời điểm, điều kiện kinh tế - xã hội, quan trọng là căn cứ vào tình hình dịch tễ hiện tại để có chỉ định cho phù hợp. Giá cả là một vấn đề nhưng không phải tất cả. Không phải cứ văcxin toàn tế bào - thế hệ cũ là có hại. Chính thế hệ văcxin đó đã được sử dụng tại Việt Nam hơn 25 năm qua và đem lại nhiều thành tựu to lớn. Các bệnh viện trước đây la liệt những trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm như sởi, bại liệt, bạch hầu nhưng nhiều năm nay hầu như không còn.

Việc xảy ra tình trạng lộn xộn, khủng hoảng tiêm chủng dịch vụ vừa qua là bài học lớn cho các nhà quản lý y tế Việt Nam, nhưng quan trọng, hơn ai hết các bậc phụ huynh cần trang bị cho mình những kiến thức cơ bản trong việc đưa con đi tiêm chủng, tránh tình trạng tâm lý đám đông, lo lắng thái quá mà ảnh hưởng đến việc tiêm phòng và sức khỏe của trẻ.