Vì sao Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam xin về lại Bộ Giao thông Vận tải?

Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (ĐSVN), thời điểm trước khi Tổng Công ty ĐSVN chưa chuyển về Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, việc giao dự toán ngân sách hàng năm được Bộ Giao thông Vận tải giao về trước tháng 12.

Sau khi được giao dự toán, Tổng Công ty ĐSVN sẽ thực hiện đặt hàng dịch vụ công ích với 20 công ty trực thuộc để thực hiện đảm bảo an toàn chạy tàu (gồm: tuần đường, gác chắn, duy tu, bảo trì, sửa chữa nhỏ…).

Tuy nhiên, ông Vũ Anh Minh cho biết, sau khi Tổng Công ty ĐSVN chuyển về Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước, Bộ Giao thông Vận tải không thể thực hiện việc giao dự toán ngân sách theo cơ chế như trên do vướng Điều 49, Luật Ngân sách Nhà nước về phân bổ và giao dự toán ngân sách nhà nước.

Sau khi được Chính phủ, Uỷ ban nhân dân giao dự toán ngân sách, các đơn vị dự toán cấp I ở trung ương và địa phương thực hiện phân bổ và giao dự toán ngân sách cho các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc và đơn vị thuộc ngân sách cấp dưới.

Từ ngày 1/1/2020, 20 doanh nghiệp công ích thuộc Tổng Công ty ĐSVN đang thực hiện dịch vụ công ích mà không được ký kết hợp đồng. Việc này tiềm ẩn rủi ro an toàn chạy tàu rất lớn.

Do đó, mặc dù không đúng, nhưng Tổng Công ty vẫn phải chỉ đạo 20 doanh nghiệp này tiếp tục thực hiện các dịch vụ công ích đang làm để đảm bảo an toàn chạy tàu.

“Chúng tôi hiểu rằng việc này không thể kéo dài lâu. Vì hiện nay các đơn vị đều báo cáo lên là không có nguồn để chi trả tiền lương cho công nhân, có những đoạn ray hỏng không có tiền mua vật tư”, ông Vũ Anh Minh chia sẻ.

Theo ông Minh, trung bình mỗi tháng các doanh nghiệp công ích đang phải bỏ ra khoảng 200 tỷ đồng cho việc đảm bảo an toàn chạy tàu.

“Nếu như trong quý 1/2020, Tổng Công ty ĐSVN tiếp tục không được giao dự toán ngân sách, chúng tôi buộc phải báo cáo lên Chính phủ dừng chạy tàu vì không đảm bảo an toàn”, ông Minh nói.

Tổng Công ty ĐSVN là doanh nghiệp thực hiện một phần sản phẩm công ích vì nhận nhiệm vụ quản lý và khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt của Nhà nước (không tính vốn doanh nghiệp), chạy tàu dân sinh phục vụ xã hội.

Khi chuyển về Ủy ban quản lý vốn Nhà nước thì Tổng Công ty ĐSVN vẫn được giao nhiệm vụ vận hành, khai thác toàn bộ hệ thống kết cấu hạ tầng đường sắt hiện hữu. Nhưng, kết cấu hạ tầng đường sắt lại thuộc sự quản lý của Bộ Giao thông Vận tải.

Việc thành lập Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, nhằm tách bạch việc quản lý nhà nước ra khỏi chức năng chủ sở hữu vốn nhà nước tại các doanh nghiệp.

Tuy nhiên, tình trạng Bộ Giao thông Vận tải vướng luật Ngân sách dẫn đến không thể giao dự toán ngân sách năm 2020 cho Tổng Công ty ĐSVN thực hiện dịch vụ công ích hàng năm là một trong những khó khăn doanh nghiệp đang gặp phải. Nghị định số 131/2018/NĐ-CP của Chính phủ Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chưa “phủ” được hết những khó khăn này.

Ông Nguyễn Văn Công, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cho biết, Bộ đã báo cáo Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền đề nghị tiếp tục giao dự toán ngân sách nhà nước cho Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam thực hiện đến năm 2025.

Tuy nhiên, theo ông Công, văn bản của Quốc hội chỉ là tiếp tục giao cho bộ thực hiện phân bổ và giao dự toán ngân sách cho các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc và đơn vị thuộc ngân sách cấp dưới, chứ không giao cho Tổng Công ty ĐSVN.

Để giải quyết những khó khăn, ông cho biết, trước mắt, Tổng Công ty ĐSVN kiến nghị Chính phủ giao dự toán chi ngân sách nhà nước năm 2020 kịp thời để Tổng Công ty ĐSVN tổ chức thực hiện quản lý, bảo trì liên tục kết cấu hạ tầng, đảm bảo điều hành đường sắt thông suốt, an toàn.

Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Tài chính sẽ thực hiện chức năng quyết toán, giám sát, kiểm tra việc sử dụng nguồn vốn đảm bảo đúng các quy định của pháp luật hiện hành.

Theo ông Minh: “Về lâu dài, phương án chuyển Tổng Công ty ĐSVN về Bộ Giao thông Vận tải thuận lợi hơn, vì chỉ phải sửa danh mục trong Nghị định 131/2018/NĐ-CP của Chính phủ (quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp)”.

Trong khi đó, nếu Tổng Công ty ĐSVN trực thuộc Ủy ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp thì phải chỉnh sửa hàng loạt các hệ thống văn bản pháp luật đã được ban hành, trong đó bao gồm việc chuyển giao kết cấu hạ tầng.

“Dù chọn phương án nào chúng tôi cũng mong các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện khẩn trương để doanh nghiệp sớm ổn định hoạt động”, ông Minh mong muốn.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, vấn đề của đường sắt Việt Nam không phải là việc do Ủy ban quản lý vốn hay Bộ Giao thông Vận tải quản lý mà là thiếu một cơ chế phù hợp để doanh nghiệp có thể tự chủ trong hoạt động kinh doanh và phát triển.

Đã đến lúc cần phải có sự đột phá về chính sách theo hướng ưu tiên sự tự chủ của doanh nghiệp, lấy hiệu quả kinh doanh làm mục tiêu phát triển. Đã đến lúc cần phải nghĩ đến việc cổ phần hóa toàn bộ Tổng Công ty ĐSVN, thay vì chỉ thoái vốn ở các doanh nghiệp thành viên.

Mới đây, Văn phòng chính phủ đã có công văn số 1128, gửi Bộ Giao thông Vận tải và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp đánh giá toàn diện những ưu điểm và nhược điểm của đề xuất điều chuyển Tổng Công ty ĐSVN về trực thuộc Bộ Giao thông Vận tải quản lý, báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án sắp xếp vào đầu tháng 3/2020.

Theo TS. Vũ Đình Ánh, không nên chỉ vì ngân sách tạm thời chưa có dự toán mà làm ảnh hưởng đến chủ trương lớn của đất nước. Ủy ban quản lý vốn Nhà nước, Bộ Giao thông Vận tải và Tổng Công ty ĐSVN cùng cần ngồi lại với nhau để tháo gỡ vướng mắc, tìm ra một giải pháp tốt nhất. Chính phủ cần có những cơ chế, chính sách riêng để có thể thay đổi diện mạo của ngành đường sắt trong thời gian tới.