Vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung: Thách thức trong phát triển bền vững

Tiềm năng nhiều, thách thức cũng không ít

Vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung gồm 14 tỉnh, trải dài từ Thanh Hóa đến Bình Thuận, là vùng có quy mô diện tích lớn nhất cả nước; đồng thời chiếm 50% số tỉnh giáp biển của cả nước, với chiều dài đường bờ biển 1.800km. Đây là địa bàn đặc biệt quan trọng về chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước, có vị trí trọng yếu trong chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển.

Tại Hội thảo Quy hoạch và phát triển đô thị bền vững Vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung do Ban Kinh tế Trung ương, Cơ quan phát triển Pháp (AFD), Bộ Xây dựng và UBND tỉnh Quảng Trị trong đồng tổ chức vừa qua, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển cho biết Vùng hiện có 9 sân bay, trong đó có 3 sân bay quốc tế; nhiều cảng biển lớn như: Nghi Sơn, Vũng Áng, Chân Mây, Tiên Sa, Dung Quất, Quy Nhơn, Vũng Rô, Nha Trang, Cam Ranh,...

“Đó là những điều kiện thuận lợi để Vùng phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, nhất là kinh tế biển, và phát triển đồng bộ cả 3 lĩnh vực: Công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ; gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, giữ vững chủ quyền, biển đảo của Tổ quốc...”, ông Hiển nhấn mạnh.

Tuy nhiên, khí hậu của Vùng rất khắc nhiệt, tần suất của loại hình thiên tai ngày càng khốc liệt, khó dự đoán hơn, đe dọa nghiêm trọng tới cuộc sống người dân và quá trình phát triển đô thị, là một trong những nơi dễ bị tổn thương nhất trước các tác động của Biến đổi khí hậu (BĐKH).

Tại Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 03/11/2022 về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh Vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải Trung Bộ, mục tiêu đến năm 2030, hệ thống đô thị ven biển của Vùng đạt chuẩn quốc gia và khu vực, phấn đấu tỷ lệ đô thị hóa đạt khoảng 47 - 48%. Mục tiêu đến năm 2045 có hệ thống đô thị ven biển thông minh, bền vững, có bản sắc riêng, thân thiện với môi trường, có khả năng chống chịu cao với thiên tai, dịch bệnh và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu.

Tại hội thảo, các chuyên gia của CEREMA (tổ chức công của Pháp chuyên nghiên cứu trong lĩnh vực quy hoạch đô thị, gắn kết khu vực và chuyển đổi sinh thái và năng lượng) và AFD đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm quý trong chính sách quản lý rủi ro thiên tai và việc lồng ghép các chính sách này vào quy hoạch và phát triển lãnh thổ ở Pháp; các thực hành ở cấp địa phương tại ba vùng lãnh thổ miền núi, ven biển và đồng bằng của Pháp (từ quy hoạch đến phát triển dự án); Xác định các công cụ và phương pháp thực tiễn để tích hợp các rủi ro liên quan đến khí hậu vào quy hoạch phát triển đô thị và phát triển/thiết kế cơ sở hạ tầng đô thị bằng cách tăng cường khả năng chống chịu…

Phát huy sự khác biệt của từng đô thị

Theo ông Antoine Mougenot, Trưởng Ban Đô thị khu vực Đông Nam Á của AFD, quản lý rủi ro cho khu vực đô thị cần dựa trên phương pháp tiếp cận tổng thể. Hiện các đô thị, thị xã, thị trấn tại Việt Nam thường xuyên gặp vấn đề ngập lụt do ảnh hưởng của việc biến đổi khí hậu. Đề xuất cụ thể với các tỉnh miền Trung, chuyên gia này cho rằng cần quan tâm tìm giải pháp khắc phục tình trạng ngập úng đến từ các công trình đã xây dựng; đồng thời, áp dụng các giải pháp để phòng rủi ro thấp nhất trong xây dựng những công trình tương lai, nhất là tại các khu đô thị, gắn quy hoạch với phòng ngừa rủi ro.

Công tác quy hoạch, xây dựng cần đặt vào bối cảnh đặc thù của đô thị như điều kiện tự nhiên, nguồn lực địa phương, các yếu tố phụ thuộc vào bên ngoài... Bên cạnh đó, không nên chỉ tập trung vào các nguy cơ mà cần phải tìm kiếm các giải pháp khả thi, khả năng phối hợp, tích hợp trong quản lý để hạn chế các tác động tiêu cực. Bởi trong thực tế, hoạt động của một đô thị phụ thuộc cùng lúc vào nhiều hệ thống thiết yếu lớn như giao thông vận tải, cung cấp nước sạch, cung cấp lương thực thực phẩm, quản lý rác thải và một loạt các hoạt động kinh tế - xã hội khác.

"Cần thiết lập một tương lai mong muốn và đáng sống cho đô thị bằng cách thu hút sự tham gia của tất cả các bên liên quan và tác nhân của lãnh thổ/thành phố. Cách tiếp cận cũng cần sự linh hoạt, dễ điều chỉnh và có tính đến các yếu tố bất định và chuẩn bị cho các tình huống bất ngờ", ông Antoine Mougenot đề xuất.

Bên cạnh những tiềm năng, lợi thế ông Nguyễn Tường Văn - Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho rằng, việc phát triển hệ thống đô thị trong Vùng cũng gặp phải những khó khăn, thách thức như: 12/14 tỉnh trong Vùng với 37 đô thị ven biển được xác định sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, trọng tâm là nguy cơ ngập, lụt, suy giảm nguồn nước do xâm thực mặn, là thách thức lớn cho mục tiêu phát triển bền vững.

Đây cũng là vùng có địa hình bị phân chia rõ rệt khu vực ven biển ở bờ Đông và khu vực miền núi, dốc ở bờ Tây, ảnh hưởng rất nhiều đến công tác đầu tư xây dựng, phát triển hệ thống hạ tầng đô thị. Các đô thị hạt nhân, trung tâm cấp vùng chủ yếu nằm phía Đông, ven biển, thuận lợi hơn trong phát triển so với các đô thị phía Tây.

Từ những thuận lợi, khó khăn nêu trên, Bộ Xây dựng đề xuất một số giải pháp để phát triển bền vững đô thị Vùng.

Thứ nhất, các địa phương cần tiếp tục quán triệt và tập trung triển khai các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước đối với vùng, tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ giải pháp trong quy hoạch và phát triển đô thị theo tinh thần Nghị quyết số 06-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 148/NQ-CP của Chính phủ, chú trọng đối với các đô thị là hạt nhân và trung tâm cấp vùng.

Cùng với đó là triển khai Nghị quyết số 26-NQ/TW của Bộ Chính trị về Phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Thứ hai, ưu tiên chú trọng thực hiện tốt công tác quy hoạch, quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị. Tập trung xây dựng các chương trình phát triển đô thị để tích hợp nguồn lực thực hiện quy hoạch, đầu tư phát triển có trọng tâm, trọng điểm.

Thứ ba, tập trung đẩy mạnh việc kết nối hệ thống các đô thị hạt nhân và đô thị trung tâm cấp vùng trong vùng nói riêng và với hệ thống đô thị toàn quốc Bắc - Trung – Nam nói chung; hỗ trợ liên kết phát triển trục đô thị Đông - Tây. Các đô thị lớn (có hạ tầng hiện đại như Đà Nẵng, Huế, Khánh Hòa, Thanh Hóa, Vinh...) cần tiếp tục thúc đẩy đầu tư nâng cấp hệ thống mạng lưới kết cấu hạ tầng để nâng cao hơn nữa khả năng kết nối, trong vùng cũng như trên cả nước.

Thứ tư, các đô thị lớn cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa; hình thành nhiều các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu du lịch nghỉ dưỡng gắn liền đô thị tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, công ăn việc làm và tăng trưởng kinh tế đô thị.

Thứ năm, tăng cường quan tâm công tác quản lý đầu tư phát triển đô thị, chú trọng cho các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị và công trình hạ tầng xã hội; cải thiện chất lượng phục vụ; giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội (như chỗ ở, việc làm...).

Thứ sáu, lựa chọn, khai thác và phát huy sự khác biệt của từng đô thị, để tạo sự đa dạng và hỗ trợ phát triển lẫn nhau. Các đô thị như Huế, Hội An với yếu tố di sản hay Nha Trang, Phan Thiết… với đường bờ biển dài và đẹp cần được xây dựng thành những điểm đến, những đô thị di sản, du lịch tầm cỡ khu vực quốc tế.

Trong khi đó, các đô thị ven biển các tỉnh Phú Yên, Ninh Thuận và Bình Thuận... cần được thúc đẩy để trở thành điểm đến thu hút nguồn đầu tư lớn cho các dự án năng lượng sạch (điện gió, điện mặt trời), đi kèm với đó là dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp. Sự đa dạng này chính là ưu điểm của hệ thống các đô thị khu vực Vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải Trung bộ.