Xu hướng tiêu dùng sẽ mạnh hơn

Khởi đầu "hanh thông"

Dữ liệu cho thấy, Việt Nam khởi đầu năm 2024 một cách "hanh thông" khi xuất khẩu tiếp tục phục hồi bất chấp hiệu ứng cơ sở liên quan đến Tết Nguyên đán. Theo Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC, Việt Nam đã khởi đầu năm 2024 bằng những dấu hiệu phục hồi kinh tế vững vàng. Nhìn chung, tháng 1 thực sự là một khởi đầu "hanh thông" cho sự phục hồi kinh tế của Việt Nam. Kể cả khi đã tính tới hiệu ứng cơ sở, xuất khẩu đã bật trở lại với tốc độ đáng kinh ngạc, minh chứng bằng kim ngạch thương mại ổn định.

Mặc dù vậy, chúng ta cần cẩn trọng với mức độ phục hồi nói chung vì cỗ máy xuất khẩu cần tiếp sức thêm bằng tăng trưởng ở các nền kinh tế lớn trên thế giới. Trong khi đó, lạm phát nhìn chung vẫn trong vòng kiểm soát nhưng rủi ro tăng giá vẫn còn đó, từ tiềm năng tăng giá điện đến giá gạo vẫn tăng.

Năm 2023 không chỉ là một năm khó khăn đối với các nhà xuất khẩu Việt Nam mà cả với người tiêu dùng. Tiêu dùng cá nhân chỉ tăng khoảng 3%, một nửa mức bình quân trước đây. Trong khi tỷ lệ thất nghiệp nói chung duy trì ở mức thấp, tăng trưởng thị trường việc làm sụt giảm nhắc chúng ta không quên rằng, thị trường lao động chưa hẳn trở lại mức trước đại dịch.

Sau một năm Quý Mão đầy thử thách, bối cảnh của Việt Nam được dự báo sẽ tốt lên trong năm Giáp Thìn. Mặc dù vẫn cần chú ý nhiều đến chu kỳ xuất khẩu quan trọng, điều quan trọng không kém là phải đánh giá được nhu cầu trong nước diễn biến ra sao. Câu trả lời ngắn gọn là: Mặc dù được kỳ vọng sẽ bù đắp cho lĩnh vực bên ngoài chậm lại, nhu cầu trong nước cũng phải chịu áp lực gia tăng nhưng dự kiến sẽ cải thiện, dấu hiệu ban đầu chính là một số cổ phiếu trong lĩnh vực tiêu dùng đang phục hồi.

Điều này càng được đảm bảo khi nhìn vào thị trường lao động Việt Nam. Trong khi tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức thấp 2,3%, tỷ lệ tăng trưởng việc làm chậm lại trong năm 2023 và vẫn đang hướng đến - chứ chưa phục hồi hoàn toàn. Chúng ta cần nhớ rằng một phần lớn thị trường lao động của Việt Nam tập trung trong khu vực phi chính thức, một xu hướng không còn mới mẻ gì ở ASEAN. Tỷ lệ này trong lĩnh vực sản xuất dệt may chiếm gần một nửa và thậm chí lên đến 60% trong một số ngành dịch vụ liên quan đến du lịch.

Rõ ràng, Việt Nam đang hồi hộp mong chờ sự phục hồi mang tính chu kỳ trong thương mại toàn cầu, vốn là niềm hy vọng chính cho thị trường việc làm. Trong khi đó, sự phục hồi hoàn toàn trong lĩnh vực du lịch cũng hết sức quan trọng đối với thị trường lao động, hỗ trợ cho những lao động làm việc trong ngành dịch vụ.

Nhờ những chính sách thuận lợi gia hạn thời gian lưu trú miễn thị thực cho du khách nước ngoài đến từ một số quốc gia và cấp visa điện tử (e-visa) cho công dân tất cả các nước từ giữa tháng 8/2023, Việt Nam đón khoảng 12,6 triệu lượt khách nước ngoài (70% mức của năm 2019) vượt khá xa mục tiêu ban đầu là 8 triệu lượt.

Triển vọng thuận lợi thậm chí thúc đẩy Tổng cục Du lịch Việt Nam đưa ra mục tiêu đầy tham vọng cho năm nay là 17-18 triệu khách nước ngoài, gần đạt mức cao kỷ lục của năm 2019, nhắm tới tổng doanh thu là 840 nghìn tỷ đồng (8% GDP), vượt mức của năm 2019. Dựa trên xu hướng trước đây, điều này đồng nghĩa du lịch quốc tế trong năm 2024 có khả năng sẽ đạt khoảng 4% GDP, tương đương mức bình quân trước đại dịch của châu Á.

Mặc dù vậy, cuộc cạnh tranh về du lịch trong khu vực đang ngày càng căng thẳng. Trong khi phục hồi về lượng du khách Trung Quốc chậm hơn kỳ vọng, để du lịch ở ASEAN phục hồi hoàn toàn cần phải có một số lượng đáng kể du khách Trung Quốc, nguồn cung nhất lớn nhất của du lịch. Các quốc gia trong khu vực bao gồm Thái Lan, Malaysia và Singapore đều đã giới thiệu chương trình miễn thị thực cho du khách Trung Quốc, gia tăng độ hấp dẫn của một "chuyến đi ngẫu hứng" cho khách du lịch.

Xu hướng tiêu dùng mạnh hơn

“Bất chấp những thách thức mang tính chu kỳ trong ngắn hạn, chúng tôi tin rằng những xu hướng cơ cấu còn tiếp tục hứa hẹn đối với Việt Nam. Với sự phát triển ấn tượng trong vòng 20 năm qua, sự gia tăng nói chung về tài sản đã thúc đẩy xu hướng tiêu dùng mạnh hơn, kích thích sự chuyển dịch sang hàng hóa và dịch vụ không thiết yếu”, báo cáo nhận định.

Xem xét xu hướng chi tiêu không thiết yếu, mặc dù tỷ lệ xe gắn máy trong vai trò phương tiện giao thông cá nhân vẫn còn cao ở Việt Nam (với tỷ lệ sở hữu xe lên đến 70%) nhưng số lượng mua ô-tô đang dần tăng lên. Thực tế, thu nhập bình quân đã tăng nhanh hơn mức chi tiêu trong những năm qua, giúp trợ lực cho tiêu dùng gia tăng.

Sự gia tăng của tầng lớp trung lưu mới nổi đã thu hút sự chú ý của các doanh nghiệp quốc tế tìm kiếm cơ hội sinh lời nhờ nhu cầu gia tăng chi tiêu của người Việt Nam. Dòng FDI từ Nhật Bản đổ vào lĩnh vực bán lẻ và dịch vụ tài chính đã tăng mạnh chính là một ví dụ đáng chú ý. Mặc dù tài sản của người dân đang gia tăng, gần 80% dân số vẫn chưa hoặc tiếp cận dịch vụ ngân hàng chưa đầy đủ, theo Ngân hàng Phát triển châu Á (Asian Development Bank - ADB).

Dữ liệu về Tài chính Toàn diện mới nhất của Ngân hàng Thế giới (World Bank) cũng minh chứng cho điều này, cho thấy Việt Nam sở hữu tiềm năng đáng kể để phát triển các kênh cho vay chính thống, vốn vẫn đang trong giai đoạn mới phát triển.

Mặc dù tiềm năng có vẻ sáng sủa, chúng ta cần lưu ý những rủi ro liên quan. Vấn đề chính cần lưu tâm là nợ của hộ gia đình gia tăng. Đòn bẩy tiêu dùng gia tăng không bền vững có thể tạo ra những rủi ro, cũng như ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng trong tương lai do phải cắt thêm thu nhập để trả nợ.

Điều may mắn là Chính phủ đã triển khai một loạt các biện pháp hỗ trợ cho cả doanh nghiệp và hộ gia đình trong năm 2023, chẳng hạn như gia hạn thời gian giảm thuế, cắt giảm lãi suất và gia hạn thời gian trả nợ.