ASEAN: Sẵn sàng cho các lực đẩy hội nhập
Tăng cường dòng chảy thương mại nội khối
Năm 2019 dường như là một năm sẽ tiếp tục chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố bất ổn khi các thị trường đang dự báo Fed sẽ tiếp tục chính sách thắt chặt, các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng từ bất ổn về các loại thuế thương mại, giá dầu có thể tiếp tục biến động trong khi Anh và EU gặp nhiều khó khăn trong việc đạt được một thỏa thuận về Brexit.
“Trong bối cảnh những bất ổn này, ASEAN tiếp tục duy trì là một trong các khu vực cởi mở và lạc quan nhất trên thế giới và trong năm 2019, khu vực này có cơ hội tiếp tục phát huy thế mạnh này bằng việc tiếp tục đẩy mạnh cải cách và tăng cường mở rộng tự do thương mại”, ông Phạm Hồng Hải, Tổng giám đốc Ngân hàng HSBC Việt Nam nhận định.
Là nước chủ tịch ASEAN năm 2019, với chủ đề: “Thúc đẩy quan hệ đối tác vì sự bền vững”, Thái Lan đã đặt ra một tinh thần tích cực chung cho khu vực, đề cao một số lĩnh vực cần tập trung phát triển. Và theo HSBC, với những hành động cụ thể, những nguy cơ tiềm ẩn của bất ổn kinh tế vĩ mô làm chậm lại kinh tế, thương mại toàn cầu lại có thể trở thành đòn bẩy giúp ASEAN đẩy nhanh tiến trình cải cách mạnh mẽ hơn nữa trong năm 2019.
Cụ thể, các nền kinh tế ASEAN có thể cải thiện phần nào tình hình thương mại đi xuống nếu sự dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc, Mỹ và Hàn Quốc sang Đông Nam Á diễn ra. Việc tăng cường hỗ trợ các dòng chảy hàng hóa và dịch vụ trong nội khối ASEAN diễn ra thuận lợi sẽ khiến cho xu hướng dịch chuyển này diễn ra sâu rộng hơn, đồng thời giúp bù đắp cho thương mại toàn cầu đi xuống
Theo báo cáo từ Khối Nghiên cứu Kinh tế Tập đoàn HSBC quý I/2019, giả sử một nền kinh tế khu vực châu Á nắm bắt được 1% lượng xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ hay 1% lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc, GDP của thị trường đó sẽ tăng đáng kể. Và Việt Nam là quốc gia đứng đầu trong các thị trường với tiềm năng tăng trưởng tăng tới 1,2%. Đây là lợi thế mà Việt Nam có thể tận dụng để đẩy mạnh hơn nữa dòng chảy thương mại trong nội khối ASEAN.
Trong ASEAN, một số bước tiến quan trọng đã được thực hiện như việc triển khai cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong khối ASEAN, theo đó cho phép các nhà xuất khẩu đủ điều kiện được tự chứng nhận xuất xứ trên hóa đơn thương mại cho hàng xuất khẩu của họ.
Hiện Cơ chế một cửa ASEAN (ASEAN Single Window) đã được triển khai tại Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Singapore vào đầu năm 2018 – cho phép số hóa các hồ sơ chứng từ thương mại trao đổi trong nội khối – đồng nghĩa với việc các dòng chảy hàng hóa giữa các thị trường sẽ giảm từ 5-10 ngày xuống chỉ còn một ngày.
Nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm để đẩy nhanh hơn nữa dòng chảy hàng hóa và dịch vụ giữa các thị trường ASEAN, bao gồm việc triển khai cơ chế một cửa ASEAN đến tất cả các thị trường trong khối, chuẩn hóa chi phí và thời gian thực hiện các thủ tục hải quan giữa các nước Đông Nam Á và cho phép sự dịch chuyển thuận tiện hơn nữa của các chuyên gia giữa các thị trường trong khu vực.
Thu hút hơn nữa đầu tư nước ngoài và thúc đẩy kinh tế số
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Đông Nam Á đã làm dịu hậu khủng hoảng tài chính toàn cầu, nhưng nguồn vốn cần được hướng nhiều hơn nữa vào các thị trường như Thái Lan, Indonesia hoặc Philippines nơi chuỗi cung ứng được kỳ vọng sẽ phát triển trong tương lai.
Đòn bẩy giúp thu hút đầu tư vào ASEAN rộng rãi hơn nữa đang rất rõ ràng, thể hiện ở chi phí sản xuất hợp lý, tính ổn định của các thể chế, cải thiện công nghệ, hàng rào thuế quan cho các sản phẩm đầu vào giảm, và kỹ năng lao động đang dần nâng cao.
Riêng đối với Việt Nam, với nền tảng vững chắc của một nền kinh tế ủng hộ tự do thương mại và tăng trưởng mạnh, Việt Nam tiếp tục duy trì là điểm đến đầu tư thu hút cho các doanh nghiệp quốc tế. Theo báo cáo từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tổng lượng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam năm 2018 đạt 35,46 tỷ USD, với tổng vốn giải ngân tăng 9,1% đạt 19,1 tỷ USD làm cho năm 2018 trở thành năm thứ sáu liên tiếp Việt Nam thu hút được lượng vốn đầu tư nước ngoài cao kỷ lục.
Bên cạnh đó, các FTA sẽ là một trong những yếu tố giúp đẩy mạnh hơn nữa sức hút đầu tư từ Đông Nam Á nhờ có thể thu hút thêm thành viên mới tham gia CPTPP vừa có hiệu lực; thông qua các hiệp định mới như RCEP và FTA ASEAN – EU; nâng cao các hiệp định thương mại hiện tại như trường hợp của Hồng Kông và Trung Quốc…
Cải thiện kết nối kỹ thuật số và đầu tư vào không gian kỹ thuật số của ASEAN nhằm hỗ trợ lượng người tiêu dùng đang tăng trưởng nhanh trong khu vực cũng có thể tạo nền tảng vững chắc cho tiềm năng tăng trưởng chuỗi cung ứng của ASEAN đồng thời tạo sức hấp dẫn thu hút các công ty đa quốc gia và các nhà đầu tư nước ngoài.
Kế hoạch tổng thể cho Kết nối ASEAN đến năm 2025 cho thấy, công nghệ mới và kinh tế số có thể đem lại tác động về lợi ích kinh tế gia tăng cho ASEAN vào khoảng 220-650 tỷ USD cho tới năm 2030.
Các thành viên ASEAN đã ký kết Hiệp định Thương mại điện tử ASEAN vào tháng 11/2018 và giờ là lúc chuyển đổi hiệp định này thành những hành động cụ thể. Trong đó, các vấn đề cần tập trung là: Phát triển cơ sở hạ tầng thanh toán điện tử tầm khu vực; Hỗ trợ sự dịch chuyển của các doanh nghiệp giữa các thị trường; Hợp tác trong vấn đề an ninh mạng nhằm tạo niềm tin cho người tiêu dùng và các Chính phủ.
Hướng đến một ASEAN bền vững
Dường như thách thức lớn nhất cho ASEAN sẽ đến từ các yếu tố tự nhiên hơn là từ những sự kiện do con người tạo ra, do đây là một trong những khu vực nhạy cảm nhất với các vấn đề thiên tai trên thế giới. Ngoài yếu tố về thiên nhiên, quá trình đô thị hóa đồng nghĩa với việc đến năm 2030 có khoảng hơn 100 triệu người sẽ chuyển đến các thành thị trong khu vực, tạo ra nhiều áp lực lên các nguồn lực như thực phẩm, sức khỏe và cơ sở hạ tầng. Đây cũng sẽ là vấn đề của Việt Nam bởi theo ước tính của Liên Hiệp Quốc, có khoảng 15 triệu người sẽ chuyển tới các thành thị vào năm 2030.
Để hướng đến một ASEAN bền vững hơn, các lĩnh vực cần tập trung bao gồm việc phát triển các chuẩn mực và cơ chế ưu đãi ở tầm khu vực (như hỗ trợ chi phí tư vấn dịch vụ ngân hàng và tư vấn luật để thúc đẩy các khoản vay hay trái phiếu xanh), qua đó giúp tăng tính hiệu quả về chi phí và từ đó tăng sức hút của các công cụ tài chính này đối với doanh nghiệp.
Cùng với đó là khởi động việc chuyển đổi Mạng lưới Thành phố Thông minh (ASEAN Smart Cities Network) – được giới thiệu vào tháng 4/2018 – từ ý tưởng thành các dự án cụ thể tại 26 thành phố thí điểm.
Ngoài ra, cần làm việc với Trung Quốc, Mỹ, châu Âu và Nhật Bản – các đối tác đã nhắm đến Đông Nam Á cho các chương trình phát triển bền vững tương ứng của họ - nhằm thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng minh bạch với sự tham gia của các ngân hàng, từ đó tạo ra nhu cầu thương mại và dẫn tới các khoản vay hiệu quả.
Theo ông Phạm Hồng Hải, rõ ràng các nhà hoạch định chính sách ASEAN có rất nhiều ưu tiên cần thực hiện trong năm nay và việc tiếp tục hội nhập khu vực là yếu tố trọng yếu nhằm ứng phó lại các thách thức mang tính toàn cầu.
“Các doanh nghiệp đang trông chờ những hành động phát triển cụ thể nhằm giúp dòng chảy thương mại nội khối diễn ra dễ dàng hơn, khuyến khích đầu tư quốc tế và tạo một tương lai vững bền. Do vậy, việc đạt được nhiều cải cách, hội nhập, và mở cửa trong năm 2019 sẽ giúp khu vực hiện thực hóa dòng chảy thương mại và tự bảo vệ mình khỏi các rủi ro từ những biến động trên toàn cầu đang nhiều khả năng diễn ra trong những năm tới”, ông Hải đánh giá.
Riêng với Việt Nam, ông Hải tin tưởng: “Việt Nam đã đạt được những lợi thế đáng ghi nhận từ một nền kinh tế tăng trưởng nhanh cùng với những chính sách hỗ trợ phát triển của Chính Phủ. Chúng ta cần tiếp tục phát huy lợi thế này để có thể hội nhập sâu hơn nữa vào khu vực và tận dụng được nhiều lợi ích đến từ cơ hội toàn cầu hóa”.