Basel II tại Việt Nam: Từng bước tiệm cận với chuẩn quốc tế

Những ma trận phức tạp

NH Thanh toán quốc tế (BIS) vừa công bố báo cáo nghiên cứu mới nhất về kết quả thực hiện các quy định Basel III do Ủy ban Basel tiến hành. Theo đó, trên dữ liệu cập nhật đến ngày 30/6/2014, kết quả nghiên cứu cho thấy, các quy định cuối cùng của Basel III đã hoàn toàn có hiệu lực. Tất cả các NH lớn trên thế giới đều đã đáp ứng yêu cầu về vốn tối thiểu dựa trên rủi ro theo quy định Basel III…

Như vậy, nhiều NH trên thế giới không những đã áp dụng Basel II mà còn sắp thực hiện triệt để Basel III. Tất nhiên, đó là những NH lớn, hàng đầu trên thế giới, nhưng cho thấy việc nâng cao năng lực quản trị rủi ro là đòi hỏi tất yếu. Chính vì thế, sức ép trong việc tuân thủ các quy định của Basel đối với những NH các nước, trong đó có hệ thống TCTD Việt Nam càng lớn.

Các TCTD không thể quá chậm trễ thực hiện quy định của Basel II

Tất nhiên, ngay cả các chuyên gia của Basel cũng thừa nhận, mỗi quốc gia, tùy từng điều kiện của mình có thể thực hiện Basel theo từng lộ trình. Nhưng không vì thế chúng ta có thể quá chậm trễ trong thực hiện các quy định của Basel.

Như TBNH đã từng đề cập, hiện mới có một số NH Việt Nam thí điểm thực hiện Basel II. Ông Scott Lam, Trưởng bộ phận đo lường và quản lý rủi ro của Tập đoàn Standard Chartered Bank (SCB) cho rằng, các phương pháp tính toán rủi ro tín dụng của Basel II đã mang lại những phương pháp mang tính tùy biến rất cao để đo lường độ nhạy cảm rủi ro của mỗi NH.

Trong đó, biện pháp xếp hạng tín dụng nội bộ đã tính toán được độ nhạy cảm tín dụng một cách tốt nhất, vì đã đưa vào những chỉ số về lỗ, rủi ro vỡ nợ, những tổn thất mà rủi ro vỡ nợ xảy ra.

Đây là những chỉ số mà qua đó tính toán được rủi ro đầy đủ hơn. Việc xây dựng mô hình quản trị nội bộ là việc làm vô cùng cần thiết đối với NH trong ngăn ngừa rủi ro. Đầu tiên, chúng ta cần lên kế hoạch ngắn, thảo luận xem yêu cầu là gì. Có 3 chỉ số cần vạch ra đó là PD (xác suất khách hàng không trả được nợ), LRD (rủi ro vỡ nợ) và LGD (tổn thất vỡ nợ).

Những thành viên trong nhóm xây dựng mô hình này đòi hỏi các chuyên gia có kinh nghiệm về tính toán định lượng dựa trên cơ sở dữ liệu, chọn dữ liệu mang tính đại diện nhất cho phân khúc tài sản mà họ quản lý. Mục đích của mô hình này là giúp mỗi NH định giá được khoản vay.

Ông Scott Lam cho biết thêm: “Để tính toán mô hình xác suất không trả được nợ có ba trụ cột chính. Thứ nhất gồm: tài chính, quy mô của công ty và lượng vốn, tình trạng thanh khoản, khả năng sinh lời, độ hiệu quả. Thứ hai là tính toán về chất lượng tài sản, tính đa dạng của sản phẩm, quản lý chất lượng cũng như các yếu tố về quản trị rủi ro. Yếu tố nữa là tín hiệu mang tính cảnh báo. Đây là yếu tố cần để ý kỹ lưỡng vì nó hoàn toàn phụ thuộc vào việc chúng ta đánh giá như thế nào”.

Có thể thấy rằng, để một mô hình được công nhận không chỉ dựa vào việc có quy trình kiểm tra nội bộ mà cần đáp ứng yêu cầu của nhà quản lý, cần thiết phải có một nhóm xác thực xem mô hình này có chạy được không, phân tích xem những dữ liệu có mang tính đại diện hay không.

Theo kinh nghiệm của SCB, NH này có Uỷ ban đánh giá mô hình gồm những nhà lãnh đạo của NH. Khi mô hình đã được Uỷ ban này phê chuẩn sẽ được trình cơ quan quản lý (ví dụ như NHNN) để thông báo với cơ quan quản lý lý do áp dụng mô hình này. Tiếp sau đó cho chạy thử nghiệm xem mức độ ăn nhập của hệ thống với quy trình hàng ngày của NH.

Biện pháp giảm thiểu rủi ro tín dụng được Scott Lam đề cập tới chia làm 2 nhóm: dựa trên tài sản đảm bảo, đòi hỏi cần một nhóm chuyên gia pháp lý giàu kinh nghiệm để rà soát các văn bản pháp quy và về tính xác thực của tài sản, chú trọng đến chỉ số LGD; biện pháp thứ hai không dựa trên tài sản bảo đảm, đó là dựa trên bảo lãnh, có bên thứ ba đứng ra chịu trách nhiệm chi trả trong trường hợp người đi vay vỡ nợ, tránh trường hợp phải ra toà kiện tụng để thu hồi tài sản.

Con người là quyết định

Là một trong những NH triển khai thành công Basel II, kinh nghiệm mà SCB có được trong việc thu thập, làm sạch, làm giàu và phân tích dữ liệu, thu hẹp khoảng cách là việc chú trọng xác định được thông tin quan trọng, cũng như việc khớp nối và đối chiếu dữ liệu đưa vào hệ thống.

Ông Peter Cheng, Trưởng bộ phận báo cáo dữ liệu và các giải pháp Basel của SCB cho hay, các NH nên có các chuyên gia phân tích về lượng, dữ liệu, khớp nối đưa vào mô hình, từ đó có thể tiên đoán được hành xử của khách hàng đối với mỗi trường hợp cụ thể.

Bên cạnh đó, ông Cheng cũng nhấn mạnh việc cần có những bộ công cụ giúp chuẩn hoá dữ liệu, kiến thức thực tiễn và thiết kế quy trình, mức độ linh hoạt trong hệ thống để có khả năng chỉnh sửa, nâng cấp lên Basel III khi tới thời điểm cần thiết.

Cũng theo chuyên gia của SCB, lộ trình tuân thủ theo Basel II tại Việt Nam cần rất nhiều yếu tố, trong đó nhân lực phải chuyên nghiệp, thông qua quá trình học hỏi, đào tạo lâu dài, không có một “từ điển bách khoa” nào cho việc triển khai Basel II “từ A đến Z” mà phụ thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh của từng NH ở mỗi quốc gia cụ thể. Giám đốc phụ trách công nghệ thông tin, phụ trách dữ liệu phải được đào tạo chuẩn mực để có thể bao quát, kiểm soát tình hình chung, đề ra việc ứng dụng và tuân thủ công nghệ đối với toàn bộ nhân viên của NH.

Việc đào tạo cho nhân viên của các phòng, ban, bộ phận trong NH nhất thiết nên tiến hành hàng năm, đáp ứng yêu cầu đề ra của Basel. Tất cả nhân viên trong NH đều phải biết Basel II là gì, vận hành ra sao. Việc truyền thông Basel II cũng như đào tạo, cần có biện pháp từ trên xuống dưới, xây dựng tài liệu cụ thể để chia sẻ kiến thức giữa các phòng, ban, đơn vị trong NH.

Triển khai thực hiện Basel II là một trong những nội dung quan trọng, trọng yếu của Đề án cơ cấu lại hệ thống NH đã được Chính phủ phê duyệt, Thống đốc NHNN cũng đã đưa ra lộ trình cụ thể để triển khai hoạt động này trong toàn hệ thống. Basel II tại Việt Nam hiện nay còn rất nhiều thách thức, hạn chế như: tiềm lực kinh tế, nguồn nhân lực, thể chế, cơ chế chính sách… cần rất nhiều thời gian học hỏi kinh nghiệm, thích ứng và hoàn thiện cho phù hợp với điều kiện tại Việt Nam.