Để cồng chiêng mãi ngân xa

Ảnh minh họa

Nghệ thuật cồng chiêng đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của các tộc người thiểu số. Cồng chiêng Tây Nguyên cũng như cồng chiêng các tộc người sống trên dãy phía Tây Trường Sơn chỉ có ý nghĩa đích thực khi sống trong chính không gian vốn có từ lâu đời, nơi mà ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ và Trung Hoa chưa hề chạm tới. Đây là yếu tố địa văn hóa mà theo giáo sư Trần Quốc Vượng là không thể tách rời được với loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian này.

Tiếng chiêng chỉ trỗi lên trong những thời khắc linh thiêng, quan trọng của đời người, tiếng chiêng thúc giục bao trai làng mạnh mẽ chiến đấu chống quân thù hoặc đệm theo các điệu múa dân gian trong các lễ hội đâm trâu mừng chiến thắng, mừng lúa mới và có lúc lại trầm lắng hòa cùng giọng kể khan của già làng khắc họa những câu chuyện đậm tính huyền thoại từ kho tàng sử thi quý báu.

Như vậy, chiêng không chỉ là nhạc cụ đơn thuần trong hệ thống nhạc cụ truyền thống của các dân tộc mà chính là biểu tượng, là linh hồn và sức mạnh của mỗi dân tộc dù trong thời bình hay thời chiến.

Chỉ riêng tại vùng cao phía Tây dải Trường Sơn, hàng năm thường xuyên tổ chức lễ hội các dân tộc thiểu số miền núi. Vào dịp này, dàn cồng chiêng của các tộc người Cơ Tu, Xơ Đăng, Cor, Ca Dong đã trình diễn nhiều điệu cồng chiêng và múa dân gian truyền thống đặc sắc, tuy không gian văn hóa cồng chiêng vùng đất này không quy mô như không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, song nó vẫn có bản sắc.

Ngày nay, trước tác động của nhiều yếu tố văn hóa đa phương, đa dân tộc, không gian truyền thống “Làng gắn với rừng” bị phá vỡ do quá trình tái định cư vì các công trình thủy điện được thiết lập, các làng định canh định cư theo mô hình kinh tế hộ gia đình, kinh tế vườn. Hậu quả là nhiều làng, bản, nhà gươl biến mất, cồng chiêng thiếu vắng.

Một vấn đề chung đã được đề cập đến là làm thế nào để bảo tồn và phát huy cồng chiêng, một loại hình nghệ thuật âm nhạc dân gian đặc sắc trong không gian văn hóa cồng chiêng các tộc người thiểu số trong thời kỳ hội nhập?

Để việc lưu giữ, phát huy giá trị văn hoá cồng chiêng các dân tộc thiểu số Tây Nguyên và vùng cao Tây Trường Sơn, nên chăng hàng năm thường xuyên tổ chức các cuộc liên hoan - hội thảo về văn hóa cồng chiêng trên phạm vi toàn quốc để lắng nghe và cập nhật nhiều thông tin hơn trong quá trình bảo tồn phát huy di sản văn hóa quý giá này, đồng thời nghiên cứu thấu đáo hơn về khía cạnh văn hóa nghệ thuật cũng như bản sắc dân tộc của nó.

Hy vọng các cơ quan chức năng, các nhà nghiên cứu và hoạt động văn hóa sẽ sớm có hành động thiết thực, thể hiện rõ hơn tinh thần trách nhiệm đối với nghệ thuật cồng chiêng, di sản văn hóa của nhân loại để cho cồng chiêng mãi là dấu ấn đậm nét của quá khứ còn được lưu giữ trân trọng, không chỉ trong tâm thức đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên, Tây Trường Sơn mà còn ngân vang rộn rã hơn trong không gian thực đầy sống động của các nghi lễ, lễ hội dân gian từ các làng buôn xa xôi và được giới thiệu sâu rộng đến công chúng cả trong những lễ hội hiện đại với vai trò kết nối quá khứ với hiện tại, thể hiện được tinh thần cộng cảm sâu sắc mãi trường tồn với thời gian của các tộc người thiểu số vùng cao miền Trung.