Để thu bền vững ngân sách từ đất

	Cân đối ngân sách không đảm bảo thì tăng trưởng không mấy ý nghĩa
	Ngành thuế sẽ làm việc xuyên Tết

Nợ đọng trên 3.000 tỷ đồng

Theo thống kê của Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), năm 2018 vừa qua mặc dù nguồn thu ngân sách từ đất đai tại TP.HCM vẫn đạt khoảng 22.600 tỷ đồng, chiếm khoảng 9,32% tổng thu ngân sách trên địa bàn, nhưng so với năm 2017 số thu này đã giảm khoảng 4.600 tỷ đồng, tương đương giảm khoảng 16,8%.

Hoàn thiện và điện tử hóa hệ thống thông tin cá nhân toàn diện về thuế sẽ giúp tăng thu ngân sách từ đất

Đại diện HoREA cho rằng, đóng góp lớn nhất vào mức sụt giảm của nguồn thu ngân sách từ đất tại TP.HCM năm vừa qua là phần tiền sử dụng đất dự án. Theo đó, trong suốt năm 2018 mặc dù áp dụng khá nhiều biện pháp nhưng các cơ quan chức năng tại TP.HCM cũng chỉ thu được khoảng 13.800 tỷ đồng tiền sử dụng đất tại các dự án; giảm khoảng hơn 4.000 tỷ đồng so cùng kỳ năm 2017, tương đương giảm khoảng 22,5%.

Số liệu thống kê của Cục Thuế TP.HCM cho thấy, tính đến hết tháng 11/2018, số tiền thu ngân sách từ đất mà các DN và cá nhân còn nợ đạt khoảng hơn 3.000 tỷ đồng, trong đó có khoảng 1.600 tỷ đồng tiền thuê đất và khoảng 1.000 tỷ đồng tiền sử dụng đất. Theo phân tích của một số cán bộ thuế, hầu hết các DN, dự án nợ đọng tiền thuế lớn tại khu vực TP.HCM đều phát sinh từ lĩnh vực bất động sản. Trong vòng 3 quý đầu năm 2018 ngành thuế ban hành gần 2,9 triệu lượt thông báo nợ thuế và trên 25.000 quyết định cưỡng chế thuế nhưng cũng chỉ thu được khoảng hơn 9.500 tỷ đồng nợ đọng.

Nói về nguyên nhân sụt giảm nguồn thu ngân sách từ đất dự án, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch HoREA cho rằng, ngoài nguyên nhân các dự án gặp khó khăn, DN chây ì đóng nộp các loại nghĩa vụ tài chính, thì một phần cũng do nguyên nhân sụt giảm chung của quy mô thị trường bất động sản. Theo đó, trong năm 2018 toàn thị trường nhà ở hình thành trong tương lai tại TP.HCM chỉ đạt 77 dự án với khoảng 28.300 căn, trong khi đó năm 2017 con số này cao hơn 34,1%, đạt mức 92 dự án với khoảng gần 43.000 căn hộ.

Bên cạnh đó, chính sách trực thu (thu tiền sử dụng đất một lần) bị lạm dụng khiến nguồn thu ngân sách dần cạn kiệt, DN nộp tiền sử dụng đất một lần ở năm trước thì năm sau Nhà nước không còn nguồn để thu nữa. Trong khi đó, vì phải dồn quá nhiều tiền cho các khoản đóng nộp ngân sách, giá thành sản phẩm nhà ở tăng cao, gây khó khăn cho cả DN và người mua nhà. Chưa kể rằng phương thức thu tiền sử dụng đất hiện nay vẫn được thị trường xem là “ẩn số”, không minh bạch, tạo ra cơ chế xin - cho, gây nhũng nhiễu và phát sinh tiêu cực.

Tích hợp thành một sắc thuế

Theo lãnh đạo Cục Thuế TP.HCM, để đảm bảo thu hồi các khoản nợ ngân sách từ đất, hiện đơn vị này đã xây dựng và duy trì Tổ đề án chống thất thu thuế thu nhập cá nhân và lệ phí trước bạ trong hoạt động chuyển nhượng nhà đất trên địa bàn. Đơn vị này cũng đã chỉ đạo các chi cục thuế quận, huyện rà soát các hồ sơ có quyết định giao đất nhưng chưa có quyết định duyệt giá để thông tin đến cơ quan chức năng, nhằm đẩy nhanh việc thông báo thu tiền sử dụng đất và tiền thuê đất.

Tuy nhiên, hiện nay vì chính quyền TP.HCM vẫn chưa có quy hoạch hoặc có kế hoạch sử dụng đất công khai nên cơ quan thuế khá thụ động trong việc khai thác nguồn thu, bởi số thu phải chờ đợi thông tin từ các hội đồng thẩm định và quyết định của UBND thành phố. Bên cạnh đó, Chương trình quản lý thuế tập trung (TMS) của TP.HCM hiện vẫn chưa theo dõi được việc quản lý thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo nội dung của các phiếu chuyển thông tin nên việc theo dõi, quản lý, lập bộ chưa được chặt chẽ; quá trình xác định đơn giá vì thế chưa kịp thời, dẫn đến việc huy động nguồn thu vào ngân sách còn khá chậm. Ngoài ra, thực trạng kê khai thấp hơn giá trị giao dịch mua bán, chuyển nhượng đang khá phổ biến cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới thất thu ngân sách từ nguồn đất đai.

Để chống thất thu ngân sách từ đất, ông Trần Ngọc Tâm - Cục trưởng Cục Thuế TP.HCM cho rằng, ngoài các hoạt động tích cực rà soát, đốc thúc như ở trên, trong năm 2019 đơn vị cũng sẽ kiến nghị UBND thành phố xem xét quyết định hoặc đề xuất Chính phủ, Bộ Tài chính cho phép địa phương được ban hành bảng giá nhà, đất riêng để áp dụng mức giá tối thiểu khi tính các loại thuế liên quan.

Trong khi đó, ở góc độ chuyên gia trong lĩnh vực thuế, TS. Vũ Thị Bích Quỳnh (Trường cán bộ quản lý NN&PTNT 2) cho rằng cần thực hiện ngay các giải pháp để chống các hành vi lách thuế, trốn thuế, tăng thu ngân sách trong lĩnh vực nhà đất. Theo đó, ngoài việc kiện toàn các văn bản pháp lý và đưa ra chính sách điều chỉnh linh hoạt bảng giá bất động sản theo từng năm, cơ quan thuế và các đơn vị liên quan cần xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin cá nhân đầy đủ nhằm thanh lọc các hành vi khai man là tài sản duy nhất để được miễn thuế. Bên cạnh đó, địa phương cũng cần đẩy mạnh việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và nhà ở nhằm hạn chế tình trạng mua bán bằng giấy viết tay hoặc thỏa thuận thấp hơn giá bán thực để tránh thuế…

Riêng ở khía cạnh DN bất động sản, ông Lê Hoàng Châu cho rằng hiện nay tiền sử dụng đất không phải là một sắc thuế, cũng không phải là phí nên không bị điều chỉnh bởi Luật Thuế hay Luật Phí và lệ phí. Vì vậy về lâu dài để tránh những rủi ro tham nhũng, tiêu cực cần coi tiền sử dụng đất như là một sắc thuế có thể tính bằng 10% hoặc 15% bảng giá đất. Để tích hợp được cách hiểu, cách tính tiền sử dụng đất như vậy, Luật Đất đai 2013 cần được sửa đổi phù hợp theo hướng chuyển đổi khoản thu tiền sử dụng đất thành một sắc thuế đánh trên hành vi chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp chuyển thành đất phi nông nghiệp hoặc đất ở.