Giải pháp tình thế không giúp thoát thế bí

Ông Đồng Văn Quảng, Phó tổng Giám đốc Vinacafe: Nông sản Việt yếu ở khâu thương mại

Nông dân Việt Nam sản xuất rất giỏi, nhiều mùa màng cây trái bội thu, nhưng vấn đề nan giải, khó khăn hiện nay lại chính ở khâu đầu ra. Sản xuất ra đại trà, rộ mùa vụ không ai mua, nhiều nông sản bị đổ bỏ, ùn ứ ở cửa khẩu qua Trung Quốc... không chỉ khiến người nông dân gánh chịu thiệt hại mà cả nền nông nghiệp, kinh tế đất nước cũng ảnh hưởng theo.

Vấn đề then chốt của câu chuyện muôn thuở đối với nông sản Việt “được mùa mất giá, được giá mất mùa” là từ trước đến nay, chúng ta vẫn làm ăn tự phát, thiếu quy hoạch, định hướng. Phần lớn người nông dân thấy dễ làm thì tự đầu tư công sức, tiền bạc ra canh tác mà không hề biết đến lúc thu hoạch sẽ bán đi đâu, ai là người mua?

Chính vì vậy mới có những chuyện dưa hấu, hành tây bán rẻ như cho hoặc đổ đi, nhưng vừa thu hái xong, họ lại tiếp tục làm đất trồng vụ mới, vẫn những thứ cây trái đó, nhưng với niềm hy vọng ở mùa vụ sau may ra sẽ bán được giá hơn.

Nhìn rộng ra, cả nền nông nghiệp Việt Nam từ trước đến nay vẫn đang trong tình cảnh sản xuất và đem bán những gì mình có, chứ không phải những gì thị trường cần nên giá trị đem về rất thấp. Đối với một số mặt hàng nông sản chính như lúa gạo, cà phê, cao su mặc dù có sự tổ chức quy củ hơn và nằm trong tầm kiểm soát.

Nhưng khi đem bán trên thị trường quốc tế, dù chất lượng có thể ngang bằng, thậm chí hơn, nhưng giá cả vẫn thua kém do khâu làm thị trường, thương mại của ta còn yếu. Để giải quyết tình trạng này, ngoài vấn đề mang tính quy hoạch, định hướng, dự báo thị trường cần làm tốt, thì người nông dân cũng như DN xuất khẩu cần liên kết để tạo chuỗi mắt xích, phối hợp nhịp nhàng từ quy mô, chất lượng, đến tìm đầu ra cho sản phẩm nhằm nâng cao vị thế cho nông sản Việt Nam.

Ông Nguyễn Công Thừa, Giám đốc Anh Dao Co.op: Cần những liên kết chuỗi

Chuyện nông sản dư cung do sản xuất đại trà, thiếu quy hoạch không còn là mới trong lĩnh vực nông nghiệp. Giải quyết vấn đề này không khó nhưng cần có sự quyết tâm của chính những người sản xuất, DN bắt tay liên kết cũng như chủ trương, chính sách của Nhà nước.

Trước tiên, người nông dân Việt Nam cần thay đổi tập quán tư duy từ sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, tự phát để bước vào một nền nông nghiệp quy mô, hiện đại và liên kết chặt chẽ hơn từ đầu vào đến đầu ra. Bên cạnh đó, thay đổi thói quen dễ dãi, bằng lòng trong sản xuất, chỉ đưa ra những sản phẩm “tầm tầm” cho các thị trường dễ tính, hoặc cảm thấy thuận lợi khi xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc, nhưng khi thị trường này “quay lưng”, thậm chí tìm cách dìm giá, không có đầu ra mới loay hoay đi tìm thị trường mới…

Tuy nhiên, không thể đổ lỗi hết cho họ, bởi kinh tế còn khó khăn nên hiện nay phần nhiều người nông dân vẫn thấy lợi trước mắt thì làm chứ chưa thể nghĩ đến thiệt hại lâu dài. Vì vậy, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ, khuyến khích trồng cây gì, con gì, hay ngược lại không nên tiếp tục phát triển, nhân rộng thêm diện tích trồng những cây, con mà cung đã quá dư thừa…

Với tư cách là người điều tiết thị trường, nắm các công cụ trong tay, các cơ quan quản lý Nhà nước nên sử dụng một cách hiệu quả những “rào cản” phù hợp để phòng vệ thương mại trước những sản phẩm nông sản nước ngoài kém chất lượng ồ ạt thâm nhập vào Việt Nam, cũng như hạn chế bớt tình trạng thương lái Trung Quốc làm ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường.

Ông Trần Ngọc Hiệp, Giám đốc Công ty TNHH Thanh long Hoàng Hậu (Bình Thuận): Phải có hướng sản xuất bền vững

Từ kinh nghiệm của một DN bắt đầu bằng mô hình trang trại chỉ với 3 ha đất khai hoang trồng thanh long cho thấy, việc làm nông vốn rất gian khổ, nhưng để bán được nông sản còn gian khổ và chịu tốn kém hơn rất nhiều lần.

Vì vậy, nhiều hộ sản xuất nông nghiệp không thể có sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu bền vững, mà phải phụ thuộc vào thương lái thu gom hàng tiêu thụ trong nước hay xuất theo đường tiểu ngạch. Mặt khác, để tiêu thụ hàng tốt còn phải có thương hiệu vững mạnh, trong khi nhà nông canh tác một hai sào đất, thì không thể đầu tư đến nơi đến chốn cho thương hiệu.

Ví dụ nói củ hành tím Sóc Trăng nổi tiếng, nhưng chỉ người Việt Nam biết như vậy, chứ thị trường Trung Quốc mua hàng thô về, đóng gói, bán ở siêu thị của họ với thương hiệu khác. Nếu bán được, thì họ nhập tiếp, không bán được thì thôi.

Nhưng nếu có thương hiệu, người bán buộc phải tìm đúng thương hiệu củ hành tím Sóc Trăng – Việt Nam thì người tiêu dùng mới chọn, sẽ khác hơn rất nhiều. Từ những yêu cầu này cho thấy, muốn phát triển bền vững những sản phẩm nông nghiệp thì đầu tiên phải hướng đến sản xuất bền vững.