Hoàn thiện pháp lý cho kinh tế tập thể

	Tổng kết công tác đổi mới, phát triển kinh tế tập thể
	Tháo gỡ rào cản để kinh tế tập thể, HTX phát triển

Tại Diễn đàn Pháp lý Liên minh Hợp tác xã Quốc tế khu vực châu Á - Thái Bình Dương tổ chức mới đây tại TP.HCM, lần đầu tiên các vấn đề khuôn khổ pháp lý cho thành phần kinh tế hợp tác xã (HTX) tại Việt Nam được nhiều chuyên gia trong và ngoài nước đưa ra bàn bạc và kiến nghị với những lộ trình xác đáng để hoàn thiện.

Hoàn thiện khung pháp lý sẽ hỗ trợ các HTX đang làm ăn hiệu quả mở rộng quy mô và thu hút thêm vốn đầu tư

Rõ ràng để tạo đà cho mô hình mới

Theo Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO), vấn đề hoàn thiện khung pháp lý cho kinh tế HTX trong những năm gần đây đang trở thành một trong những vấn đề cấp bách đối với nhiều nước trên thế giới. Bởi việc làm ăn với quá nhiều mô hình kinh tế nhỏ lẻ và thiếu kiểm soát đã bắt đầu đi đến ngưỡng mất cân bằng sinh thái tại nhiều quốc gia và khu vực.

Theo FAO, trong giai đoạn hiện nay việc chuyển sang làm ăn với các mô hình kinh tế HTX là việc làm cấp bách và phải được tất cả các Chính phủ chỉ đạo thực hiện một cách quyết liệt và cụ thể. Trong đó, việc cần làm đầu tiên là hoàn thiện những vấn đề pháp lý để tổ chức, quản lý các mô hình kinh tế tập thể, từ đó tạo tiền đề cho việc chuyển đổi các mô hình sản xuất.

Thực tiễn tại Việt Nam, khuôn khổ pháp lý cho kinh tế HTX mặc dù đã được luật hóa khá chi tiết tại Luật HTX 2003 và sau đó là Luật HTX 2012, tuy nhiên nhiều chuyên gia kinh tế vẫn cho rằng các nút thắt cơ bản về pháp lý cũng như việc xác định mô hình chuẩn kiểu mới cho loại hình kinh tế tập thể này vẫn chưa được tháo gỡ, hoàn thiện và thực hiện một cách thống nhất.

Bà Ngô Thị Thu Hằng - Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết, hiện hoạt động kiểm toán nội bộ tại hầu hết các HTX tại Việt Nam đều gặp phải các rào cản về pháp lý, về chi phí và nhân lực.

Theo đó, mặc dù Luật HTX 2012 có đề cập đến kiểm toán nội bộ HTX nhưng mới chỉ quy định rất sơ sài: “Việc kiểm toán HTX, Liên hiệp HTX do Chính phủ quy định” (Khoản 3, Điều 61 - PV). Trong khi đó Nghị định 193/2013/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn Luật HTX 2012 thì nội dung kiểm toán nội bộ cũng chỉ được quy định dưới hình thức “khuyến khích HTX, Liên hiệp HTX thực hiện kiểm toán nội bộ” (Khoản 3, Điều 22 - PV).

Việc quy định sơ sài như thế khiến rất ít HTX thực hiện nghiêm túc hoạt động kiểm toán nội bộ. Điều này khiến cho việc minh bạch thông tin tài chính ở các HTX trở nên rất khó khăn, làm giảm uy tín và mất nhiều cơ hội thu hút đầu tư của các đơn vị kinh tế tập thể.

Đồng quan điểm, ông Lê Thành - Viện trưởng Viện Kinh tế Nông nghiệp hữu cơ (Bộ NN&PTNT) cho rằng, hiện nay cả nước đang có khoảng gần 22.500 HTX đang hoạt động. Trong đó có khoảng 50% đơn vị đang kinh doanh có hiệu quả, thu hút khoảng 2,5 triệu lao động. Thời gian qua cũng đã có nhiều mô hình HTX kiểu mới ra đời ở nhiều lĩnh vực, nhiều HTX trẻ, có trình độ, khả năng quản trị cao và thường xuyên ứng dụng công nghệ thông tin vào sản xuất.

Tuy nhiên, do những vướng mắc về xác định tài sản sở hữu và thiếu các quy định pháp lý về tài chính, nên việc tiếp cận các nguồn vốn đầu tư từ bên ngoài của các đơn vị vẫn đang rất hạn chế. Vì vậy, việc rà soát, chỉnh sửa, bổ sung các quy định pháp lý là rất cấp bách và phải làm ngay để các mô hình HTX đang làm ăn hiệu quả có thể duy trì hoạt động và mở rộng quy mô.

Không để tín dụng nội bộ biến tướng

Liên quan đến hoạt động tín dụng đối với khối kinh tế HTX, ông Nguyễn Ngọc Bảo - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho biết, hiện hầu hết nguồn vốn để phát triển các HTX đều trông vào 3 nguồn chính là vốn tự có, vốn vay từ các TCTD và vốn vay từ quỹ phát triển HTX. Đến nay, chỉ có khoảng gần 20% HTX có khả năng tự lực về vốn. Trong khi đó, do vướng mắc về các thủ tục tài sản đảm bảo, phương án sản xuất kinh doanh nên chỉ có rất ít HTX tiếp cận được nguồn vốn vay từ các NHTM.

Ông Bảo cũng cho biết, Luật HTX 2012 hiện nay quy định khá nhiều ưu đãi, hỗ trợ đối với thành phần kinh tế HTX. Tuy nhiên, trên thực tế triển khai nhiều chính sách hỗ trợ chưa được thực thi hiệu quả. Việc ban hành một số văn bản hướng dẫn Luật HTX 2012 như quy định về tổ chức và hoạt động của Quỹ phát triển HTX mặc dù đã được thúc đẩy khá nhiều lần nhưng vẫn chậm trễ, kéo dài thời gian gây ra khó khăn cho hoạt động tiếp cận vốn của khá nhiều đơn vị.

Cũng liên quan đến khía cạnh pháp lý trong hoạt động của HTX, ông Bảo cho biết, hiện nay nhiều HTX làm ăn hiệu quả, nguồn tiền quay vòng dôi dư đang được dùng vào dịch vụ tín dụng nội bộ để hỗ trợ các thành viên trong các đơn vị. Nguyên Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) khẳng định, hoạt động tín dụng nội bộ ở các HTX hiện nay vẫn đang được các HTX thực hiện một cách khá nghiêm túc và hiệu quả. Căn cứ pháp lý của hoạt động tín dụng nội bộ này vẫn đang áp dụng theo các Thông tư 06/2004/TT-NHNN và Thông tư số 04/2007/TT-NHNN của NHNN.

Tuy nhiên, ông Bảo nhấn mạnh rằng với vai trò quản lý cao nhất đối với mô hình kinh tế HTX, Liên minh HTX Việt Nam sẽ chỉ duy trì hoạt động tín dụng nội bộ HTX như một hình thức sử dụng tiền vốn tạm thời nhàn rỗi chung của HTX để hỗ trợ đời sống và sản xuất của các thành viên chứ không mang tính thương mại hay kinh doanh tiền tệ. Đặc biệt, đơn vị sẽ quản lý và kiểm soát chặt chẽ, không để tín dụng nội bộ HTX có nguy cơ trở thành tín dụng thương mại hoặc tín dụng đen.