Hợp tác xã ỳ ạch phát triển vì đâu?

	“Cầu nối” nông dân với thị trường
	Mô hình kinh tế HTX hiệu quả

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ thăm khu nhà kính sản xuất rau sạch của HTX Tân Tiến

Kể từ năm 2012 khi Luật HTX kiểu mới được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/7/2013, hoạt động của HTX trên cả nước đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, các HTX hoạt động đúng bản chất, phát triển bền vững. Nhiều HTX đã phát triển khá tốt, cung cấp sản phẩm và dịch vụ chất lượng tốt, giá thành rẻ cho thành viên giúp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất và mở rộng quy mô hoạt động của kinh tế thành viên.

HTX Dịch vụ Nông nghiệp Bình Thành (ở Đồng Nai) là một HTX kiểu mẫu, đã cung cấp các dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp có chất lượng tốt với chi phí hợp lý, giúp xã viên nâng cao giá trị thương phẩm của nông sản nâng cao sức cạnh tranh.

Nhiều HTX vừa cung cấp dịch vụ đầu vào vừa là trung gian liên kết xã viên với DN sản xuất, bao tiêu sản phẩm đầu ra cho xã viên, là người đứng ra bảo vệ được lợi ích của xã viên với DN nhất là khi giá sản phẩm có diễn biến bất lợi… Điển hình như những HTX bò sữa ở Củ Chi (TP.Hồ Chí Minh) hay HTX bò sữa Sóc Trăng…

Điển hình thành công đã có nhiều nhưng bước đường phát triển HTX còn rất nhiều khó khăn, kể cả những HTX đang hoạt động tốt, đang phát huy hiệu quả tốt. Khó vì thiếu vốn, không có mặt bằng đặt trụ sở nên cũng không có tài sản để thế chấp vay tín dụng, thiếu người tham gia quản lý có trình độ…

Bên cạnh đó, cũng có không ít những HTX hoạt động thiếu hiệu quả, lợi ích kinh tế trực tiếp do HTX mang lại cho thành viên chưa nhiều, chưa thể hiện được vai trò kết nối giữa các thành viên với thị trường. Sự gắn kết lợi ích giữa HTX và thành viên mờ nhạt, chưa mang tinh thần hợp tác, các thành viên còn chưa thấy vai trò, trách nhiệm của mình đối với các hoạt động và sự sống còn của HTX.

“Các HTX hiện nay còn manh mún, tự phát, quy mô hoạt động và năng lực thực tế của HTX vẫn còn hạn hẹp”, ông Nguyễn Trung Thành - Phó Chủ tịch Liên minh HTX TP. Hà Nội cho biết.

Vì thế, nhìn lại tuy hiện cả nước có 19.569 HTX với 6,2 triệu thành viên tham gia, nhưng có tới 18.986 HTX đã có từ trước 2013, từ năm 2013 đến nay mới có thêm 583 HTX mới. Việc chuyển đổi từ mô hình HTX cũ sang HTX cũng rất chậm, mới chỉ có 21 tỉnh thành phố đã chuyển đổi 100% HTX kiểu cũ sang kiểu mới. Sự liên doanh, liên kết giữa các HTX với nhau còn mờ nhạt và các quy định pháp lý liên quan đến phát triển HTX tương đối đầy đủ song vẫn chưa được các bộ, ngành, địa phương thực hiện triệt để…

Nguyên nhân khiến cho HTX chưa thực sự phát huy hiệu quả, chưa hấp dẫn thành viên… được liệt kê ra khá nhiều. Nhưng trong đó nguyên nhân chủ yếu là “chậm có hướng dẫn triển khai Luật”, ông Nguyễn Trung Thành - Phó Chủ tịch Liên minh HTX TP. Hà Nội cho biết.

Đơn cử như thiếu hướng dẫn việc cho giải thể HTX khiến cho nhiều HTX hiện nay không còn hoạt động nhưng không giải thể được. Nhiều huyện đã ra quyết định giải thể HTX rồi nhưng vướng quy định khác chưa giải thể được, lại phải ra quyết định gia hạn việc giải thể.

Một nguyên nhân quan trọng khác là “nhận thức về Luật HTX chưa thống nhất, một số Bộ, ngành, địa phương còn lúng túng trong việc triển khai một số quy định mới của luật", bà Mai Thị Thu Hường (Vụ HTX, Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết. Bộ máy quản lý Nhà nước về HTX chưa được kiện toàn theo yêu cầu, công tác quản lý chưa được thường xuyên liên tục; các cán bộ phần lớn là kiêm nhiệm, chưa được đào tạo chuyên sâu về HTX, chính vì vậy, còn lúng túng trong việc triển khai pháp luật về HTX.

“Nhận thức về vai trò, vị trí mô hình HTX vẫn chưa cao, thậm chí đâu đó vẫn chưa tin tưởng vào vai trò, vị trí của HTX trong phát triển nông nghiệp, nông thôn”, ông Phạm Văn Vũ, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước - chi nhánh Hà Nội bổ sung. Ông đề nghị: “Cần ngay những chính sách thông thoáng, tạo điều kiện thuận lợi cho HTX để tiếp cận nguồn vốn. Như thế, HTX mới tiếp cận được các chương trình, gói tín dụng cho vay đối với HTX, đặc biệt đối với những HTX tham gia vào công nghệ cao, công nghệ sạch… “.

Phương án cho sáp nhập, hợp nhất một số HTX để tăng quy mô, tăng hiệu quả cũng đã được để cập đến và ông Nguyễn Văn Đoàn, Vụ trưởng Vụ HTX, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng ủng hộ đề xuất này và nêu đề xuất hình thức liên kết giữa các HTX cùng lĩnh vực, cùng địa bàn để cùng nâng cao sức cạnh tranh

Cho rằng liên kết, hợp nhất, sáp nhập để nâng cao năng lực là một hướng đáng bàn trong bối cảnh toàn cầu hóa, bà Gaby Breton nhấn mạnh thêm: “Quan trọng là đưa luật vào cuộc sống, tạo môi trường để các bộ ngành phải nhập cuộc. Phải thừa nhận tư cách pháp lý của HTX phù hợp với những gì liên hiệp HTX thế giới đã khuyến cáo”. Bà cũng gợi ý: “Cần phải giám sát HTX. Ở Canada, các báo cáo của HTX phải được kiểm toán như vậy có được bức tranh rất rõ ràng về HTX để có biện pháp phù hợp”.