Quy định xuất xứ: Không riêng Việt Nam, nhiều quốc gia trên thế giới cũng chưa thể thống nhất

Nợ doanh nghiệp bộ quy tắc xuất xứ

Liên quan đến quy định xuất xứ đối với hàng hoá, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh từng cho biết, với đặc thù của chuỗi sản xuất toàn cầu hiện nay, doanh nghiệp nhiều khi nhập hàng nghìn chi tiết, linh kiện từ khắp nơi trên thế giới nên không dễ xác định xuất xứ. Do đó, nhiều nhà sản xuất sẽ ghi là "Made by Samsung" hoặc "Made by Nokia", tức ghi thông tin sản xuất bởi chính tên hãng đó.

Đó là cách ghi trung thực, thể hiện thông tin như "được sản xuất tại…", "được sản xuất bởi…", hoặc "lắp ráp bởi…".

"Rõ ràng với dây chuyền sản xuất hiện đại với chuỗi cung ứng toàn cầu trải dài nhiều nước, rất khó xác định xuất xứ chính xác cho sản phẩm. Nên các nước cho phép doanh nghiệp được thông tin phù hợp nhất với đặc thù sản xuất", Thứ trưởng Khánh nói.

Về vấn đề này, ông Trần Ngọc Trung, Cố vấn cao cấp Công ty Luật Baker & McKenzie cho biết, để đánh giá cặn kẽ gốc sau cùng, các cơ quan quản lý cũng khó có đủ nguồn lực để làm điều này. Do đó, việc ghi xuất xứ ở đâu có thể nói là “muôn hình vạn trạng”, rất đa dạng và tuỳ biến.

Xung quanh câu chuyện đang tốn khá nhiều giấy mực là nghi vấn xuất xứ sản phẩm tivi của CTCP Điện tử Asanzo Việt Nam, ông Trung cho biết, căn cứ trên các quy định về xuất nhập khẩu thì việc dán nhãn “Made in Việt Nam” của Asanzo vẫn có khả năng xảy ra.

Lý giải về điều này, theo ông Trung, Việt Nam có Hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam - ASEAN, nếu bây giờ toàn bộ nguyên liệu nhập khẩu về Việt Nam lắp ráp đánh giá theo FTA thì sản phẩm này không được ghi “Made in Vietnam”, nhưng nếu theo FTA ASEAN - Trung Quốc thì lại có thể được vì theo nguyên tắc cộng gộp cho phép coi tất cả các nguyên liệu nhập khẩu từ các nước thành viên, toàn bộ nguyên liệu nhập khẩu từ Trung Quốc có thể coi là có xuất xứ từ Việt Nam nên nếu đánh giá theo ATIGA thì không được nhưng ASEAN - Trung Quốc thì được.

“Vấn đề là dán nhãn cho phép nhà sản xuất tự chịu trách nhiệm, tự ghi trên cơ sở tuân thủ pháp luật, nếu nhà sản xuất xin theo xuất xứ ASEAN - Trung Quốc là cái này có xuất xứ Việt Nam thì có thể ghi là “Made in Vietnam” được”, ông Trung nhấn mạnh.

Đồng quan điểm với ông Trung, một vị chuyên gia về lĩnh vực xuất nhập khẩu cũng cho biết, việc dán nhãn “made in” ở đâu vẫn là doanh nghiệp tự nguyện và có sự tuỳ biến, nhiều quốc gia trên thế giới vẫn chưa thể thống nhất về nội dung này bởi nếu làm chặt chẽ hay lỏng lẻo thì sau cùng vẫn có rủi ro là có nhiều ngành hàng sẽ chết, hiện Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo quy định xuất xứ hàng hoá Việt Nam.

Vị này dẫn chứng câu chuyện Asanzo và nói: "Đã biết họ xuất khẩu đi đâu mà bảo họ không được dán nhãn là Made in Vietnam, trong khi chúng ta còn đang nợ một văn bản pháp lý thế nào là Made in Vietnam. Asanzo có dây chuyền sản xuất và đề Made in Vietnam thì chẳng sao cả, hiện Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo quy định xuất xứ hàng hoá Việt Nam".

Xuất xứ ở đâu không quan trọng bằng chất lượng

Đại diện Asanzo mới đây cho biết, việc chọn thị trường ngách ở các vùng nông thôn hay miền tây sông nước, buộc hãng phải có ý tưởng chiếc tivi chạy được trên nguồn điện thế yếu, giao diện dễ sử dụng và giá cả phù hợp. Để đáp ứng điều này, Asanzo tự thiết kế nhiều phần trong sản phẩm. Bảng mạch chính của tivi là Asanzo tự thiết kế đặt hàng sản xuất nước ngoài cho smart tivi và tivi thường. Sản phẩm không đơn giản là mua vài khối linh kiện về ráp lại.

Theo luật sư Trung, Asanzo phát triển mạnh, quy mô lớn, nếu lừa dối khách hàng sẽ không phát triển được như vậy, bởi vì người sản xuất có thể sản xuất nhưng người tiêu dùng có quyền lựa chọn, nếu không đảm bảo chất lượng thì không bán được.

“Với các sản phẩm bị gọi là “gian lận xuất xứ” liệu chất lượng sản phẩm có kém hay không? Nếu dưới góc độ xuất xứ là vi phạm nhưng cần tính tới chất lượng, sau cùng với người tiêu dùng vẫn là chất lượng”, ông Trung nói.

Thực tế, mô hình như Asanzo không phải cá biệt, dẫn chứng của một chuyên gia nêu ý kiến tại cuộc toạ đàm “Thế nào là “Made in Vietnam” diễn ra ngày 17/7 cho biết, có doanh nghiệp sản xuất điều này đã lấy giống tốt nhất ở Bình Phước, đưa các nhà khoa học ở Việt Nam sang Thái Lan lấy giống tốt nhất ở đây ghép, đưa vào phòng thí nghiệm phối và sinh ra cây con, cây con tốt nhất trồng ở Campuchia. Khi thu hoạch điều, điều thô từ Campuchia sẽ được chuyển về nhà máy ở Bình Phước làm công đoạn rang, chế biến, bóc tách và phân loại điều to nhỏ, thành phẩm cuối cùng đang bán ở Việt Nam.

“Công đoạn cuối cùng diễn ra ở Việt Nam là rang ở Bình Phước còn cây điều trồng ở Campuchia, giống bố mẹ ở phòng thí nghiệm Thái Lan, nhưng hàm lượng chất xám này nhiều và là của người Việt Nam, không thể lượng hoá được đối với sản phẩm này”, vị này nói.

Hay như Mỹ nhập khẩu điều Việt Nam, theo quy định CPTPP điều thô được nhập ở bất kỳ đâu và chỉ cần chứng minh công đoạn gia công cuối cùng ở Việt Nam, rất lỏng và linh hoạt, tính đến chuỗi cung ứng cấp độ toàn cầu.