Tăng lương tối thiểu: Cần hài hòa lợi ích

6 yếu tố cần xét

Phiên họp kín, thảo luận về tiền lương tối thiểu (LTT) vùng năm 2016 của Hội đồng Tiền lương Quốc gia diễn ra sáng 25/8 lại “thất bại”, khi các bên vẫn cương quyết bảo vệ quan điểm của mình. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam giữ nguyên mức đề xuất tăng 16,8% so với mức hiện nay, trong khi Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kiên quyết bảo vệ quan điểm chỉ nên tăng 10%...

Hội đồng Tiền lương Quốc gia cần công bố công khai phương pháp xác định “nhu cầu sống tối thiểu” để mọi người có thể giám sát và góp ý

PGS-TS. Nguyễn Thị Lan Hương, Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, thành viên Hội đồng Tiền lương Quốc gia cho biết, phiên họp kết thúc khi chưa đạt được thỏa thuận chung, bầu không khí tiếp tục căng thẳng hơn. Mỗi bên đều có lý lẽ xác đáng để bảo vệ quan điểm đưa ra lần trước, khiến các quan điểm càng khó xích lại gần nhau.

Bình luận về lý do tạo ra sự chênh lệch trong đề xuất của các bên, bà Hương cho biết, có ít nhất 6 yếu tố cần xem xét. Trong đó, 2 yếu tố thuộc người lao động là đảm bảo mức sống, bù đắp được tăng giá và chuyển một phần của thành tựu phát triển kinh tế vào mức sống. Đây là các yếu tố để Tổng Liên đoàn Lao động căn cứ và yêu cầu mức tăng 16,8%.

Trong khi đó, 2 yếu tố thuộc phía người sử dụng lao động cần cân nhắc là khả năng chi trả và bài toán ổn định tổ chức nhân sự của DN. Riêng về chi phí nhân công, năm 2016 khi thực hiện Luật Bảo hiểm xã hội, nếu tiếp tục tăng LTT ở mức cao càng đẩy chi phí nhân công tại DN tăng cao hơn nữa. Người sử dụng lao động cho rằng, cán cân cung - cầu trên thị trường lao động có thể sẽ bị ảnh hưởng, dẫn tới khả năng mất ổn định đội ngũ nhân lực.

Theo cơ quan quản lý Nhà nước thì có 2 yếu tố khác cần cân nhắc. Đó là tính cạnh tranh của nguồn nhân lực Việt Nam và sự ổn định xã hội. Bởi ở giai đoạn đang phát triển, mức lương bình quân tại Việt Nam không thể cao quá để mất khả năng cạnh tranh.

Tuy nhiên, yếu tố khác là tăng lương không thể dẫn tới tăng bất ổn xã hội. Chẳng hạn, người lao động không thoả mãn hoặc người sử dụng lao động không gánh được các chi phí. Các yếu tố này đều đáng xem xét và cân nhắc đầy đủ để căn cứ vào đó đưa ra một mức tăng hợp lý.

Cần hài hòa lợi ích các bên

Cân nhắc giữa các yếu tố tác động, TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI cho rằng, LTT tăng ở mức quá cao sẽ ảnh hưởng tới lợi ích tất cả các bên.

Ông Lộc giải thích, nếu như trước đây, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội giải thích tỷ lệ thất nghiệp ở Việt Nam thấp là do những người không tìm được việc làm ở thành thị đã trở về nông thôn để tham gia sản xuất nông nghiệp, thì đến nay nông thôn cũng không còn là chốn để những người thất nghiệp có thể dung thân.

Cụ thể, riêng tỷ lệ thất nghiệp ở nông thôn trong quý I/2015 đã gia tăng 0,42% so với cùng kỳ năm trước và gấp đôi tỷ lệ gia tăng thất nghiệp chung. Trong quý I/2015, tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động của cả nước là 2,43% tăng 0,22% so với cùng kỳ năm 2014. Cả nước hiện có hàng triệu người thất nghiệp và thiếu việc làm…

Những số liệu trên cảnh báo chúng ta rằng việc tạo thêm nhiều việc làm mới cho nền kinh tế, đặc biệt cho người lao động ở nông thôn đã trở thành vấn đề rất cấp bách và thậm chí là vấn đề cần quan tâm bậc nhất ở Việt Nam. Và việc tăng LTT ở mức quá cao sẽ không có lợi cho việc đạt được mục tiêu này.

Ông Lộc cũng cảnh báo cần nhìn vào bài học nhãn tiền của Trung Quốc trong việc tăng LTT. Do chi phí tiền lương tại Trung Quốc đã tăng khoảng 10%/năm trong vòng một thập kỷ qua, nên sức cạnh tranh của hàng hóa Trung Quốc trên thị trường thế giới ngày càng bị suy giảm. Hệ quả là các nhà đầu tư nước ngoài đang rời khỏi Trung Quốc, tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc gần đây đã giảm xuống mức còn 7% so với mức trên 10% trước kia, còn xuất khẩu trong tháng 7/2015 vừa qua đã giảm tới 8,9% so với cùng kỳ năm trước…

TS. Nguyễn Đức Kiên, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội cũng lưu ý, hiện nay các con số thống kê cho thấy tốc độ tăng năng suất lao động đi xuống, tốc độ tăng lương tăng lên và đó là nguy cơ tiềm ẩn cho nền kinh tế nước ta. Xét giai đoạn từ năm 2007 trở lại đây, tốc độ tăng năng suất lao động hàng năm chỉ còn 3,5-3,7%/năm, trong khi trước đây là 6-8%/năm.

Trong khi đó, lương lại điều chỉnh tăng lên. Như vậy lương tăng mà năng suất lao động lại giảm, đó là điều nghịch lý. “Nếu cứ tiếp tục tình trạng lương tăng nhanh hơn năng suất thì chỉ 10 năm sau không ai muốn đầu tư vào Việt Nam vì chi phí quá đắt”, ông Kiên lo ngại.

Chỉ ra vấn đề tạo nút thắt trong đàm phán giữa các bên, TS. Đặng Đức Đam, nguyên Phó Ban Nghiên cứu của Thủ tướng cho rằng, nó nằm ở việc xác định nhu cầu sống tối thiểu để làm căn cứ điều chỉnh LTT. Đây là căn cứ chủ yếu để xây dựng hệ thống tiền lương DN. Tuy nhiên, đây là khái niệm trừu tượng, không thể định lượng chính xác mà chỉ qua thỏa hiệp và cách tính toán hiện nay, theo ông Đam là đang quá cao và không đáng tin cậy.

Theo ông Đam, hệ quả của việc xác định quá cao nhu cầu sống tối thiểu là rất nghiêm trọng. LTT dù tăng vẫn luôn “hụt hơi” so với nhu cầu sống tối thiểu, tạo dư luận xã hội không đúng và ảo tưởng là tiền lương có thể và còn phải tăng nhanh hơn nữa. Quyết định đối với đời sống người thợ là tiền lương trung bình, nếu ép tiền LTT tăng quá mức, DN buộc phải “phản ứng” bằng cách thu hẹp hệ số tiền lương thì tác dụng kích thích tăng năng suất lao động của tiền lương sẽ không còn.

Vì thế, ông Đam kiến nghị, Hội đồng Tiền lương Quốc gia cần công bố công khai phương pháp xác định “nhu cầu sống tối thiểu” để mọi người có thể giám sát và góp ý. Đồng quan điểm, VCCI kiến nghị Chính phủ giao cho một số tổ chức khoa học nghiên cứu giám định phương pháp xác định “nhu cầu sống tối thiểu” do Tổ kỹ thuật của Hội đồng Tiền lương Quốc gia đã thực hiện

Dự kiến, phiên thứ 3 của Hội đồng Tiền lương Quốc gia sẽ trở lại họp vào ngày 3/9.