Thị trường dầu mỏ bao giờ thoát cảnh “dư cung”?

	Saudi Arabia thoát khỏi sự lệ thuộc dầu mỏ
	Trật tự mới trên thị trường dầu mỏ thế giới

Tuy vậy, cho dù OPEC đã đạt được sự đồng thuận về cắt giảm sản lượng vào cuối tháng 11 vừa qua thì thị trường dầu mỏ thế giới vẫn đối mặt với triển vọng chưa thật sáng trong năm 2017, do tình trạng dư cung cũng như viễn cảnh ảm đạm của nền kinh tế toàn cầu.

Theo IEA, tình trạng dư cung trên thị trường dầu mỏ sẽ kéo dài tới cuối năm 2017

Nỗ lực bình ổn thị trường

Thế giới đã từng chứng kiến thị trường dầu mỏ “nhảy múa” trong những năm đầu thập niên này khi giá dầu vọt lên mức đỉnh điểm 115 USD/thùng vào tháng 6/2014, nhờ bức tranh sáng màu của nền kinh tế thế giới và nhu cầu tăng mạnh tại các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi.

Các nước sản xuất chủ chốt trong OPEC, nhất là Saudi Arabia, đã kiếm được những khoản thu khổng lồ từ dầu mỏ. Trong khi đó, do muốn tự chủ về nguồn cung và không phụ thuộc vào các nguồn nhập khẩu, Mỹ - một trong những nước tiêu thụ dầu mỏ hàng đầu thế giới - đã ban hành các chính sách bảo trợ để phát triển lĩnh vực dầu khí đá phiến.

Sản lượng dầu khí đá phiến của Mỹ đã tăng chóng mặt từ mức gần như bằng không lên 4,5 triệu thùng/ngày vào cuối năm 2015, đưa tổng sản lượng dầu thô của nền kinh tế lớn nhất thế giới lên khoảng 9,7-10 triệu thùng/ngày.

Tuy nhiên, sự tham gia thị trường của dầu khí đá phiến Mỹ và các nước khác đã làm “ngập lụt” nguồn cung toàn cầu, cùng với đà chững lại của nền kinh tế thế giới, khiến giá dầu giảm mạnh từ mức đỉnh 115 USD/thùng hồi tháng 6/2014 xuống 27 USD/thùng vào tháng 1/2016, trước khi phục hồi lên khoảng 50 USD/thùng hiện nay.

Hậu quả là các nhà sản xuất chủ chốt trong và ngoài OPEC đã phải hứng chịu cú sốc ngân sách. Trong cuộc chiến giá dầu với các nhà sản xuất dầu đá phiến của Mỹ, thay vì làm theo cách truyền thống "giảm nguồn cung và nâng giá bán", OPEC - đứng đầu là Saudi Arabia - lại làm theo cách ngược lại là tăng mạnh sản lượng để chiếm ưu thế về thị phần.

Thị trường trở nên phức tạp hơn khi có sự trở lại của Iran, nhà sản xuất lớn thứ ba trong OPEC. Sau khi thỏa thuận hạt nhân mà Iran ký với Nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc cùng với Đức) có hiệu lực từ giữa tháng 1/2016, mở đường cho việc bãi bỏ các lệnh trừng phạt quốc tế đối với quốc gia Trung Đông này, Tehran bắt đầu đẩy mạnh sản xuất để giành lại thị phần sau mấy năm bị bao vây cấm vận.

Sau nhiều ngày chờ đợi, cuộc họp chính thức giữa các thành viên OPEC đã diễn ra ngày 30/11 với kết quả tích cực đối với thị trường khi các nước đều nhất trí cắt giảm sản lượng dầu mỏ lần đầu tiên trong tám năm qua. Theo thỏa thuận mới đạt được, Saudi Arabia sẽ cắt giảm 0,5 triệu thùng/ngày xuống 10,06 triệu thùng/ngày. Iran sẽ "đóng băng" sản lượng gần mức hiện tại là 3,797 triệu thùng/ngày. Các thành viên OPEC khác cũng sẽ cắt giảm sản lượng theo các mức quy định.

Để ủng hộ thỏa thuận của OPEC, Nga thông báo sẵn sàng cắt giảm sản lượng dầu mỏ 300.000 thùng/ngày trong nửa đầu năm 2017, như một phần trong thỏa thuận với OPEC. Chuyên gia Amrita Sen từ Energy Aspects nhận định động thái của OPEC sẽ đẩy nhanh quá trình tái cân bằng trên thị trường dầu mỏ và làm giảm bớt tình trạng dư cung kéo dài trên thị trường dầu mỏ toàn cầu.

Kể từ phiên 1/12, giá dầu thế giới đi lên nhờ hiệu ứng từ thỏa thuận cắt giảm sản lượng dầu mỏ của OPEC. Kết thúc phiên 8/12, tại thị trường New York, giá dầu ngọt nhẹ Mỹ kỳ hạn tăng 1,07 USD lên 50,84 USD/thùng; còn tại London, giá dầu Brent giao tháng 2/2017 cũng tăng 89 xu Mỹ lên 53,89 USD/thùng.

Khả năng thực thi thỏa thuận

Sau thỏa thuận mang tính lịch sử kể trên của OPEC, thị trường đang hướng sự chú ý vào việc thực thi thỏa thuận và tác động của nó đối với nguồn cung dầu mỏ, nhất là khi Nga cũng sẽ tham gia cắt giảm sản lượng. Tuy nhiên, các nhà phân tích dự báo tình trạng dư thừa nguồn cung có thể vẫn sẽ tiếp tục trong năm tới.

Theo Societe Generale, thỏa thuận của OPEC là một yếu tố có tác động lớn đến tình hình nguồn cung trên thị trường dầu mỏ. Song, lượng hàng tồn trong các kho dầu trên toàn cầu vẫn đang ở mức rất cao. Do đó, vẫn cần tới hơn một năm để lượng hàng tồn kho trở về mức bình thường.

Trước khi diễn ra cuộc họp ở Vienna (Áo), sản lượng của OPEC đã tăng đáng kể từ 33,47 triệu thùng/ngày trong tháng 8/2016 lên mức kỷ lục 33,83 triệu thùng/ngày trong tháng 10/2016. OPEC hiện chiếm hơn 30% tổng nguồn cung dầu trên toàn cầu.

Việc OPEC thống nhất được vấn đề hạn ngạch cũng như lộ trình cắt giảm sản lượng sẽ tạo hiệu ứng tích cực trên thị trường và có thể đẩy giá dầu lên 55 USD/thùng. Là nước không tham gia nỗ lực ổn định thị trường cùng OPEC, Mỹ chắc chắn tiếp tục đẩy mạnh hoạt động khai thác dầu đá phiến một khi giá dầu đạt mức cần thiết. Mỹ cũng quyết định tham gia thị trường dầu mỏ quốc tế khi bãi bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu trong 40 năm qua vào tháng 12/2015.

Bên cạnh đó, sự cân bằng của thị trường sẽ bị tác động khi Canada, Nigeria và Lybia bắt đầu tái khởi động hoạt động sản xuất dầu. Viễn cảnh này sẽ lại đẩy thị trường dầu mỏ trở lại trạng thái dư thừa lớn về nguồn cung, giữa lúc đà phục hồi của nền kinh tế thế giới được dự báo tiếp tục ảm đạm trong năm tới.

Ngân hàng Thế giới (WB) hồi tháng 6/2016 cũng hạ mức dự báo tăng trưởng toàn cầu xuống còn 2,4%, so với mức 2,9% đưa ra hồi tháng 1/2016. Theo báo cáo cập nhật "Triển vọng Kinh tế Toàn cầu" của WB, các nước mới nổi xuất khẩu hàng hóa nguyên liệu và các nước đang phát triển đang phải vật lộn với tình trạng giá dầu và giá các nguyên liệu khác bị ghìm ở mức thấp.

Trong khi đó, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) hạ dự báo tăng trưởng nhu cầu dầu mỏ toàn cầu năm 2017 xuống còn 1,2 triệu thùng/ngày, so với 1,4 triệu thùng/ngày năm 2016 và 1,3 triệu thùng/ngày được đưa ra trước đó, do triển vọng yếu hơn của kinh tế thế giới, đặc biệt sau cuộc trưng cầu ý dân của nước Anh về việc rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Theo cơ quan này, tình trạng dư cung trên thị trường dầu mỏ sẽ kéo dài tới cuối năm 2017 do mức độ tăng nhu cầu sa sút, trong khi nguồn cung không có dấu hiệu cải thiện.

Thỏa thuận cắt giảm sản lượng của OPEC sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có sự tham gia tích cực của các nhà sản xuất hàng đầu ngoài khối, trong đó có Mỹ và các nước ngoài khối OPEC.