Thủy sản xuất khẩu: Giá trị gia tăng còn ít

	PGS-TS. Nguyễn Hữu Dũng, Phó chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep)

Trong tình hình xuất khẩu thuận lợi như hiện nay, nhưng nhiều DN cho biết lợi nhuận vẫn rất thấp. Ý kiến của ông như thế nào?

Hiện nay, giá trị gia tăng trong sản phẩm thủy sản là vấn đề lớn. Chẳng hạn, chúng ta xuất khẩu 1,8 tỷ USD giá trị hàng hóa cá tra, nhưng chỉ có 0,63% là hàng giá trị gia tăng, còn 99,3% là hàng thô, phi lê đông lạnh. Theo tôi, chúng ta nên có chính sách xúc tiến hàng phi lê đông lạnh thì thu lệ phí xuất khẩu, còn hàng giá trị gia tăng không thu phí. Ta dùng số tiền thu được từ phụ phí để trải thảm đỏ cho cá tra đi vào nhiều thị trường.

Ngay với xúc tiến thương mại để có thể bán hàng với giá tốt, chúng ta có nhiều DN đi tiếp thị các đối tác. Tôi nghĩ, việc đi nhiều không giải quyết được vấn đề. Tại sao chúng ta không làm chuyên nghiệp hơn?

Chúng tôi đề nghị tập trung thành một đầu mối xuất khẩu đông lạnh tại thị trường châu Âu bằng hình thức sàn đấu giá. Nếu chúng ta đấu giá được sản phẩm của mình ở châu Âu thì lập tức thị trường là người quyết định giá. Chúng ta sẽ quyết định giá dựa trên thông số của họ điều chỉnh lượng cung của mình. Như vậy, cân bằng cung cầu sẽ tạo ra vị thế tốt hơn cho cá tra của chúng ta.

Nói về giá trị gia tăng trong sản phẩm xuất khẩu, với thủy sản thì thức ăn chiếm khoảng 80% giá trị. Trong khi đó các nhà cung cấp cho ngành thủy sản chủ yếu là các tập đoàn nước ngoài có là bất lợi?

Tập đoàn CP cung cấp tôm giống, tôm chân trắng giống chiếm tỷ trọng lớn. Họ đặt thêm điều kiện mua tôm giống phải mua thức ăn của họ. Chính vì điều đó nên họ khống chế thị trường và làm người nông dân rất khó xoay trở.

Tôi cũng nghĩ, Nhà nước đã buông lơi việc kiểm tra thức ăn. Đặc biệt là chất lượng thức ăn không ai kiểm soát. Vì việc áp dụng những hóa chất tích nước, khi họ dùng những hóa chất này thì vật nuôi tăng trọng rất nhanh. Nông dân phấn khởi, nhưng chất lượng đi xuống. Chúng ta phải kiểm soát được cái đó, nhưng rất tiếc không có.

Vậy theo ông, các DN thủy sản nên chuyển hướng thức ăn như thế nào?

Nhà nước nên quản lý theo chuỗi giá trị: giống, thức ăn, nuôi, chế biến, xuất khẩu, phân phối. Đặc biệt trong ngành cá tra, các DN đã làm chủ được phần lớn các khâu. Ví dụ như sản lượng cá tra do DN chế biến tự nuôi chiếm khoảng 70%, trong khi đó tôm thì các DN mới tự tổ chức sản xuất được 10%...

Hướng phát triển chung sắp tới, theo hướng chung của thế giới là DN sẽ nắm toàn bộ chuỗi giá trị đi từ A tới Z. Điều này đặt ra cho cơ quan quản lý Nhà nước rất nhiều việc. Thứ nhất, cách quản lý của chúng ta phải quản lý theo chuỗi chứ không thể Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ quản lý sản xuất, còn Bộ Công Thương đi bán… Tôi nghĩ, cách quản lý đó quá lỗi thời và nói mãi không ai nghe cả.

Tức là quản lý Nhà nước phải đổi mới trước?

Trước hết, các quy định không hợp lý trong các văn bản quản lý Nhà nước còn rất nhiều và mỗi văn bản được đưa ra bao giờ cũng có những điểm không hợp lý. Câu hỏi của tôi là tại sao những điểm không hợp lý vẫn tồn tại? Không phải DN, Hiệp hội không nói, chúng tôi nói suốt trong quá trình xây dựng nghị định cá tra và xây dựng những văn bản khác. Nhưng nói là một chuyện, còn có nghe hay không là chuyện khác. Tôi chỉ nói là nên thương DN một chút, hãy đặt mình vào vị trí của DN mà đưa ra chính sách.

Xin cảm ơn ông!

Hoàng Lan thực hiện