Tiếp vốn cho chuyển giao công nghệ

	Trông chờ chuyển giao công nghệ là sai lầm
	Doanh nghiệp FDI đã chuyển giao công nghệ?

Kỳ vọng chuyển động

Với việc ban hành Nghị định 76/2018, nhiều nút thắt trong việc hỗ trợ DN chuyển giao công nghệ có thể sẽ được tháo gỡ. Bởi so với các văn bản luật trước đây, Luật Chuyển giao công nghệ (sửa đổi 2017) và Nghị định 76 tập trung nhiều hơn cho định hướng phát triển toàn diện thị trường khoa học công nghệ.

Cụ thể, Luật và Nghị định mới khuyến khích thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ bằng cách giao quyền cho các đơn vị nghiên cứu khoa học, đưa ra các quy định về phân chia lợi nhuận thu được từ kết quả nghiên cứu khoa học, hỗ trợ tài chính cho các tổ chức nghiên cứu để liên kết với các tổ chức ứng dụng khoa học công nghệ.

Trong số 14.000 dự án FDI thì mới chỉ có 4% hợp đồng chuyển giao công nghệ

Đặc biệt, để khuyến khích các DN tăng cường nhận chuyển giao công nghệ, Luật và Nghị định mới cũng đưa ra mức hỗ trợ lãi suất tối đa 2%/năm đối với các khoản vay nhằm chuyển giao công nghệ (nếu vay từ Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia hoặc các quỹ phát triển khoa học - công nghệ của bộ, ngành và địa phương). Ngoài ra, nếu các DN vay từ các NHTM để chuyển giao công nghệ thì cũng sẽ được các ngân hàng xem xét hỗ trợ lãi suất thấp hơn lãi suất thị trường.

Ghi nhận cho thấy, trong giai đoạn vừa qua, nút thắt lớn nhất của việc khuyến khích DN đổi mới công nghệ đó là sự trì trệ trong cơ chế hoạt động của các quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ. Chẳng hạn, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (NATIF) mặc dù được thành lập từ 2015 nhưng đến nay mới chỉ hỗ trợ được khoảng trên 1.000 tỷ đồng đối với các đề tài, dự án chuyển giao công nghệ trên phạm vi toàn quốc. Cuối năm 2017 thậm chí quỹ này đã phải giải trình với lãnh đạo Bộ KH&CN về việc chỉ thực hiện được 50% chức năng, nhiệm vụ. Hay như Quỹ Phát triển KHCN TP.HCM lãi suất cho vay chỉ bằng 50% lãi suất vay từ các NHTM, nhưng đến nay số DN tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ từ quỹ này chỉ đếm trên đầu ngón tay với tổng số hỗ trợ chưa tới 26 tỷ đồng.

Nay với những quy định mới khá cụ thể về thẩm quyền, trình tự xử lý hồ sơ đề nghị vay vốn ưu đãi lãi suất của DN, quỹ chỉ cần tiếp cận trực tiếp báo cáo thuyết minh hiệu quả dự kiến của dự án là có thể quyết định cho vay hỗ trợ lãi suất theo từng dự án mà không quá phụ thuộc vào điều kiện bảo toàn vốn như trước đây.

Đề phòng “bầu leo thì bí cũng leo”

Việc cơ chế pháp lý hỗ trợ chuyển giao công nghệ được Chính phủ mở ra một cách cụ thể và thiết thực như trên rõ ràng là một tin vui đối với cộng đồng DN. Bởi những thống kê của Bộ KH&CN mới đây cho thấy, hiện nay có khoảng 1.900 công nghệ mới sẵn sàng chuyển giao, trong đó có trên 300 công nghệ mới từ các nước phát triển đang được các DN trong nước đề nghị được tư vấn và chuyển giao trong giai đoạn 2017-2018.

Thực tế, ngay khi Luật Chuyển giao công nghệ đề xuất sửa đổi, bổ sung thì trong các năm 2016-2017, hoạt động chuyển giao công nghệ từ các đơn vị nghiên cứu về các DN sản xuất trong nước đã có sự khởi sắc nhất định. Chẳng hạn, Công ty BK-Holdings đã chuyển giao hàng loạt các nghiên cứu khoa học ứng dụng cho các DN lớn như Công ty cổ phần Rạng Đông; Viện Công nghệ sinh học – đại học Huế cũng đã chuyển giao một số công trình ứng dụng khoa học lớn cho các DN trong ngành y tế để sản xuất hàng loạt.

Trong thời gian tới, theo TS. Huỳnh Ngọc Thạch (Đại học Đông Á) nếu cơ chế phối hợp giữa các đơn vị nghiên cứu và các DN sản xuất được khuyến khích và hỗ trợ hiệu quả như những quy định trong Nghị định 76 thì chắc chắn sẽ có nhiều DN mạnh dạn phối hợp với các viện, trường để nhận chuyển giao công nghệ. Bởi hiện nay các DN thường còn e ngại tính thực tiễn của nghiên cứu nên khá chùn tay khi liên kết hợp tác thương mại hóa công nghệ. Nhưng khi pháp lý về trách nhiệm và quyền lợi cũng như tỷ lệ ăn chia (cả lợi nhuận và rủi ro) giữa nhà khoa học và DN được quy định rõ ràng thì nhiều DN sẽ chủ động tìm đến với các viện, trường để hợp tác.

Đồng tình quan điểm trên, nhưng PGS -TS. Huỳnh Thành Đạt (Đại học Quốc gia TP.HCM) cho rằng khi mở ra môi trường pháp lý thuận lợi để thúc đẩy chuyển giao công nghệ cũng cần kiểm soát chặt chẽ tình trạng các DN FDI dựa vào các ưu đãi để gia tăng hoạt động chuyển giá. Ông Đạt phân tích rằng, khi góp vốn bằng công nghệ trong các dự án đầu tư, các DN FDI (công ty mẹ) thường kê khai giá trị công nghệ cao hơn nhiều so với giá trị thực tế, công ty con chuyển giá trị đó về công ty mẹ dưới hình thức khấu hao, tạo ra hiện tượng lỗ giả, lãi thật để không đóng thuế thu nhập doanh nghiệp.

Mặc dù trong Luật Chuyển giao công nghệ sửa đổi và Nghị định 76 vừa ban hành của Chính phủ cũng đã có các quy định phòng ngừa nguy cơ này, tuy nhiên việc kiểm toán về giá chuyển giao công nghệ giữa các bên cần phải được quy định cụ thể hơn để giảm tối đa tình trạng lợi dụng chính sách để trục lợi.

Ngoài ra, cũng theo ông Đạt, Nhà nước nên xem các khoản đầu tư vào nghiên cứu khoa học công nghệ tại các viện, trường là khoản đầu tư cho giáo dục, khoa học – công nghệ. Từ đó tăng tỷ lệ đầu tư cho các dự án đổi mới công nghệ mang tính quốc gia, giao quyền chủ sở hữu công nghệ này cho các đơn vị nghiên cứu để họ chủ động trong việc thương mại hóa, giảm sự phụ thuộc và kỳ vọng vào các DN FDI trong việc chuyển giao công nghệ mới.