Xã hội hóa phát triển hạ tầng: Đâu là hướng đi?

	Đấu giá tạo công bằng trong dự án hạ tầng
	Để thúc đẩy tăng trưởng bền vững

Trong đó, phần lớn là các dự án hạ tầng kỹ thuật, giao thông, chỉnh trang đô thị. Điển hình như dự án chỉnh trang khu vực Nam Kênh Đôi, quận 8 có tổng mức đầu tư trên 14.000 tỷ đồng, với quỹ đất đối ứng tại chỗ khoảng 28 ha, trước đó là dự án cầu Thủ Thiêm 4 có tổng mức đầu tư trên 5.000 tỷ đồng, đối ứng bằng 16 khu đất...

Ảnh minh họa

Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh (HoREA) nhận định, việc thực hiện chủ trương xã hội hóa để huy động các nguồn lực trong và ngoài nước phát triển hệ thống hạ tầng giao thông, đô thị thông qua phương thức xã hội hóa thời gian qua đã huy động được nguồn vốn xã hội rất lớn, mang lại nhiều hiệu quả thiết thực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và các địa phương, nhất là trong điều kiện nguồn lực ngân sách có hạn. Trong thời gian qua, nhiều DN, nhà đầu tư đã tham gia thực hiện.

Chỉ tính riêng tại TP. Hồ Chí Minh, trong giai đoạn 2011-2015, nguồn vốn ngân sách chi cho đầu tư phát triển gặp nhiều khó khăn, chỉ chiếm 7,6% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, nhưng đã được san sẻ bằng nguồn vốn xã hội hóa đạt tỷ lệ 31,7%. Có thể nói, nguồn vốn xã hội hóa đã làm thay đổi một bước hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng giao thông đô thị TP. Hồ Chí Minh và góp phần quan trọng vào sự phát triển của thành phố.

Tuy nhiên, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA cho rằng, bên cạnh mặt tích cực, việc kêu gọi xã hội hóa nguồn lực phát triển hạ tầng đô thị đã phát sinh những mặt hạn chế, tiêu cực như nhiều công trình được chỉ định thầu. Hay nói cách khác, các nhà thầu, nhà đầu tư này đã tránh được việc trải qua quy trình thủ tục rườm rà, phức tạp, do không phải làm thủ tục đấu thầu rộng rãi trong nước và quốc tế để lựa chọn.

Bên cạnh đó, cũng theo ông Châu, thông thường, khi tham gia những dự án BT, BOT… nhà thầu, nhà đầu tư được hưởng lợi "kép" từ nhận thầu thi công công trình và được đầu tư kinh doanh các khu đất đối ứng ở các địa điểm đắc địa, nơi sẽ được tăng cường hệ thống hạ tầng giao thông. Trong khi đó, nguồn vốn chủ sở hữu của nhiều nhà thầu, nhà đầu tư chỉ chiếm khoảng 10%, còn lại khoảng 90% vốn đầu tư xây lắp là vốn vay ngân hàng nên tiềm ẩn rủi ro và có thể ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành công trình.

Bàn về vấn đề này, một số chuyên gia kinh tế cho rằng, đối với những dự án được triển khai theo hình thức chỉ định thầu, nếu không thực hiện đúng quy trình thủ tục, tuân thủ theo đúng quy định luật pháp sẽ khiến cho tính minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh của môi trường kinh doanh bị sụt giảm, tác động tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước. Nghiêm trọng hơn, có thể gây thiệt hại ngân sách nhà nước vì nguồn đất đối ứng trả cho nhà thầu cũng là tài sản công, cũng là tiền ngân sách và gây tác động tiêu cực đối với xã hội.

Chính vì vậy, theo các chuyên gia thời gian tới để đảm bảo tính công bằng, minh bạch nên thực hiện phổ biến hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước, hoặc quốc tế để lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư đối với các dự án hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng giao thông, chỉnh trang, phát triển đô thị theo phương thức xã hội hóa.

Đặc biệt, đối với những khu "đất vàng" trong quá trình thực hiện thu hồi quỹ đất do sắp xếp lại, xử lý trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh mà tài sản gắn liền với đất thuộc sở hữu nhà nước, HoREA đề nghị hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư mà chỉ thực hiện việc chỉ định thầu trong các trường hợp đặc biệt (theo điều 26 Luật Đấu thầu) để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, củng cố lòng tin cho các nhà đầu tư đồng thời làm lợi cho ngân sách nhà nước và tăng cường sự đồng thuận trong xã hội.